Σε αυτή τη συλλογή περιέχονται κείμενα που έχουν γραφτεί από τις πρώτες μέρες επικράτησης της σοβιετικής εξουσίας στη Ρωσία έως το θάνατο του Λένιν. Τα κείμενα της συλλογής αναδημοσιεύονται από τα «Απαντα» του Λένιν. Αυτή η συλλογή εξυπηρετεί την ευχερέστερη θεματική πρόσβαση, ιδιαίτερα από νέους εργάτες, μαθητές, φοιτητές.

Τα κείμενα του Β. Ι. Λένιν, που παρουσιάζονται σε αυτή τη συλλογή, έχουν γραφτεί σε συνθήκες εμφυλίου πολέμου, εξωτερικής ιμπεριαλιστικής επέμβασης και αμέσως μετά σε συνθήκες όπου η νεαρή σοβιετική εξουσία αντιμετώπιζε προβλήματα όπως η τροφοδοσία των πόλεων με τρόφιμα, το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας. Συνεχώς και σε νέες βάσεις έπρεπε να επιλύεται το κρίσιμο πρόβλημα της κοινωνικής συμμαχίας της εργατικής τάξης με την αγροτιά.

Η εργατική τάξη, μικρή αριθμητικά σε μια χώρα βασικά καπιταλιστική, που όμως υστερούσε σε σχέση με ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες και χαρακτηριζόταν από βαθιά ανισομετρία στην ανάπτυξη, πέτυχε χάρη στη νέα εξουσία - τη δικτατορία του προλεταριάτου - και τις σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής να ξεπεράσει πολλές καπιταλιστικές χώρες, να σημειώσει αλματώδη ανάπτυξη στη βαριά βιομηχανία και κυρίως στο επίπεδο της λαϊκής ευημερίας, να ξεπεράσει την καπιταλιστική παραγωγή σε αρκετά προϊόντα στη δεκαετία του 1930. Αυτό συνέβη την ίδια περίοδο που ο καπιταλισμός δοκίμαζε τη μεγάλη οικονομική κρίση υπερπαραγωγής του 1929-1933, με την τεράστια καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων. Αυτές οι εξελίξεις ανέδειξαν τις θεμελιακές διαφορές και την ιστορική προοπτική των δύο τρόπων παραγωγής: Του καπιταλιστικού, που βασίζεται στο κυνήγι του καπιταλιστικού κέρδους και του σοσιαλιστικού, που έχει ως κίνητρο τις κοινωνικές ανάγκες. Αποτελεί επιβεβαίωση της κομμουνιστικής ιδεολογίας, έμπρακτη επιβεβαίωση της πολιτικής του Λένιν, που επεξεργάστηκε όχι μόνο την πολιτική της ΝΕΠ (ορισμένων υποχωρήσεων απέναντι στις καπιταλιστικές σχέσεις), αλλά προετοίμασε και τη γραμμή της «επίθεσης του σοσιαλισμού ενάντια στον καπιταλισμό».

Μέσα από τις σελίδες της συλλογής ο αναγνώστης μπορεί να αποκτήσει μια ολοκληρωμένη εικόνα για την εξαιρετικά περίπλοκη και δύσκολη εποπτεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης τα πρώτα χρόνια μετά την επανάσταση, που όμως στέφθηκε με επιτυχία. Ταυτόχρονα, μέσα από τη συλλογή μπορεί να έχει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της σκέψης του Λένιν και της εξέλιξής της, αποφεύγοντας την αποσπασματική ανάγνωση κειμένων ξεκομμένων από τις συνθήκες που γράφτηκαν και από τη συνολική ανάπτυξη της λενινιστικής σκέψης για τα ζητήματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Η σοσιαλιστική εξουσία δεν παραλαμβάνει έτοιμες τις κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής. Οι σοσιαλιστικές - κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής πρέπει να δημιουργηθούν. Πάνω σ' αυτό το κρίσιμο ζήτημα αναφέρεται το έργο «Η οικονομία και η πολιτική στην εποχή της δικτατορίας του προλεταριάτου», το οποίο αναφέρει: «Θεωρητικά ανάμεσα στον καπιταλισμό και στον κομμουνισμό υπάρχει μια ορισμένη μεταβατική περίοδος (...) Η μεταβατική αυτή περίοδος δεν μπορεί παρά να είναι περίοδος πάλης ανάμεσα στον καπιταλισμό που πεθαίνει και στον κομμουνισμό που γεννιέται ή με άλλα λόγια ανάμεσα στον καπιταλισμό που ηττήθηκε μα δεν εξοντώθηκε και στον κομμουνισμό που γεννήθηκε μα είναι ακόμα πολύ αδύνατος»¹.

Τα άμεσα καθήκοντα

Στη συλλογή δημοσιεύεται το V κεφάλαιο του έργου «Κράτος και Επανάσταση», που έχει τίτλο «Οι οικονομικές βάσεις της απονέκρωσης του Κράτους».Το έργο γράφτηκε λίγους μήνες πριν το Νοέμβρη του 1917, όμως εκδόθηκε μετά την επανάσταση. Το κείμενο εξετάζει από θεωρητική σκοπιά το κρίσιμο ζήτημα της δικτατορίας της εργατικής τάξης, το δημιουργικό της ρόλο στην οικοδόμηση των νέων σχέσεων παραγωγής και τις προϋποθέσεις που πρέπει να συντελεστούν, ώστε, περνώντας στην αναπτυγμένη κομμουνιστική κοινωνία, να απονεκρωθεί το κράτος. Στο κείμενο γίνεται διάκριση ανάμεσα στα χαρακτηριστικά των βαθμίδων ανάπτυξης της κομμουνιστικής κοινωνίας.

Το κείμενο «Πώς να οργανώσουμε την άμιλλα;», πουγράφτηκε το Γενάρη του 1918, υπογραμμίζει τη δυνατότητα να οργανώσει η εργατική τάξη την παραγωγή χωρίς τους καπιταλιστές και χωρίς το κίνητρο του καπιταλιστικού κέρδους. Επίσης στις σελίδες του ο αναγνώστης θα δει πόσο παλιά είναι τα ιδεολογήματα για την επιχειρηματικότητα και ανταγωνιστικότητα, που η αστική ιδεολογία συνεχώς φροντίζει να παρουσιάζει ως καινοφανή και πρωτότυπα.

Τα κείμενα «Αρχική παραλλαγή του άρθρου "τα άμεσα καθήκοντα της Σοβιετικής Εξουσίας"», «Εισήγηση για τα άμεσα καθήκοντα της Σοβιετικής Εξουσίας στη συνεδρίαση της ΠΚΕΕ» και «Για τα αριστερά παιδιαρίσματα και το μικροαστισμό»έχουν γραφτεί από το Μάρτη έως το Μάη 1918, την περίοδο που η επανάσταση είχε αρχικά σταθεροποιηθεί και δεν είχε ξεκινήσει ακόμα η ιμπεριαλιστική επέμβαση. Μεταξύ των καθηκόντων που αντιμετώπιζε το Κόμμα των Μπολσεβίκων ήταν το ζήτημα της καταγραφής και του ελέγχου της παραγωγής, του δυναμώματος της πειθαρχίας στην παραγωγή, της κομμουνιστικής στάσης απέναντι στην εργασία. Απέναντι σε αυτά τα ζητήματα «ζωής και θανάτου» για την επανάσταση εκφράστηκε η αντίδραση των «αριστερών κομμουνιστών», που εξέφραζαν τη μικροαστική αντίδραση των μικροπαραγωγών ως προς την εργασιακή πειθαρχία και την οργάνωση της παραγωγής σε μεγάλη κλίμακα.

Το κείμενο «Η Μεγάλη πρωτοβουλία. Για τον ηρωισμό των εργατών στα μετόπισθεν. Από αφορμή τα κομμουνιστικά Σάββατα»γράφτηκε σε συνθήκες που είχε ξεκινήσει η ιμπεριαλιστική επέμβαση και αναδείχνει τη σημασία που έχει η πάλη των εργατών όχι μόνο στο πεδίο της μάχης, αλλά και στο πεδίο της οικονομικής οικοδόμησης. Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε τον Ιούλη του 1919 στην «Πράβντα» και περιέχει το γνωστό ορισμό του Λένιν για τις τάξεις, σε συνθήκες που είχε επικρατήσει η επανάσταση. Ο Λένιν δίνει την κατεύθυνση για το ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την ολοκληρωτική κατάργηση των τάξεων, που αποτελεί στόχο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης: «Είναι φανερό ότι για την ολοκληρωτική κατάργηση των τάξεων πρέπει όχι μόνο να ανατραπούν οι εκμεταλλευτές, οι τσιφλικάδες και οι καπιταλιστές, όχι μόνο να καταργηθεί η ιδιοκτησία τους, πρέπει ακόμα να καταργηθεί και κάθε ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, πρέπει να εξαλειφθεί τόσο η διαφορά ανάμεσα στην πόλη και το χωριό, όσο και η διαφορά ανάμεσα στους ανθρώπους της σωματικής και τους ανθρώπους της πνευματικής εργασίας»².

Ο αναντικατάστατος ρόλος του κόμματος

Στην ίδια αυτή εργασία τονίζεται ο ηγετικός ρόλος της εργατικής τάξης στην οικοδόμηση και ο καθοδηγητικός ρόλος του κόμματός της, η δύναμη του προσωπικού παραδείγματος και της αυτοθυσίας των κομματικών μελών στην καθοδήγηση της εργατικής τάξης, στο τράβηγμα στη σοσιαλιστική οικοδόμηση εργατών με διαφορετικό επίπεδο συνείδησης.

Βασική εκτίμηση των μενσεβίκων και των σοσιαλδημοκρατών της Β' Διεθνούς ήταν πως η Ρωσική Επανάσταση ήταν ανώριμη, πρόωρη και δε θα μπορούσε να προχωρήσει στη σοσιαλιστική οικοδόμηση, λόγω της μεγάλης καθυστέρησης της Ρωσίας.

Η άποψη αυτή όμως επέδρασε και μέσα στις γραμμές του κόμματος, λόγω της πίεσης από τις δυσκολίες κατά τα πρώτα χρόνια και από την καθυστέρηση που υπήρχε στην άμεση εμφάνιση θεαματικών αποτελεσμάτων. Αυτή την τάση εξέφραζαν ηττοπαθείς απόψεις, όπως του Τρότσκι, που υποστήριζε πως ο σοσιαλισμός δε θα μπορούσε να οικοδομηθεί στη Ρωσία αν δε δεχόταν εξωτερική κρατική βοήθεια. Στη βάση της ηττοπάθειας και της οπισθοχώρησης διαμορφώνονταν παρεκκλίσεις και ομαδοποιήσεις.

Το άρθρο «Νέοι καιροί, παλιά λάθη με νέα μορφή»γράφτηκε τον Αύγουστο του 1921. Διαβάζοντάς το ο αναγνώστης μπορεί ν' αποκτήσει μια πλήρη και σύντομη σκιαγραφία των ρευμάτων που εναντιώθηκαν στον μπολσεβικισμό, είτε από «αριστερά» είτε από «δεξιά», καλλιεργούσαν την ηττοπάθεια, διακηρύσσοντας την ήττα της επανάστασης.

Ο αναντικατάστατος ρόλος του κόμματος πολεμήθηκε πολλές φορές μετά την επανάσταση. Κατά την αντεπαναστατική εξέγερση της Κρονστάνδης κωδικοποιήθηκε στο σύνθημα «Σοβιέτ χωρίς τους μπολσεβίκους».

Από το έργο «Ο Αριστερισμός, παιδική αρρώστια του Κομμουνισμού» δημοσιεύονται στη συλλογή το κεφάλαιο V «Ο αριστερός κομμουνισμός στη Γερμανία. Οι αρχηγοί - το κόμμα - η τάξη - η μάζα» και το κεφάλαιο IV του παραρτήματος «Λανθασμένα συμπεράσματα από σωστές διαπιστώσεις»,όπου ο Λένιν αντικρούει λανθασμένες θέσεις των «αριστερών κομμουνιστών» στη Γερμανία και στην Ιταλία, που αποτέλεσαν ανεπεξέργαστη αντίδραση απέναντι στον οπορτουνιστικό εκφυλισμό των ηγεσιών των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων και εξίσου αμφισβητούσαν τον καθοδηγητικό ρόλο του κόμματος και των οργάνων του. Με αφορμή αυτό αναφέρεται στις παρόμοιες αντιλήψεις που αμφισβητούσαν το ρόλο του κόμματος στο σοσιαλισμό.

Στη συλλογή δημοσιεύεται η ομιλία του Λένιν με τίτλο «Για τα συνδικάτα την τρέχουσα στιγμή και τα λάθη του σ. Τρότσκι» πουεκφωνήθηκε στην κοινή συνεδρίαση των αντιπροσώπων του VIII Συνεδρίου των Σοβιέτ, των μελών του Πανρωσικού Κεντρικού Συμβουλίου των Συνδικάτων και του Συμβουλίου των Συνδικάτων της Μόσχας, στις 30 Δεκέμβρη 1920. Στο ίδιο ζήτημα αναφέρεται και το κείμενο της μπροσούρας που δημοσιεύτηκε το Γενάρη του 1921, με τίτλο «Ακόμα μια φορά για τα συνδικάτα. Για την τρέχουσα στιγμή και τα λάθη των σ.σ. Τρότσκι και Μπουχάριν».Ο Τρότσκι οργάνωσε φράξια και αντιπαρατέθηκε στην αποφασισμένη από το ΚΚ(μπ) πολιτική για τα συνδικάτα, την περίοδο προετοιμασίας του 10ου Συνεδρίου του ΚΚ(μπ). Πριν ακόμα οι πρόσφατες πολιτικές κατευθύνσεις του κόμματος για τα συνδικάτα δοκιμαστούν στην πράξη, ο Τρότσκι υποστήριξε ότι ήταν λανθασμένες από «άποψη αρχών». Αντιπρότεινε μέτρα που οδηγούσαν στη μετατροπή των συνδικάτων σε κρατικές οργανώσεις που θα λειτουργούσαν με στρατιωτική πειθαρχία. Ο Λένιν, στην αντιπαράθεσή του με τους Τρότσκι και Μπουχάριν, υπογράμμισε ότι τα καθήκοντα του κόμματος, της πρωτοπορίας της εργατικής τάξης, στη σοβιετική εξουσία δεν μπορεί να τα αντικαταστήσει η οργάνωση που αγκαλιάζει όλους τους εργάτες, δηλαδή τα συνδικάτα, αφού οι οργανωμένοι σε αυτά εργάτες δεν έχουν ενιαία κομμουνιστική συνείδηση. Επίσης σημείωνε ότι το μέλλον των συνδικάτων είναι αμφισβητούμενο στην προοπτική της ανάπτυξης της σοσιαλιστικής κοινωνίας, αυτό όμως δε σημαίνει ότι στις τότε συνθήκες δεν έπρεπε να αξιοποιηθούν ως οργανώσεις διαπαιδαγώγησης των μη κομματικών μαζών της εργατικής τάξης από το κόμμα, ως «σχολεία του κομμουνισμού».

Με τον τίτλο «Για την ενότητα του Κόμματος και την Αναρχοσυνδικαλιστική Παρέκκλιση»δημοσιεύονται η εισήγηση και ο τελικός λόγος στο 10ο Συνέδριο του ΚΚ(μπ). Αφορά τις παρεκκλίσεις «εργατική αντιπολίτευση» και «ομάδα του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού», οι οποίες αγνοούσαν τη συνέχιση της ταξικής πάλης κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση και το ρόλο του κράτους και του κόμματος της εργατικής τάξης σε αυτή, καθώς και στην ανάπτυξη της οικονομίας με βάση τον κεντρικό σχεδιασμό. Θέση αυτών των ομάδων ήταν πως «η οργάνωση και διεύθυνση της λαϊκής οικονομίας ανήκει στο πανρωσικό συνέδριο των παραγωγών, που ενώνονται σε παραγωγικά επαγγελματικά σωματεία, τα οποία εκλέγουν το κεντρικό όργανο που διευθύνει ολόκληρη τη λαϊκή οικονομία της Δημοκρατίας»³. Ο Λένιν, βλέποντας ακριβώς τη συνέχιση της ταξικής πάλης, αντέτεινε: «Ο Μαρξ και ο Ενγκελς πάλευαν αμείλικτα ενάντια στους ανθρώπους που ξεχνούσαν τη διαφορά ανάμεσα στις τάξεις, που μιλούσαν για παραγωγούς, για λαό, για εργαζόμενους γενικά. Δεν υπάρχουν εργαζόμενοι γενικά ή δουλευτάδες γενικά, αλλά υπάρχει είτε ο μικρονοικοκύρης κάτοχος μέσων παραγωγής, που όλη η ψυχολογία του και όλες οι συνήθειές του στη ζωή είναι καπιταλιστικές - και που δεν μπορούν να είναι διαφορετικές - είτε ο μισθωτός εργάτης με ολότελα διαφορετική ψυχολογία, ο μισθωτός εργάτης της μεγάλης βιομηχανίας, που βρίσκεται σε ανταγωνισμό, σε αντίθεση, σε πάλη με τους καπιταλιστές»⁴. Πρέπει να σημειώσουμε ότι το 10ο Συνέδριο του ΚΚ(μπ) ήταν το συνέδριο που αποφάσισε την απαγόρευση κάθε φραξιονιστικής δραστηριότητας στις γραμμές του κόμματος.

Με τον πρωτοπόρο και καθοδηγητικό ρόλο του κόμματος στη σοσιαλιστική οικοδόμηση συνδέεται και το κείμενο του Λένιν με τίτλο «Πώς να αναδιοργανώσουμε την Εργατοαγροτική Επιθεώρηση»,γραμμένο το Γενάρη του 1923, ως πρόταση προς το 12ο Συνέδριο του Κόμματος. Για την αντιμετώπιση των δυσκολιών στη λειτουργία της Εργατοαγροτικής Επιθεώρησης πρότεινε την άμεση στελέχωσή της με τους πιο πρωτοπόρους κομμουνιστές: «Πώς ενεργούσαμε στις πιο επικίνδυνες στιγμές του εμφυλίου πολέμου; Συγκεντρώναμε τις καλύτερες κομματικές μας δυνάμεις στον Κόκκινο Στρατό. Καταφεύγαμε στην επιστράτευση των καλύτερων εργατών μας (...) Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει λοιπόν να ψάξουμε για να βρούμε την πηγή για την αναδιοργάνωση της εργατοαγροτικής επιθεώρησης»⁵.

Μια δύσκολη πορεία με πολλές αντιθέσεις

Με τον τίτλο «Για το Φόρο σε είδος»δημοσιεύονται μια σειρά κείμενα που αποτελούν εισηγήσεις και τελικούς λόγους σε σώματα, όπως το 10ο Συνέδριο του ΚΚ(μπ) (Μάρτης του 1921) και στη 10η Συνδιάσκεψη του ΚΚ(μπ) (Μάης του 1921) και άλλες κομματικές συνεδριάσεις, καθώς και το κείμενο της μπροσούρας «Για το φόρο σε είδος (η σημασία της Νέας Πολιτικής και οι όροι της)».Αφορούν την περίοδο που η εργατική εξουσία στη Ρωσία έχει νικήσει στον εμφύλιο πόλεμο και έχει αποκρουστεί η ιμπεριαλιστική επέμβαση. Τα άμεσα καθήκοντα που έμπαιναν είναι η τροφοδοσία των πόλεων σε τρόφιμα, η άμεση λειτουργία της παραγωγής, ο εφοδιασμός της παραγωγής με καύσιμα και πρώτες ύλες, αλλά και το πολύ σημαντικό καθήκον της διατήρησης της συμμαχίας της εργατικής τάξης με την τεράστια μάζα της αγροτιάς. Για το στέριωμα αυτής της συμμαχίας η εργατική εξουσία έπρεπε να έχει στα χέρια της τα απαραίτητα εφόδια που προέρχονται από τη βιομηχανία για την ανταλλαγή με τους αγρότες. Επίσης, για να προχωρήσει η ανάπτυξη της παραγωγικότητας στο χωριό (η συνεταιριστικοποίηση σε εκείνη τη φάση), απαιτούνταν η άνοδος της βιομηχανίας που θα τροφοδοτούσε, μέσω της σοσιαλιστικής παραγωγής, το χωριό με αγροτικά μηχανήματα, εργαλεία, λιπάσματα, αλλά και είδη ατομικής κατανάλωσης. Ετσι αποφασίστηκε η εφαρμογή της ΝΕΠ (Νέα Οικονομική Πολιτική), δηλαδή η εκχώρηση επιχειρήσεων σε πρώην καπιταλιστές της Ρωσίας ή σε ξένους καπιταλιστές, για να τις λειτουργήσουν για ένα χρονικό διάστημα, η προσέλκυση μέσω αυτών νέας τεχνολογίας και εξοπλισμού, η προσέλκυση αστών ειδικών στην παραγωγή.

Ολα αυτά, χωρίς να συνιστούν γενική νομοτέλεια της επανάστασης, σήμαιναν προσωρινή και χρονικά περιορισμένη υποχώρηση από τις σοσιαλιστικές σχέσεις, που σ' αυτές τις συνθήκες υπήρξε απαραίτητη. Στην αγροτική παραγωγή αντικαταστάθηκε η άμεση συγκέντρωση της παραγωγής με το «φόρο σε είδος». Η πάλη για τη στερέωση της συμμαχίας της εργατικής τάξης με την αγροτιά ήταν μια δύσκολη πορεία με διάφορες αντιθέσεις. Στηριζόταν στην ανάγκη εξάλειψης των κουλάκων, στην ανάγκη της μελλοντικής ανάπτυξης των σοσιαλιστικών σχέσεων στην αγροτική παραγωγή. Η γραμμή των μπολσεβίκων αποτυπωνόταν ως εξής: «Σήμερα το προλεταριάτο (...) Καθοδηγεί την αγροτιά. Τι σημαίνει να καθοδηγείς την αγροτιά; Αυτό σημαίνει πρώτο να ακολουθείς τη γραμμή της εξάλειψης των τάξεων και όχι τη γραμμή του μικροπαραγωγού. Αν ξεστρατίζαμε από τη ριζική και βασική αυτή γραμμή, τότε θα παύαμε να είμαστε σοσιαλιστές και θα ξεπέφταμε στο στρατόπεδο των μικροαστών...»⁶.

Στο παραπάνω πνεύμα για τη συμμαχία εργατικής τάξης και αγροτιάς είναι τα κείμενα του Λένιν «Λόγος στο Ι Συνέδριο των γεωργικών Κομμούνων και των αγροτικών συνεταιρισμών», που χρονικά προηγείται (Δεκέμβρης 1919) και «Για το συνεταιρισμό», που ακολουθεί (Γενάρης 1923).

Το άρθρο «Η σημασία του χρυσού τώρα και ύστερα από την πλήρη νίκη τουσοσιαλισμού» γράφτηκε το Νοέμβρη του 1921, στην περίοδο της ΝΕΠ και σε στιγμή που το άμεσο σύνθημα ήταν αυτό της ενίσχυσης του εμπορίου ως «μόνη δυνατή οικονομική σύνδεση ανάμεσα στα δεκάδες εκατομμύρια μικρογεωργούς και τη μεγάλη βιομηχανία».Στο ίδιο άρθρο προβάλλεται η προοπτική να καταργηθεί η εμπορευματική κυκλοφορία και το χρήμα ως γενικό ισοδύναμο εμπόρευμα με την πλήρη νίκη του σοσιαλισμού. Είναι χαρακτηριστική η τοποθέτηση του Λένιν για το χρυσό, μετά την κατάργηση του χρήματος: «Θα φτιάξουμε νομίζω από χρυσό δημόσια αποχωρητήρια στους δρόμους ορισμένων από τις μεγάλες πόλεις του κόσμου»⁷.Αναλυτικά για το πώς έμπαιναν τα πρακτικά καθήκοντα σε σχέση με την ανάπτυξη της ανταλλαγής ανάμεσα στην αγροτική παραγωγή και τη βιομηχανία, μπορεί να διαβάσει ο αναγνώστης και στο έργο «Εντολή του ΣΕΑ (Συμβουλίου Εργασίας και Αμυνας) προς τα τοπικά σοβιετικά όργανα» που είχε δημοσιευθεί το Μάη του 1921 σε ξεχωριστή μπροσούρα.

Το κείμενο «Σχετικά με το μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου»αποτελεί επιστολή του Λένιν προς τον Στάλιν, το Δεκέμβρη του 1922, για τη συζήτηση στην Ολομέλεια της ΚΕ. Ο Λένιν αντιπαρατίθεται με την άποψη του Μπουχάριν και προβάλλει την ανάγκη να συνεχιστεί η διεξαγωγή του εξωτερικού εμπορίου της ΕΣΣΔ, αποκλειστικά από το κράτος και να απαγορεύεται η αντιπροσώπευση από άλλους οργανισμούς.

Ενα, επίσης, κείμενο της συλλογής απαντάει από τη σκοπιά του επαναστατικού μαρξισμού σε όσους θεωρούσαν την Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση ανώριμη, το οποίο έχει διαχρονική σημασία για τη στρατηγική του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος.

Το κείμενο με τίτλο «Για την επανάστασή μας (Από αφορμή τα σημειώματα του Ν. Σουχάνοφ)», γραμμένο το Γενάρη του 1923, ασκεί πολεμική στις απόψεις του μενσεβίκου Σουχάνοφ και σε όλους αυτούς που «ονομάζουν τον εαυτό τους μαρξιστή, καταλαβαίνουν όμως το μαρξισμό υπερβολικά σχολαστικά. Δεν κατάλαβαν καθόλου το κύριο στο Μαρξισμό: συγκεκριμένα την επαναστατική διαλεκτική του (...)

Προβάλλουν, λόγου χάρη ένα απίθανα σχηματικό επιχείρημα, που το έχουν αποστηθίσει στο διάστημα της ανάπτυξης της δυτικοευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και που έγκειται στο ότι δεν ωριμάσαμε ακόμη για το σοσιαλισμό, ότι δεν έχουμε, όπως εκφράζονται οι διάφοροι "φωστήρες" απ' αυτούς τους κυρίους, τις αντικειμενικές προϋποθέσεις για το σοσιαλισμό. Και δεν έρχεται σε κανενός το μυαλό να αναρωτηθεί: μα δεν μπορούσε άραγε ένας λαός που βρέθηκε μπροστά σε μια επαναστατική κατάσταση, όπως αυτή που δημιουργήθηκε στον πρώτο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, δεν μπορούσε μήπωςο λαός αυτός, όταν επέδρασε πάνω του το αδιέξοδο της κατάστασής του, να ριχτεί σε μια τέτοια πάλη που θα του έδινε έστω και μια πιθανότητα να κατακτήσει όχι εντελώς συνηθισμένες συνθήκες για την ανάπτυξη του πολιτισμού του; (...)

Αν για τη δημιουργία του σοσιαλισμού απαιτείται ένα ορισμένο επίπεδο πολιτισμού (αν και κανένας δεν μπορεί να πει ποιο είναι ακριβώς αυτό το ορισμένο "επίπεδο πολιτισμού" γιατί κάθε δυτικοευρωπαϊκό κράτος έχει και διαφορετικό επίπεδο) τότε γιατί δεν μπορούμε ν' αρχίσουμε πρώτα από την κατάκτηση με επαναστατικό τρόπο των προϋποθέσεων για αυτό το ορισμένο επίπεδο και μετά πια, βασισμένοι στην εργατοαγροτική εξουσία και στο σοβιετικό καθεστώς, να προχωρήσουμε για να φτάσουμε τους άλλους λαούς;»⁸.

Σημειώσεις:

1. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 179.

2. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 161.

3. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 326.

4. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 327-328.

5. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 539.

6. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 454.

7. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 487.

8. Β. Ι. Λένιν: «Για τη Σοσιαλιστική Οικοδόμηση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 531, 533.

Το καθήκον μας, τώρα που στην εξουσία βρίσκεται σοσιαλιστική κυβέρνηση, είναι να οργανώσουμε την άμιλλα.

Τα τσιράκια και οι παρακεντέδες της αστικής τάξης έχουν περιγράψει το σοσιαλισμό σαν ένα ομοιόμορφο, στερεότυπο, μονότονο, άχαρο στρατώνα. Οι λακέδες του μπεζαχτά, οι δούλοι των εκμεταλλευτών - οι κύριοι αστοί διανοούμενοι - φοβέριζαν με τον μπαμπούλα του σοσιαλισμού το λαό, που μέσα ακριβώς στον καπιταλισμό είναι καταδικασμένος σε μια ζωή κάτεργου καί στρατώνα, σε μια δουλειά εξαντλητική καί ανιαρή, σε υποσιτισμό, σε αβάσταχτη αθλιότητα.

Μονάχα σήμερα παρουσιάζεται μια πλατιά, αληθινά μαζική δυνατότητα να εκδηλωθεί το επιχειρηματικό πνεύμα, η άμιλλα, η τολμηρή πρωτοβουλία. Το κάθε εργοστάσιο, απ' όπου πετάχτηκε έξω ο καπιταλιστής, ή έστω όπου του μπήκε χαλινάρι με τον πραγματικό έλεγχο, το κάθε χωριό, όπου έδωσαν δρόμο στον τσιφλικά - εκμεταλλευτή καί του πήραν τη γη, αποτελεί τώρα, και μονάχα τώρα, το στίβο, όπου μπορεί να αναδειχτεί ο άνθρωπος της δουλειάς, όπου μπορεί να ισιώσει λίγο το κορμί του, μπορεί να ορθώσει το ανάστημά του και να νιώσει τον εαυτό του άνθρωπο. Για πρώτη φορά ύστερα από αιώνες δουλειάς για τους ξένους, καταναγκαστική εργασία για τους εκμεταλλευτές, παρουσιάζεται η δυνατότητα της εργασίας του ανθρώπου για τον εαυτό του, και μάλιστα εργασίας που στηρίζεται σε όλες τις κατακτήσεις της νεότερης τεχνικής και του πολιτισμού.

Φυσικά, αυτή η μεγαλύτερη στην ιστορία της ανθρωπότητας αντικατάσταση της καταναγκαστικής εργασίας με την εργασία του ανθρώπου για τον εαυτό του, δεν μπορεί να γίνει χωρίς προστριβές, δυσκολίες, συγκρούσεις, χωρίς βία απέναντι στα πορωμένα παράσιτα και τα τσιράκια τους.

Το μεγάλο γεγονός της αντικατάστασης της καταναγκαστικής εργασίας με την εργασία του ανθρώπου για τον εαυτό του, με τη σχεδιασμένη, οργανωμένη σε τεράστια, πανεθνική (σε ορισμένο βαθμό και σε διεθνική, σε παγκόσμια) κλίμακα εργασία, απαιτεί επίσης - εκτός από τα «στρατιωτικά» μέτρα για την κατάπνιξη της αντίστασης των εκμεταλλευτών - τεράστιες οργανωμένεςκαι οργανωτικές προσπάθειες από το προλεταριάτο και τη φτωχή αγροτιά. Τo οργανωτικό καθήκον περιπλέκεται σε ένα αδιάρρηκτο σύνολο με το καθήκον της αμείλικτης στρατιωτικής κατάπνιξης των χτεσινών δουλοκτητών (καπιταλιστών) και του συρφετού των λακέδων τους - των κυρίων αστών διανοουμένων.

Ενα από τα κυριότερα καθήκοντα σήμερα, αν όχι το κυριότερο, είναι να αναπτύξουμε όσο μπορούμε πιο πλατιά αυτή την αυτοδύναμη πρωτοβουλία των εργατών και όλων γενικά των εργαζομένων και εκμεταλλευομένων στο έργο της δημιουργικής οργανωτικής δουλειάς. Πρέπει να συντρίψουμε με κάθε θυσία την παλιά, ανόητη,βάρβαρη, σιχαμερή καί πρόστυχη πρόληψη ότι τάχα μόνο οι λεγόμενες «ανώτερες τάξεις», μόνο οι πλούσιοι ή όσοι πέρασαν από το σχολειό των πλούσιων τάξεων, μπορούν τάχα να διοικούν το κράτος, να διευθύνουν την οργανωτική οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Αυτό είναι πρόληψη. Την τρέφει η σάπια ρουτίνα, η αρτηριοσκλήρωση, η δουλική συνήθεια, κι ακόμη πιο πολύ η βρωμερή πλεονεξία των καπιταλιστών, που ενδιαφέρονται να διευθύνουν ληστεύοντας και να ληστεύουν διευθύνοντας. «Οχι. Οι εργάτες δεν θα ξεχάσουν ούτε στιγμή ότι τους χρειάζεται η δύναμη της γνώσης. Ο εξαιρετικός ζήλος που δείχνουν οι εργάτες για τη μόρφωση, ο ζήλος που δείχνουν ακριβώς τώρα, αποδείχνει ότι σ' αυτό το ζήτημα δεν υπάρχουν και δεν μπορούν να υπάρχουν πλάνες στις γραμμές του προλεταριάτου. Οργανωτική όμως δουλειά μπορεί να κάνει και ο απλός εργάτης και ο αγρότης που ξέρει γράμματα, ξέρει τους ανθρώπους κι έχει πρακτική πείρα. Υπάρχουν ένα σωρότέτοιοι άνθρωποι μέσα στον «απλό λαό», για τον οποίο οι αστοί διανοούμενοι μιλάνε αφ' υψηλού και περιφρονητικά. Υπάρχει μια ανέπαφη ακόμη και πλουσιότατη πηγή τέτοιων ταλέντων μέσα στην εργατική τάξη και στην αγροτιά.

Οι εργάτες και οι αγρότες «διστάζουν» ακόμη, δεν συνήθισαν ακόμη στην ιδέα πως αυτοί είναι τώρα η κυρίαρχη τάξη, δεν είναι ακόμη όσο πρέπει αποφασιστικοί. Η επανάσταση δεν μπορούσε να δημιουργήσει μονομιάςαυτές τις ιδιότητες σε εκατομμύρια και εκατομμύρια ανθρώπους, που όλη τους τη ζωή ήταν αναγκασμένοι από την πείνα και τη φτώχεια να δουλεύουν κάτω απ'την απειλή του βούρδουλα. Εδώ όμως βρίσκεται και η δύναμη, εδώ βρίσκεται και η ζωτικότητα, εδώ και το ακατανίκητο της Οχτωβριανής επανάστασης του 1917, στο ότι ξυπνά αυτές τις ιδιότητες, τσακίζει όλα τα παλιά εμπόδια, σπάζει όλα τα παλιωμένα δεσμά, βγάζει τους εργαζόμενους στο δρόμο της αυτοτελούς δημιουργίας της καινουργιας ζωής.

Η καταγραφή και ο έλεγχος - να ποιο είναι το κύριοοικονομικό καθήκον κάθε Σοβιέτ των εργατών, στρατιωτών και αγροτών βουλευτών, κάθε καταναλωτικού συνεταιρισμού, κάθε ένωσης ή επιτροπής εφοδιασμού, κάθε εργοστασιακής επιτροπής ή οργάνου του εργατικού ελέγχου γενικά.

Ο αγώνας ενάντια στην παλιά συνήθεια - να βλέπουμε το μέτρο της εργασίας, τα μέσα της παραγωγής από την άποψη του ανελεύθερου ανθρώπου, που κοιτάζει πώς να λυτρωθεί από ένα παραπανίσιο βάρος, πώς να αποσπάσει έστω κι ένα κομματάκι από την αστική τάξη -ο αγώνας αυτός είναι απαραίτητος. Αυτό τον αγώνα τον έχουν ήδη αρχίσει οι πρωτοπόροι, συνειδητοί εργάτες, που αποκρούουν αποφασιστικά τους νεοφερμένους στα εργοστάσια - τέτοιοι παρουσιάστηκαν πάρα πολλοί τον καιρό του πολέμου και τώρα θα ήθελαν να φερθούν απέναντι στη λαϊκήφάμπρικα, στη φάμπρικα που έγινε ιδιοκτησία του λαού, όπως φέρνονταν και πρώτα, με τη μοναδική σκέψη: «να αρπάξουν όσο το δυνατό μεγαλύτερο κομμάτι και να το σκάσουν». «Ο,τι συνειδητό, τίμιο, σκεπτόμενο υπάρχει μέσα στην αγροτιά και τις εργαζόμενες μάζες, θα πάει σ' αυτό τον αγώνα με το μέρος των πρωτοπόρων εργατών.

Η καταγραφή και ο έλεγχος, αν γίνονται από τα Σοβιέτ των εργατών, στρατιωτών καί αγροτών βουλευτών, απ' αυτή την ανώτατη κρατική εξουσία, ή σύμφωνα με τις υποδείξεις, με την εξουσιοδότηση αυτής της εξουσίας - η καθημερινή, γενική, καθολική καταγραφή και ο έλεγχος - η καταγραφή και ο έλεγχος της ποσότητας της εργασίας και της κατανομής των προϊόντων - αυτή είναι η ουσία του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού, εφόσον η πολιτική κυριαρχία του προλεταριάτου έχει δημιουργηθεί και εξασφαλιστεί.

Εργάτες και αγρότες, εργαζόμενοι και εκμεταλλευόμενοι! Η γη, οι τράπεζες, οι φάμπρικες, τα εργοστάσια έγιναν ιδιοκτησία όλου του λαού! Αναλάβετε οι ίδιοι την καταγραφή και τον έλεγχο της παραγωγής και της διανομής των προϊόντων, - σ' αυτό και μόνοσ' αυτό βρίσκεται ο δρόμος για τη νίκη του σοσιαλισμού, η εγγύηση για τη νίκη του, η εγγύηση για τη νίκη ενάντια σε κάθε εκμετάλλευση, σε κάθε ανέχεια και αθλιότητα! Γιατί στη Ρωσία επαρκούν για όλους τα σιτηρά, το σίδερο, η ξυλεία, το μαλλί, το βαμβάκι και το λινάρι, αρκεί να κατανεμηθούν σωστά η εργασία και τα προϊόντα, αρκεί να καθιερωθεί ένας παλλαϊκός, πραγματικός, πρακτικός έλεγχος αυτής της κατανομής, αρκεί να νικήσουμε όχι μονάχα στην πολιτική, μα και στην καθημερινή οικονομική ζωή τους εχθρούς του λαού: τους πλούσιους και τα τσιράκια τους, έπειτα τους κλέφτες, τα παράσιτα και τους αλήτες.

Κανένα έλεος γι' αυτούς τους εχθρούς του λαού, τους εχθρούς του σοσιαλισμού, τους εχθρούς των εργαζομένων. Πόλεμος ζωής και θανάτου ενάντια στους πλούσιους και τα τσιράκια τους, τους αστούς διανοουμένους, πόλεμος ενάντια στους κλέφτες, στα παράσιτα και στους αλήτες. Και τούτοι και εκείνοι, και οι πρώτοι και οι τελευταίοι είναι ομοαίματοι αδελφοί, παιδιά του καπιταλισμού, τέκνα της κοινωνίας των αρχόντων και των αστών, της κοινωνίας, όπου μια χούφτα άνθρωποι λήστευαν το λαό και χλεύαζαν το λαό - της κοινωνίας, όπου η ανέχεια και η αθλιότητα έριχνε χιλιάδες και χιλιάδες ανθρώπους στο δρόμο της αλητείας, της διαφθοράς, της κλεψιάς, τους έκανε να ξεχάσουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, - της κοινωνίας, όπου στους εργαζόμενους καλλιεργούνταν αναπόφευκτα η τάση: να ξεφύγουν έστω και με την απάτη από την εκμετάλλευση, να ξεγλιστρήσουν, να λυτρωθούν έστω και για ένα λεπτό από τη μισητή δουλειά, να αποσπάσουν έστω κι ένα κομμάτι ψωμί με οποιονδήποτε τρόπο, με κάθε θυσία, για να μην πεινάνε, για να μη νιώθουν το αίσθημα της πείνας αυτοί και οι δικοί τους.

Πλούσιοι καί κλέφτες είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, είναι οι δυο κύριες κατηγορίες των παρασίτων,που έθρεψε ο καπιταλισμός, είναι οι κύριοι εχθροί του σοσιαλισμού. Αυτούς τους εχθρούς πρέπει να τους επιτηρεί ιδιαίτερα όλος ο πληθυσμός, πρέπει να τους τιμωρούμε αμείλικτα για την παραμικρότερη παράβαση των κανόνων και των νόμων της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Κάθε αδυναμία, κάθε ταλάντευση, κάθε συναισθηματισμός απ' αυτή την άποψη, θα ήταν το μεγαλύτερο έγκλημα απέναντι στο σοσιαλισμό.

Για να καταστήσουμε ακίνδυνα για τη σοσιαλιστική κοινωνία αυτά τα παράσιτα, πρέπει να οργανώσουμε την παλλαϊκή καταγραφή και τον έλεγχο της ποσότητας της εργασίας, της παραγωγής και της κατανομής των προϊόντων, που να υποστηρίζονται εθελοντικά, δραστήρια και με επαναστατικό ενθουσιασμό από εκατομμύρια και εκατομμύρια εργάτες και αγρότες. Και για να οργανώσουμε αυτή την καταγραφή και τον έλεγχο με τρόπο που να είναι πέρα για πέρα προσιτός,να ανταποκρίνεται πέρα για πέρα στο μέτρο των δυνάμεων του κάθε τίμιου, έξυπνου και ικανού εργάτη και αγρότη, πρέπει να ξυπνήσουμε τα δικά τους οργανωτικά ταλέντα, που προέρχονται από τους ίδιους, πρέπει να ξεσηκώσουμε στις γραμμές τους - και να οργανώσουμε σε πανεθνική κλίμακα - την άμιλλα για οργανωτικές επιτυχίες, ώστε να καταλάβουν οι εργάτες και οι αγρότες καθαρά τη διαφορά ανάμεσα στην απαραίτητη συμβουλή του μορφωμένου ανθρώπου και στον απαραίτητο έλεγχο της τσαπατσουλιάς από τον «απλό» εργάτη και αγρότη που είναι τόσο συνηθισμένη στους «μορφωμένους» ανθρώπους.

Να που δεν μπορούμε σε καμιά περίπτωση να τα βγάλουμε πέρα χωρίς τη βοήθεια και χωρίς τον καθοδηγητικό ρόλοτων πρακτικών-οργανωτών, που προέρχονται από το «λαό», από τους εργάτες και από τους εργαζόμενους αγρότες. «Τα σταμνιά δεν τα ψήνουν οί θεοί» - αυτή την αλήθεια πρέπει να τη βάλουν καλά-καλά στο μυαλό τους οι εργάτες και οι αγρότες. Πρέπει να καταλάβουν ότι τώρα όλη η υπόθεση βρίσκεται στην πράξη, ότι έφτασε ακριβώς η ιστορική εκείνη στιγμή, που η θεωρία μετατρέπεται σε πράξη, αναζωογονείται από την πράξη, διορθώνεται από την πράξη, ελέγχεται από την πράξη, η στιγμή που αποδείχνονται ιδιαίτερα σωστά τα λόγια του Μαρξ: «κάθε βήμα του πρακτικού κινήματος είναι πιο σπουδαίο από μια ντουζίνα προγράμματα»¹, - κάθε πρακτικό βήμα στο έργο της πραγματικής χαλιναγώγησης, του περιορισμού, της ολοκληρωτικής καταγραφής και επιτήρησης των πλουσίων και των κλεφτών είναι πιο σπουδαίο από μια ντουζίνα θαυμάσιες σκέψεις για το σοσιαλισμό. Γιατί «η θεωρία, φίλε μου, είναι γκρίζα, όμως το αιώνιο δέντρο της ζωής πράσινο θάλλει»².

Η Κομμούνα του Παρισιού έδωσε ένα μεγάλο πρότυπο συνδυασμού της πρωτοβουλίας, της αυτοτέλειας, της ελευθερίας κίνησης, της έξαρσης από τα κάτω - με τον εθελοντικό, ξένο προς τη στερεοτυπία, συγκεντρωτισμό. Τα Σοβιέτ μας, τραβάν τον ίδιο ακριβώς δρόμο. Ακόμη όμως «διστάζουν», δεν ανέπτυξαν όλες τους τις δυνατότητες, δεν μπήκαν ακόμη στην καινούρια τους, μεγάλη, γόνιμη δουλειά για τη δημιουργία σοσιαλιστικής τάξης πραγμάτων. Πρέπει τα Σοβιέτ να καταπιαστούν με τη δουλειά πιο θαρρετά, με μεγαλύτερη πρωτοβουλία. Πρέπει κάθε «κομμούνα» - κάθε εργοστάσιο, κάθε χωριό, κάθε καταναλωτικός συνεταιρισμός, κάθε επιτροπή εφοδιασμού- να κηρύξουν άμιλλα μεταξύ τους, σαν πρακτικοί Οργανωτές της καταγραφής και του ελέγχου της δουλειάς και της κατανομής των προϊόντων. Το πρόγραμμα αυτής της καταγραφής κι αυτού του ελέγχου είναι απλό, ξεκάθαρο, κατανοητό για τον καθένα: όλος ο κόσμος να έχει ψωμί, να φορούν όλοι γερά παπούτσια και όχι σκισμένα ρούχα, να έχουν ζεστό σπίτι, να δουλεύουν ευσυνείδητα, να μη γυρίζει ελεύθερος ούτε ένας κλέφτης (ούτε κι αυτοί που αποφεύγουν τη δουλειά), αλλά να κάθεται στη φυλακή ή να εκτίει την ποινή του στα πιο βαριά καταναγκαστικά έργα, να μην μπορεί ούτε ένας πλούσιος, που παραβαίνει τους κανόνες και τους νόμους του σοσιαλισμού, να αποφύγει την τύχη του κλέφτη, που το δίκιο απαιτεί να γίνει και τύχη του πλούσιου. «Οποιος δεν δουλεύει ας μην τρώει» - αυτή είναι η πρακτική εντολή του σοσιαλισμού. Να τι πρέπει να οργανώσουμε πρακτικά. Να για ποιες πρακτικέςεπιτυχίες πρέπει να υπερηφανεύονται οι «κομμούνες» μας και οι οργανωτές μας που προέρχονται από τους εργάτες και τους αγρότες, κι ακόμη περισσότερο από τους διανοούμενους (πολύ περισσότερο, γιατί συνήθισαν πολύ, συνήθισαν πάρα πολύ να υπερηφανεύονται για τις γενικές υποδείξεις και αποφάσεις τους).

Οι ίδιες οι κομμούνες, οι μικροί πυρήνες στο χωριό και στην πόλη πρέπει μόνοι τους να επεξεργαστούν και να δοκιμάσουν στην πράξη χιλιάδες μορφές και τρόπους πρακτικής καταγραφής και έλεγχου των πλουσίων, των κλεφτών και των παρασίτων (...) Οσο πιο ποικιλόμορφη, τόσο καλύτερη, πλουσιότερη θα είναι η γενική πείρα, τόσο πιο σίγουρη και πιο γοργή θα είναι η επιτυχία του σοσιαλισμού, τόσο πιο εύκολα η πράξη θα επεξεργαστεί - γιατί μονάχα η πράξη μπορεί να το κάνει - τις καλύτερες μεθόδους και μέσα πάλης.

Σε ποια κομμούνα, σε ποια συνοικία μεγάλης πόλης, σε ποιο εργοστάσιο, σε ποιο χωριό δεν θα υπάρχουν πεινασμένοι, δεν θα υπάρχουν άνεργοι, δεν θα υπάρχουν πλούσιοι-παράσιτα, δεν θα υπάρχουνπαλιάνθρωποι λακέδες της αστικής τάξης, σαμποταριστές που αυτοαποκαλούνται διανοούμενοι; Σε ποιο μέρος έγιναν περισσότερα για να ανεβεί η παραγωγικότητα της εργασίας; Για να χτιστούν καινούρια καλά σπίτια για τη φτωχολογιά, για να εγκατασταθεί η φτωχολογιά στα σπίτια των πλουσίων; Για να μοιράζεται κανονικά από ένα μπουκάλι γάλα σε κάθε νήπιο των φτωχών οικογενειών;

Να πάνω σε ποια ζητήματα πρέπει να κηρύξουν άμιλλαοι κομμούνες, οι κοινότητες, οι καταναλωτικοί και παραγωγικοί συνεταιρισμοί και συντροφιές, τα Σοβιέτ των εργατών, στρατιωτών και αγροτών βουλευτών. Να σε ποια δουλειά πρέπει πρακτικά να διακρίνονται και να αναδεικνύονται σε καθοδηγητικές θέσεις, στο έργο της γενικής διοίκησης του κράτους, τα οργανωτικά ταλέντα. Τέτοια ταλέντα υπάρχουν πολλά μέσα στο λαό. Μόνο που είναι πνιγμένα. Πρέπει να τα βοηθήσουμε να αναδειχτούν. Αυτά, καί μόνο αυτά, με την υποστήριξη των μαζών, μπορούν να σώσουν τη Ρωσία και να σώσουν την υπόθεση του σοσιαλισμού.

Σημειώσεις:

1. Κ. Μαρξ. Κριτική του προγράμματος της Γκότα, σελ.12. εκδ. Σύγχρονη Εποχή.

2. Ο Β.Ι.Λένιν αναφέρει εδώ τα λόγια του Μεφιστοφελή από την τραγωδία του Ι.Β. Γκαίτε "Φάουστ" (βλ. Γκαίτε, "Φάουστ", Μέρος 1. Σκηνή 4η, "το γραφείο του Φάουστ").