Η πενταετία που μεσολάβησε από τις προηγούμενες ευρωεκλογές χαρακτηρίζεται από την άμεση εφαρμογή των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων και στον τομέα του πολιτισμού. Μερικές χαρακτηριστικές στιγμές αυτής της περιόδου παρουσιάζει σήμερα ο «Ρ», υπενθυμίζοντας πως για την ευόδωση των παραπάνω στρατηγικών στόχων των μονοπωλίων της ΕΕ ο δικομματισμός και οι κυβερνήσεις του, καθώς και τα κόμματα - δορυφόροι τους, επέδειξαν ιδιαίτερη προθυμία. Μόνο το ΚΚΕ, μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο και στο δρόμο του αγώνα, ανέδειξε τις επικίνδυνες συνέπειες αυτής της πολιτικής, για τους δημιουργούς, τη σύγχρονη δημιουργία, την πολιτιστική κληρονομιά και, τελικά, τους λαούς.

Λίγους μόνο μήνες μετά τις ευρωεκλογές του 2004, οι υπουργοί Πολιτισμού της ΕΕ «παρήγγειλαν» έρευνα για τη συμβολή της πολιτιστικής και οπτικοακουστικής βιομηχανίας στην ευρωπαϊκή «ανταγωνιστικότητα». Το συμβούλιο υιοθέτησε, μεταξύ άλλων, τα συμπεράσματα σχετικά με το σχέδιο εργασίας για τον πολιτισμό 2005-2006 που συνοψίζονται σε θέματα - στόχους όπως η εφαρμογή της Στρατηγικής της Λισαβόνας, η κινητικότητα της εργασίας και των προσώπων, κλπ.

Ως γνωστόν, ο αντικομμουνισμός είναι το απαραίτητο «παρελκόμενο» κάθε νέας επίθεσης του κεφαλαίου. Το 2005 - μετά την πρόταση ψηφίσματος του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταδίκη του κομμουνισμού - η ΕΕ αναλαμβάνει το ρόλο του άμεσου διαστρεβλωτή και συκοφάντη των κομμουνιστικών ιδεών. Γι' αυτό το ρόλο επιστράτευσε την Επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας. Στην έκθεσή της για το πρόγραμμα Πολιτισμός 2007 - 2013 προς το Ευρωκοινοβούλιο, η Επιτροπή περιλαμβάνει και τη γνωμοδότηση της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, στην οποία, μεταξύ άλλων, αναφέρονται τα εξής: «Στήριξη των οργανώσεων που δραστηριοποιούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο στον πολιτιστικό τομέα καθώς και των ενεργειών που αποσκοπούν (...) στο να προστατεύσουν και να διατηρήσουν ζωντανούς στη συλλογική μνήμη τους κυριότερους χώρους και τα αρχεία που συνδέονται με τα ολοκληρωτικά καθεστώτα του εικοστού αιώνα στην Ευρώπη (...) μαζικών μαρτυρίων και εκτελέσεων αμάχων, θυμάτων του ναζισμού και του σταλινισμού (...)»!

Επίσης: «Θα πρέπει να τύχουν ειδικής προσοχής τα ολοκληρωτικά καθεστώτα στην Ευρώπη του εικοστού αιώνα (...) να περιληφθεί στο πρόγραμμα Πολιτισμός 2007 μια πληρέστερη (...) διατύπωση από αυτήν που προτείνεται στην αιτιολογική έκθεση, που μνημονεύει μόνο τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης (...) Δεν πρέπει να λησμονούνται τα εγκλήματα του σταλινισμού(...)»!

Για την πρόσδεση του πολιτισμού στο κεφάλαιο, το Ευρωκοινοβούλιο ήταν πολύ συγκεκριμένο: «(...) Υπάρχει σαφής συνδετικός κρίκος μεταξύ των επενδύσεων στον πολιτισμό και της οικονομικής ανάπτυξης. Είναι ουσιώδες ο τομέας του πολιτισμού να συμβάλλει και να διαδραματίζει ρόλο στις ευρύτερες ευρωπαϊκές πολιτικές εξελίξεις (...) Θα πρέπει να ενισχυθεί η θέση της πολιτιστικής βιομηχανίας στις εξελίξεις που συμβαίνουν στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισαβόνας (...) Προκειμένου να υλοποιηθεί επιτυχώς η στρατηγική της Λισαβόνας και να δημιουργηθεί μια εξαιρετικά ανταγωνιστική οικονομία βασισμένη στη γνώση, που θα έχει τη λαϊκή κατανόηση και υποστήριξη, οι εξειδικευμένες γνώσεις πρέπει να προσαρμοστούν σε ένα ευρύτερο πολιτιστικό πλαίσιο, και για το λόγο αυτό είναι σημαντική η ενίσχυση των πολιτιστικών πολιτικών σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο». Πρόκειται για απευθείας αναφορά στην ιδεολογική χειραγώγηση των λαών, όχι μόνο για να περάσουν με λιγότερες κοινωνικές εκρήξεις οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, αλλά και για να εδραιωθεί σε καλύτερες θέσεις το κεφάλαιο στις αγορές, κυρίως της Α. Ευρώπης, όπου οι ΗΠΑ - ιδίως στον οπτικοακουστικό τομέα - αλωνίζουν ουσιαστικά χωρίς αντίπαλο.

Το Μάη του 2005 πραγματοποιήθηκε στη Βάρνα της Βουλγαρίας μια υψηλόβαθμη διακρατική συνάντηση υπό το βαρύγδουπο τίτλο «Περιφερειακό Forum για Πολιτιστικούς Διαδρόμους στη ΝΑ Ευρώπη», με στόχο τη «δημιουργία πολιτιστικού και τουριστικού πακέτου». Ηταν συνέχεια σχετικών συναντήσεων (Οχρίδα 2003, Τίρανα 2004) και του σχεδίου Πολιτιστικές Διαδρομές στη ΝΑ Ευρώπη, της Βουλγαρίας, μέσω του βουλγαρικού ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών), το 1999, στο πλαίσιο της εκστρατείας «Ευρώπη, μια κοινή κληρονομιά» του Συμβουλίου της Ευρώπης. Δηλαδή, επρόκειτο για «τοπική» δραστηριότητα πολιτισμικής ομογενοποίησης που προωθεί η ΕΕ.

Το «πακέτο» ερμηνευόταν ως σύστημα δημιουργίας τουριστικών και εμπορικών δρόμων για την αξιοποίηση υπαρχουσών πολιτιστικών διαδρομών γειτονικών χωρών. Ουσιαστικά όμως πρόκειται για πολιτιστικούς διαδρόμους επιπλέον πλουτισμού του κεφαλαίου του στη διαλυμένη, εξαρτημένη από τον ιμπεριαλισμό Βαλκανική χερσόνησο, ο οποίος τώρα απαιτεί και εμπορική αξιοποίηση (τουριστική κυρίως) της βαλκανικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Το 2006 η ΕΕ προχώρησε σε αντιδραστικότερο εκσυγχρονισμό της γνωστής οδηγίας «Τηλεόραση χωρίς σύνορα». Είχε προηγηθεί (12/2005), η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για επικαιροποίηση της σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας του 1989, ώστε να ανταποκριθεί στις ραγδαίες εξελίξεις της τεχνολογίας και της αγοράς του ευρωπαϊκού τηλεοπτικού τομέα. Η οδηγία αυτή θεωρείται από την ΕΕ «θεμέλιος λίθος» της νομοθεσίας του οπτικοακουστικού τομέα, που ορίζει τις προϋποθέσεις για τη μετάδοση τηλεοπτικών εκπομπών στην Ευρωπαϊκή Ενιαία Αγορά. Πέρα από τα προπαγανδιστικά φληναφήματα περί «προστασίας» του θεατή/καταναλωτή, η ΕΕ εκτιμούσε ότι η επικαιροποίηση της οδηγίας αποβλέπει αφ' ενός να περιορίσει «τον κανονιστικό φόρτο που βαρύνει τους Ευρωπαίους παρόχους τηλεοπτικών και ομοειδών υπηρεσιών και αφ' ετέρου να προσδώσει μεγαλύτερη ευελιξία στη χρηματοδότηση οπτικοακουστικού περιεχομένου από νέες μορφές διαφήμισης».

Δηλαδή, το κανονιστικό πλαίσιο της οδηγίας αποτελούσε πλέον «φόρτο» για το κεφάλαιο, από τον οποίο πρέπει να απαλλαγεί με διάφορους τρόπους, όπως η αποδιάρθρωση και αποδυνάμωση των εθνικών νομοθεσιών...

Ο ευρωενωσιακός πολιτιστικός ιμπεριαλισμός παρουσιάζει ιδιαίτερη «κινητικότητα» εκείνη την περίοδο. Χαρακτηριστικές είναι «συναντήσεις» όπως η παραπάνω στη Βάρνα, αλλά και στην Οπάτια της Κροατίας, με θέμα «Διάδοση πολιτιστικής κληρονομιάς: Ενα νέο όραμα για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη», η 1η Βαλκανική Αγορά Παραστατικών Τεχνών στη Θεσσαλονίκη, η πρώτη συνάντηση των υπουργών Πολιτισμού του Συμφώνου Σταθερότητας ΝΑ Ευρώπης στην Πάτρα (στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας). Η τελευταία πραγματοποιήθηκε τον Απρίλη του 2006 και είχε παρουσιαστεί ως μία ακόμη ελληνική «πρωτοβουλία» στο πλαίσιο της ΕΕ. Τότε οι υπουργοί συμφώνησαν ότι είναι σημαντικό να καθιερώσουν μία ευρεία συνεργασία, συμπεριλαμβάνοντας θεσμικούς εταίρους από τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές, όπως επίσης και από άλλους αρμόδιους φορείς και πρόσωπα («Μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί» ή εκπρόσωποι από τον ακαδημαϊκό και καλλιτεχνικό κόσμο, κ.ά.) σ' ένα πλαίσιο συμπεφωνημένων πρωτοβουλιών και από τις δύο πλευρές, «εις τρόπον ώστε να διευκολυνθεί η ευρύτερη δυνατή συμμετοχή των δρώντων σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα».

Στη «Διακήρυξη» αναφέρεται: «Οι υπουργοί (...) αντάλλαξαν ιδέες για ενίσχυση αυτής της συνεργασίας με την ανάμειξη του ιδιωτικού τομέα και της πολιτιστικής βιομηχανίας προς όφελος της καλλιτεχνικής κινητικότητας» και «υπογράμμισαν το ενδιαφέρον τους ειδικά για τη συμμετοχή των υποψηφίων προς ένταξη στην ΕΕ χωρών της Διαδικασίας Συνεργασίας χωρών ΝΑ Ευρώπης (SEECP) στα πολιτιστικά προγράμματα της ΕΕ και στη μεταφορά τεχνογνωσίας». Στην ομιλία του ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, ήταν σαφέστερος: «Η ευρωπαϊκή προοπτική της περιοχής μας είναι ο μόνος δρόμος που μπορεί να οδηγήσει σε σταθερότητα και ευημερία για τη ΝΑ Ευρώπη (...) Για την Ελλάδα, αυτός είναι ένας στρατηγικός στόχος (...) Υποστηρίζουμε ενεργά τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό όλων των γειτονικών χωρών, υπό την προϋπόθεση, φυσικά, ότι θα γίνουν σεβαστές οι ευρωπαϊκές αρχές και αξίες και ότι θα εφαρμοστούν πλήρως όλα τα κριτήρια και τα προαπαιτούμενα που έχει θέσει η ΕΕ».

Το Μάη του 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε «πολιτική δήλωση» για το «ρόλο του πολιτισμού στην εποχή της παγκοσμιοποίησης», προτείνοντας μάλιστα για πρώτη φορά «ευρωπαϊκή στρατηγική» για τον πολιτισμό. Στη δήλωση επιβεβαιώνεται ο κεντρικός ρόλος του πολιτισμού στην ευρωπαϊκή «ολοκλήρωση» και προτείνεται μια «κοινή πολιτιστική στρατηγική» για την Ευρώπη και για τις σχέσεις της με «τρίτες χώρες».

Πίσω από τα παραπάνω κρύβεται η αδημονία των μονοπωλίων της ΕΕ για αναζήτηση και κατάκτηση νέων αγορών. Ετσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τη σύσταση πολιτιστικού Ταμείου ΕΕ-ΑΚΕ (χώρες ΑΚΕ: Αφρική, Καραϊβική, Ειρηνικός), που «συμβολίζει» την «κοινή ευρωπαϊκή συμβολή» στην υποστήριξη της διανομής και - σε μερικές περιπτώσεις - της παραγωγής πολιτιστικών αγαθών των ΑΚΕ. Το σκεπτικό είναι μάλλον απλό: «Μας πήρατε» (σ.σ. οι ΗΠΑ) την Ανατολική Ευρώπη, «παίρνουμε» τις χώρες ΑΚΕ. Μάλιστα, η Επιτροπή «προικοδότησε» το Ταμείο με 30 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2007-2013 «καλώντας» τα κράτη-μέλη να προσφέρουν πρόσθετη χρηματοδότηση! Εκεί δηλαδή που το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, π.χ., έχει συνολικό προϋπολογισμό για παραγωγή ταινιών όσο στοιχίζει μια μέση γαλλική παραγωγή, η Ελλάδα «καλούνταν» να ενισχύσει τη μεταφορά μιας πολυεθνικής ...σε ατόλες του Ειρηνικού!

Το 2007 «σκάει» για πρώτη φορά τόσο οργανωμένα το «ενδιαφέρον» της ΕΕ για τις γλώσσες! Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοινώνει τη διεθνή διάσκεψη (πραγματοποιήθηκε το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου) στις Βρυξέλλες με θέμα «Επιχειρήσεις, Γλώσσες και Διαπολιτισμικές Δεξιότητες» και σύνθημα... «Γλώσσες σημαίνουν μπίζνες» (LANGUAGES MEAN BUSINESS)!

Στη διάσκεψη «εξετάστηκαν» οι γλώσσες και η «συμβολή τους στην ανταγωνιστικότητα» της Ευρώπης, με τη συμμετοχή εμπορικών επιμελητηρίων, πολιτιστικών ινστιτούτων, σχολαρχών εκμάθησης ξένων γλωσσών, φορέων ανάπτυξης λογισμικού διδασκαλίας γλώσσας, συμβούλων επιχειρήσεων και εμπορικών οργανώσεων. Ο «πόνος» της ΕΕ ήταν ότι κάθε χρόνο, χιλιάδες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ...χάνουν συμβόλαια ως συνέπεια της έλλειψής τους στις γλωσσικές δεξιότητες και στη «διαπολιτισμική ικανότητα»!

Το Νοέμβρη της ίδιας χρονιάς πραγματοποιείται νέο συμβούλιο υπουργών Πολιτισμού της ΕΕ, στις Βρυξέλλες, επικυρώνοντας τρεις στόχους: 1) «Προαγωγή» του πολιτισμού ως «καταλύτη» για τη «δημιουργικότητα» στα πλαίσια της στρατηγικής της Λισαβόνας, 2) Προώθηση του πολιτισμού ως ζωτικής σημασίας στοιχείου στις διεθνείς σχέσεις της ένωσης, 3) Προώθηση της «πολιτιστικής ποικιλομορφίας» και του «διαπολιτισμικού διαλόγου»... ως «φύλλο συκής».

Στην πράξη εισάγεται ένα πιο δομημένο σύστημα συνεργασίας μεταξύ των κρατών - μελών και των οργάνων της ΕΕ στα πολιτιστικά θέματα, στο πρότυπο της ανοιχτής μεθόδου συντονισμού (OMC) που χρησιμοποιείται σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η νεολαία και η κοινωνική προστασία. Οι τομείς δράσης για την περίοδο 2008 - 2010 περιλαμβάνουν «κλασικές» απαιτήσεις του κεφαλαίου: Βελτίωση των όρων κινητικότητας των καλλιτεχνών και άλλων επαγγελματιών στον πολιτιστικό τομέα, προώθηση του πολιτιστικού τουρισμού (ενίσχυση του τουριστικού κεφαλαίου), μεγαλύτερη κινητικότητα των συλλογών, μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών, κ.ά.

«Χαιρετίζοντας» τα παραπάνω, ο τότε υπουργός Πολιτισμού, Μ. Λιάπης, συνέδεσε απροκάλυπτα το Νέο Μουσείο Ακρόπολης με την αντιδραστική πολιτική της ΕΕ, λέγοντας πως εντάσσεται στο πλαίσιο προώθησης της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς...

Το Δεκέμβρη του 2007 η ΕΕ ανακοινώνει τη διάθεση 10 εκατ. ευρώ για το αντιδραστικό σχέδιό της υπό τον ψευδεπίγραφο τίτλο «Ετος διαπολιτισμικού διαλόγου - 2008», έναν καθαρά προπαγανδιστικό μηχανισμό για δημιουργία «κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας». Κομβικό σημείο ήταν και πάλι η «προς Ανατολάς» διεύρυνση της ΕΕ. Για την ιστορία, πρώτο το ΠΑΣΟΚ έσπευσε να χαιρετίσει την έναρξη του προγράμματος, συμμετέχοντας στην παρουσίασή του με την ευρωβουλευτή και πρόεδρο της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας του Ευρωκοινοβουλίου, Κατερίνα Μπατζελή, η οποία δήλωσε ότι «οφείλουμε να ενσωματώσουμε το διαπολιτισμικό διάλογο στις κοινοτικές πολιτικές»...

Σε μια απόπειρα να θεωρητικοποιήσει την αντιδραστική της πολιτική, η ΕΕ επιστρατεύει ομάδα διανοουμένων (καθηγητές, συγγραφείς, στελέχη πολιτιστικών οργανισμών και «μάνατζερ» του πολιτισμού), διορισμένων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε να υποστηρίξουν τις αντιδραστικές διεργασίες στο ζήτημα των γλωσσών. Το Γενάρη του 2008 εμφανίζεται το «πόνημα» της ομάδας υπό τον τίτλο «Πώς η πολυγλωσσία μπορεί να ενδυναμώσει την Ευρώπη».

Τον Απρίλη του 2008, το Ευρωκοινοβούλιο υιοθετεί την «Εκθεση - Μπόνο», από το όνομα του σοσιαλδημοκράτη Γάλλου ευρωβουλευτή που την εισηγήθηκε. Η έκθεση κωδικοποιούσε τις άμεσες προτεραιότητες του κεφαλαίου τόσο στον Πολιτισμό και την Παιδεία, όσο και στη συγκρότηση μιας πολιτικής διαχείρισης της συνεχιζόμενης συγκέντρωσης και συγκεντροποίησής του στον τομέα των πολιτιστικών βιομηχανιών.

Στην έκθεση, μεταξύ άλλων, οι δημιουργοί εκλαμβάνονται ως ...«δημιουργικοί επιχειρηματίες» και τα πνευματικά δικαιώματα ως «ιδιοκτησία» που, ως τέτοια, μπορεί φυσικά να αποτελέσει και αντικείμενο εμπορικής εκμετάλλευσης. Είναι χαρακτηριστική η αντιμετώπιση των πνευματικών δικαιωμάτων από την Επιτροπή Βιομηχανίας, Ερευνας και Ενέργειας της ΕΕ. Στις προτάσεις της προς την Επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας σημειώνεται ότι η ΕΕ πρέπει να θεωρεί πως η «αυστηρή προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας είναι βασική για την ανταγωνιστικότητα των βιομηχανιών πολιτισμού και έχει ζωτική σημασία εάν η Ευρωπαϊκή Ενωση θέλει να προσελκύσει, να στηρίξει και να αναπτύξει δημιουργικά ταλέντα και πολιτισμικό περιεχόμενο». Στην πραγματικότητα, όμως, τα μονοπώλια «ξεμπερδεύουν» με το κόστος των πνευματικών δικαιωμάτων και βέβαια ορίζουν τις τιμές με βάση το πραγματικό κριτήριο του καπιταλισμού: Ολο και μεγαλύτερο κέρδος...

Αφιερωμένη στη μνήμη του Ευγένιου Σπαθάρη, που άδικα και απροσδόκητα «έφυγε» πριν τα εγκαίνιά της, είναι η ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και ελκυστική και από θεματολογική και από αισθητική άποψη, έκθεση που παρουσιάζει (έως 26/7) το Μουσείο Μπενάκη (κτίριο Πειραιώς 138), με τίτλο «Υμνος στη σκιά». Η έκθεση εντάσσεται στο πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών, λόγω της άμεσης και έμμεσης σχέσης των - «αφηγηματικού», έως και «δραματουργικού» χαρακτήρα - εκθεμάτων της με την τέχνη του Θεάτρου Σκιών. «Πυρήνα» της έκθεσης αποτελεί η μακρά παράδοση του Θεάτρου Σκιών, όπως διαμορφώθηκε στην Ελλάδα και την Τουρκία, καθώς και ο βασικός «ήρωας» -τύπος της κυρίως προφορικής, αλλά και γραπτής τα νεότερα χρόνια δραματουργίας του Θεάτρου Σκιών, ο Καραγκιόζης (Καραγκιόζ, προφέρεται στα τουρκικά).

Επιμελητής της έκθεσης είναι ο Ιταλός ιστορικός της Τέχνης, λάτρης και γνώστης του ελληνικού και τουρκικού Θεάτρου Σκιών, Πάολο Κολόμπο, ο οποίος στα τέλη της δεκαετίας του 1970 παρέμεινε στην Ελλάδα, παρακολουθώντας παραστάσεις αρκετών καραγκιοζοπαικτών, ιδιαιτέρως τις παραστάσεις και τηλεοπτικές καραγιόζικες εκπομπές του Ευγένιου Σπαθάρη και μελετώντας διάφορες «πηγές» περί της τέχνης του σκιαγραφήματος και του Θεάτρου Σκιών (λ.χ. τα «Εικονογραφημένα», το παλιό περιοδικό με καραγκιόζικα έργα). Ο Πάολο Κολόμπο μελέτησε και το τουρκικό Θέατρο Σκιών, αλλά και γενικότερα την τέχνη του αφηγηματικού σκιαγραφήματος, όπως με διάφορους τρόπους και υλικά εκφράστηκε στην τέχνη διαφόρων ξένων εικαστικών καλλιτεχνών, αλλά και στην τέχνη του κινηματογράφου, του animation, του βίντεο.

Ετσι ο επιμελητής συνέθεσε μια πολυμορφική και πολυφωνική έκθεση - «ύμνο στη σκιά», που «διερευνά τις μορφολογικές αναλογίες μεταξύ του παραδοσιακού θεάτρου σκιών και μιας νέας αφηγηματικής τάσης στη σύγχρονη τέχνη, καθώς και τις σχετικές εννοιολογικές αναφορές (...), ενώ ταυτόχρονα καταγράφει τις πρόσφατες επιδράσεις αυτής της παραδοσιακής μορφής τέχνης στη σύγχρονη εικαστική σκηνή», σημειώνει ο επιμελητής της. Η διάρθρωση της έκθεσης επιχειρεί να «αφηγηθεί» το πώς η «σκυτάλη» της παράδοσης του Θεάτρου Σκιών πέρασε σε άλλες μορφές τέχνης και σε δημιουργούς διαφόρων χωρών. Γι' αυτό τον επισκέπτη εισαγάγει στην κυρίως έκθεση η τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη, με χαρακτηριστικές, ευφρόσυνα κωμικές και οργιαστικά πολύχρωμες φιγούρες του ελληνικού Θεάτρου Σκιών και αρχιοικοδεσπότη τον Καραγκιόζη.

Η κυρίως έκθεση περιλαμβάνει έργα δέκα σύγχρονων καλλιτεχνών, μεταξύ των οποίων και δύο κινηματογραφιστών των αρχών του 20ού αιώνα.

Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται έργα των εξής καλλιτεχνών:

Του Νοτιοαφρικανού Γουίλιαμ Κέντριντζ. Τα σκιαγραφήματα του Κέντριτζ παρουσιάζουν σιλουέτες που απεικονίζουν οικείους ανθρώπινους τύπους που εκφράζουν πανανθρώπινα συναισθήματα και ερωτήματα. Της Φινλανδέζας Καταρίνα Λίκβιστ η οποία γυρίζει ταινίες, όχι με ηθοποιούς, αλλά με «ήρωες» μαριονέτες που κατασκευάζει η ίδια και θέματα αντλημένα από παραμύθια, λαϊκές παραδόσεις, ιστορικά γεγονότα και κλασικά λογοτεχνικά έργα. Του Τούρκου Haluk Akakce που δημιουργεί σκιαγραφήματα σε βίντεο, με ποικίλα θέματα (για τη σχέση του ανθρώπου με την τεχνολογία, τη βιολογία, την αρχιτεκτονική, κ.ά.), με πρωτότυπες μουσικές συνθέσεις ή διασκευές έργων της κλασικής μουσικής. Της Σουηδής Natalie Djurberg, που με την τεχνική των κινουμένων σχεδίων κατασκευάζει φιγούρες από πηλό και πλάθει ιστορίες από τον κόσμο των με σύνθετες αφηγήσεις αντλημένες από τη λαϊκή τέχνη, τους παραδοσιακούς μύθους αλλά και πολιτιστικά στοιχεία του 18ου και του 19ου αιώνα. Της Γερμανίδας Lotte Reiniger (1899-1981), η οποία ανέπτυξε την τεχνική του animation και κατάσσεται μεταξύ των σημαντικότερων δημιουργών του κινηματογραφικού κινουμένου σχεδίου στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Της δικής μας Χριστιάννας Σούλου, η οποία θυμίζοντας το θέατρο και το χορό, δημιουργεί σειρές σχεδίων που εικονίζουν τον άνθρωπο στη διαρκή σωματική, χαρακτηρολογική, συναισθηματική, ψυχολογική κίνησή του. Του Ρώσου Ladislas Strawitch (1882-1965), ο οποίος γύριζε ταινίες με θέματα από λαϊκές παραδόσεις και παραδοσιακά παραμύθια και με μαριονέτες που κατασκεύαζε ο ίδιος και η οικογένειά του. Του Αγγλου Andrew Vickery, που φωτογραφίζει τα σχέδιά του και τα προβάλλει με τη μορφή διαφανειών, σε μικρές «θεατρικές» μακέτες που κατασκευάζει ο ίδιος. Χαρακτηριστικό είναι ένα έργο του που πλάθει ένα φανταστικό «ταξίδι» του στο Μπαϊρόιτ και την παράσταση της όπερας του Βάγκνερ «Πάρσιφαλ». Της Αμερικάνας Kara Walker της οποίας τα έργα αφορούν στην προ του αμερικανικού εμφυλίου ζωή και κοινωνία.