Η «συγχώνευση» του πολιτισμού με τον τουρισμό, μέσω της δημιουργίας του νέου υπουργείου Πολιτισμού - Τουρισμού εκπορεύεται από την Ευρωπαϊκή Ενωση, εμπεριέχεται στις θέσεις και τα προγράμματα των αστικών κομμάτων και αντανακλά το ενδιαφέρον του κεφαλαίου για μια «βιομηχανοποιημένη» προσέγγιση του πολιτισμού, ο οποίος «οφείλει», ήδη από τις αρχές της 10ετίας του '90, να «συνεισφέρει» στην κερδοφορία του.

Είναι λάθος αυτή η «συγχώνευση» να ερμηνευθεί αποκομμένη από το παραπάνω πλαίσιο. Και είναι τουλάχιστον αφελές να θεωρηθεί ότι ο όρος «πολιτιστικός τουρισμός» σημαίνει και την ανάγκη των εργαζομένων για ποιοτική ξεκούραση, γνώση της ιστορίας και του πολιτισμού. Διότι, επί χρόνια η ΕΕ και οι κυβερνήσεις των κρατών - μελών επιχειρούν να υπηρετήσει ο πολιτισμός τα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου στον τουρισμό, με τη δημιουργία ενός ακόμη «κλάδου»: Του «πολιτιστικού τουρισμού», στα «πρότυπα» του «θρησκευτικού», του «συνεδριακού» κλπ.

Το κεφάλαιο και οι πολιτικοί του εκπρόσωποι έχουν καταστήσει σαφέστατο τον παραπάνω προσανατολισμό, γι' αυτό, ανεξαρτήτως του τρόπου που θα επιχειρήσει η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ να τον εφαρμόσει, είναι χρήσιμη μια μικρή αναδρομή στο όχι πολύ μακρινό παρελθόν. Αλλωστε, στην Ανακοίνωση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ για τα «Μέτωπα πάλης για την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών» αναδεικνύεται η σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση πρόταση των κομμουνιστών για «ανάπτυξη του κοινωνικού λαϊκού τουρισμού», αλλά και για «λαϊκή πολιτιστική ανάπτυξη», στην οποία, μεταξύ άλλων, εμπεριέχεται «η σταθερότητα στην εργασία με μείωση του εργάσιμου χρόνου υπέρ της αύξησης του ελεύθερου χρόνου» ως «σημαντική προϋπόθεση για να αναπτύσσεται το πολιτιστικό επίπεδο του λαού».

Το Μάη του 2003, το Συμβούλιο Υπουργών Πολιτισμού της ΕΕ, ζητούσε, τη διατήρηση, στο μελλοντικό ευρωπαϊκό Σύνταγμα, του άρθρου 151 της Συνθήκης της ΕΕ (Συνθήκη του Μάαστριχτ) για θέματα πολιτισμού, καθώς και της παραγράφου 4 για την υποχρέωση της ΕΕ να λαμβάνει υπόψη της «την πολιτιστική διάσταση στην πολιτική της τομέων όπως η βιομηχανία, η απασχόληση, ο τουρισμός, η περιφερειακή ανάπτυξη» κ.λπ.

Τον Οκτώβρη του 2003, παραδίδοντας τη «σκυτάλη» της προεδρίας της ΕΕ στην Ιταλία, ο τότε υπουργός Πολιτισμού Ε. Βενιζέλος σημείωνε, μεταξύ άλλων: «Είμαστε πολύ κοντά στην οικονομία του πολιτισμού, που είναι μία οικονομία συμβατική, που συνδέεται με τις πολιτιστικές βιομηχανίες και τον πολιτιστικό τουρισμό (...)».

Τον Ιανουάριο του 2007, ο τότε υπουργός Πολιτισμού, Γ. Βουλγαράκης, έλεγε ότι «τα μουσεία δεν είναι πουθενά κερδοφόρα, αλλά τα προϊόντα τους μπορούν να είναι εξαγώγιμα». Το παράδειγμα δεν ήταν αθώο», αφού επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ είχε ξεκινήσει η εκχώρηση της διαχείρισης των πωλητηρίων των μουσείων, ακόμη και των αντιγράφων, σε ιδιώτες ή στην ιδιωτικοοικονομική λογική μέσω του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού ΑΕ. Γεγονός που προκάλεσε αλληλοκάλυψη αντικειμένων με το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων του ΥΠΠΟ. Ο τότε πρόεδρος του ΤΑΠ, Κ. Ρερρές, παρουσιάζοντας την καθοδική πορεία στα εισιτήρια των αρχαιολογικών χώρων συμπέρανε ότι «τα οικονομικά της πολιτείας δεν μπορούν να στηρίξουν το πολιτιστικό μας απόθεμα», προτείνοντας να γίνονται εκπτώσεις στους «τουρ οπερέιτορς» (στα τουριστικά γραφεία δηλαδή) στην περίπτωση που εντάξουν αρχαιολογικούς χώρους στα τουριστικά «πακέτα» τους.

Την ίδια περίοδο, ο Γ. Βουλγαράκης σημείωνε: «Κάνουμε μία πολιτική εισιτηρίων, η οποία θα επιτρέπει στους tour operators και σε όλους αυτούς που ασχολούνται με τον τουρισμό, να θεωρήσουν ότι έχουν κέρδος απ' αυτή τη διαδικασία. Αυτοί είναι οι όροι της αγοράς, δυστυχώς. Είναι ευτελές να το συζητάει κανείς, πλην όμως είναι πραγματιστικό».

Στην ομιλία του για το Γ' ΚΠΣ ο ίδιος ξεκαθάριζε ότι «τα μνημεία και τα μουσεία της χώρας αποτελούν πόλους, γύρω από τους οποίους αναπτύσσονται σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες, προσδίδοντας υπεραξία στην περιοχή όπου βρίσκονται» φέρνοντας για παράδειγμα την Ενοποίηση των Αρχαιολογικών Χώρων της Αθήνας, τα Μουσεία και ο Αρχαιολογικός χώρος της Ολυμπίας, το Μουσείο και ο Αρχαιολογικός χώρος των Δελφών, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, τη Βεργίνα, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη, κ.ά. «Σε όλες αυτές τις παρεμβάσεις, αμέσως μετά την παράδοσή τους σε χρήση, έχει διαπιστωθεί αλματώδης αύξηση της επισκεψιμότητας, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη υπηρεσιών άμεσα ή έμμεσα συνδεδεμένων με αυτές τις πολιτιστικές υποδομές. Το ίδιο θα συμβεί και με τα υπόλοιπα έργα που θα παραδοθούν σε χρήση με την ολοκλήρωση του Γ΄ ΚΠΣ, αλλά και με αυτά που θα υλοποιηθούν κατά την επόμενη προγραμματική περίοδο. Στο σημείο αυτό, ο προγραμματισμός για την περίοδο 2007 - 2013 προβλέπει το συντονισμό των δράσεων στον τομέα του πολιτισμού και στον τομέα του τουρισμού». Τότε ο «Ρ» σχολίαζε ότι «αυτή η πολιτική σημαίνει ότι χρηματοδοτείται το "φιλέτο" της πολιτιστικής κληρονομιάς, αυτό που θα είναι "πιασάρικο" για το τουριστικό κεφάλαιο καταρχήν και μετά για το κατασκευαστικό ή για οποιοδήποτε άλλο κομμάτι του».

Τον Ιούλιο του 2007 πραγματοποιήθηκε στο Σούνιο η συνάντηση των υπουργών Πολιτισμού του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ), όπου συμμετείχαν Ελλάδα, Αζερμπαϊτζάν, Αλβανία, Αρμενία, Βουλγαρία, Γεωργία, Μολδαβία, Ουκρανία, Ρουμανία, Ρωσία, Σερβία και Τουρκία. Στο κοινό ανακοινωθέν σημειωνόταν, μεταξύ άλλων η ανάγκη «να ανταποκριθούμε στην πρόκληση σύνδεσης του πολιτισμού και οικονομίας και να συνεργαστούμε με τις πολιτιστικές βιομηχανίες και την επιχειρηματική κοινότητα στην κατεύθυνση διασύνδεσης πολιτιστικών στόχων και οικονομικών ενδιαφερόντων». Επίσης, η «δημιουργία συνεργιών του πολιτιστικού τουρισμού και των σχετιζομένων με αυτόν πολιτιστικών βιομηχανιών».

Το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, το Συμβούλιο Υπουργών Πολιτισμού της ΕΕ, επικύρωσε «τρεις σημαντικούς στόχους που θα διαμορφώσουν μαζί μια κοινή πολιτιστική στρατηγική για τα ευρωπαϊκά όργανα, τα κράτη - μέλη, και τον πολιτιστικό και δημιουργικό τομέα»: 1) «Προαγωγή του πολιτισμού ως καταλύτη για τη δημιουργικότητα στα πλαίσια της στρατηγικής της Λισαβόνας για την αύξηση, την απασχόληση, την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα». 2) «Προώθηση του πολιτισμού ως ζωτικής σημασίας στοιχείο στις διεθνείς σχέσεις της ένωσης». 3) «Προώθηση της πολιτιστικής ποικιλομορφίας και του διαπολιτισμικού διαλόγου».

Σε αυτό το αντιδραστικό πλαίσιο που δένει ακόμη περισσότερο τον πολιτισμό με την «ανταγωνιστικότητα», το συμβούλιο έθεσε «τομείς δράσης» μέχρι και το 2010 στις οποίες περιλαμβάνονται απαιτήσεις του κεφαλαίου, όπως η «προώθηση» του «πολιτιστικού» τουρισμού...

Και ένα παράδειγμα για το πώς εκφράζονται όλα αυτά στην πράξη: Τον περασμένο Μάη, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο δέχθηκε την «πολιτιστική χορηγία» της εταιρείας «Τουριστικές Επιχειρήσεις Μεσσηνίας ΑΕ» προς την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ, «για τη διοργάνωση εκθέσεων και την αναδιοργάνωση των αποθηκών της» στο φρούριο της Πύλου.

Το εύλογο ερώτημα, γιατί το ελληνικό δημόσιο δεν μπορεί να αναδείξει ένα κάστρο και να δημιουργήσει στοιχειώδεις υποδομές στις ίδιες τις υπηρεσίες του (εν προκειμένω αποθήκες) είναι απολύτως ρητορικό: Οι κυβερνήσεις του δικομματισμού και οι εκπρόσωποί τους στην Τοπική Αυτοδιοίκηση προσφέρουν «γην και ύδωρ» στο μεγάλο κεφάλαιο που θέλει να εισβάλει στο φυσικό και ιστορικό πλούτο της Μεσσηνίας, δημιουργώντας μεγάλες, πολυτελείς ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, με γήπεδα γκολφ, «σπα» κ.λπ. Η επένδυση «κολλάει» στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, αφού όλος ο όρμος είναι κηρυγμένος ιστορικός τόπος, λόγω της ναυμαχίας του Ναυαρίνου, ενώ κηρυγμένη επίσης είναι η Πύλος και η ευρύτερη περιοχή που βρίθει μνημείων.

Για την ιστορία, να θυμίσουμε ότι το ΚΚΕ ήταν το μόνο κόμμα που καταψήφισε στη Βουλή την προκλητική κυβερνητική απόφαση για ενίσχυση της τουριστικής επένδυσης στη Μεσσηνία («επένδυση» που θα έχει και κρατική επιδότηση κατά 45%), αντίθετα με τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ που την ψήφισαν και τον ΣΥΝ, που αποδέχτηκε την προωθούμενη επένδυση, αλλά δεν ψήφισε ...ζητώντας εγγυήσεις για την εφαρμογή των «θετικών στοιχείων της»...