Στον διακεκριμένο Ελληνα θαλασσογράφο Κωνσταντίνο Βολανάκη, είναι αφιερωμένη η έκθεση, που φιλοξενεί το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος (Ακτή Θεμιστοκλέους, Μαρίνα Ζέας, Πειραιάς, 210-4516264, 4516822). Με τίτλο «Κωνσταντίνος Βολανάκης (1837-1907) - Ο ποιητής της θάλασσας», παρουσιάζονται 62 ελαιογραφίες του, οι οποίες ανήκουν στο Ναυτικό Μουσείο, αλλά και σε άλλες ελληνικές δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Ανάμεσά τους, «Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη», «Η ναυμαχία του Ναβαρίνου», «Η πυρπόληση του τουρκικού δικρότου στην Ερεσσό», «Η έξοδος του Αρεως», «Στον Κεράτιο κόλπο» και άλλα έργα όπου πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραματίζουν οι ψαράδες με τις ασχολίες τους - τη μέρα και τη νύχτα - ιστιοφόρα καΐκια και ατμόπλοια σε λιμάνια ή παλεύοντας με τα αγριεμένα κύματα.

Πρόκειται για την πρώτη έκθεση έργων της δεσπόζουσας αυτής μορφής της νεοελληνικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα, στην Αθήνα. Η θάλασσα, τα πλοία και τα λιμάνια υπήρξαν από πολύ νωρίς πηγή έμπνευσης του Κ. Βολανάκη και αποτέλεσαν αντικείμενο πλήθους έργων του. Η πρόθεση να αποδοθεί η ατμόσφαιρα του τόπου και της ώρας, συνοδεύεται από τη σπουδή του σκάφους. Σημαντική είναι η επίσης η θέση της λιμενογραφίας στο έργο του. Οχι μόνο πραγματεύτηκε τους γνωστούς τύπους, αλλά και εισήγαγε πλήθος παραλλαγών με τις οποίες πέτυχε τη διεύρυνση και την πλήρη αξιοποίηση του θέματος. Οι παράγοντες που συνέβαλαν στην πολυπληθή παραγωγή των σχετικών πινάκων, είναι η επιστροφή του Κ. Βολανάκη από το Μόναχο στην Ελλάδα (1883), η οποία συνέπεσε με την ανάπτυξη της ναυτιλίας, την οργάνωση των ναυτικών πόλεων και λιμανιών, καθώς και η εγκατάστασή του στον Πειραιά.

Ο Κ. Βολανάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1837. Ως τόπος καταγωγής του έχουν αναφερθεί τα χωριά «Μπολάνια» του Ηρακλείου - εξ ου και το όνομα Βολανάκης - αλλά και το χωριό «Βολάνη» Ρεθύμνου. Από το 1851 έως το 1855 φοίτησε στο Ελληνικό Σχολείο Ερμούπολης Σύρου όπου είχε μεταφερθεί η οικογένεια για επαγγελματικούς λόγους. Καθηγητής του στην Ιχνογραφία ήταν ο σημαντικός ζωγράφος Ανδρέας Κριεζής, σύμπτωση, που συνδέει αναγκαστικά τους δύο αυτούς νεοέλληνες ζωγράφους, με σχέση δασκάλου - μαθητή.

Το 1856, ο Κ. Βολανάκης ταξιδεύει στην Τεργέστη όπου ήταν εγκατεστημένος ο Γεώργιος Αφεντούλης, έμπορος ζαχάρης, και προσλαμβάνεται στο λογιστικό τμήμα της επιχείρησης. Κάτω από τα λογιστικά βιβλία, ο νεαρός Βολανάκης σκιτσάρει. Ο Αφεντούλης τον ενθαρρύνει να αξιοποιήσει το ταλέντο του και τον στέλνει με δική του οικονομική υποστήριξη στο Μόναχο. Ετσι, το 1864 σε ηλικία 27 ετών, εγγράφεται στη Βασιλική Ακαδημία των Τεχνών της γερμανικής πόλης. Εκεί συνδέεται με τον Νικόλαο Γύζη, τον Νικηφόρο Λύτρα, τον Πολυχρόνη Λεμπέση και τον Γεώργιο Ιακωβίδη. Στα πλούσια μουσεία του Μονάχου θα γνωρίσει την ολλανδική θαλασσογραφία του 17ου αιώνα και τους εκπροσώπους της ιταλικής πανοραμικής άποψης πόλεων, και θα γίνει ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της θαλασσογραφίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το 1866 προκηρύσσεται διαγωνισμός για την απεικόνιση της ναυμαχίας της Λίσσας. Η συμμετοχή του στον διαγωνισμό, τον κάνει ευρύτερα γνωστό. Τον ίδιο χρόνο χρονολογείται η πρώτη θαλασσογραφία του: «Ψαρόβαρκες στην παραλία της Τεργέστης».

Το 1883 ο Κ. Βολανάκης επιστρέφει στην Ελλάδα και εγκαθίσταται στον Πειραιά όπου διατηρεί και το ατελιέ του. Εκεί μένει μέχρι το θάνατό του. Διδάσκει στο Σχολείο των Τεχνών (Πολυτεχνείο) έως το 1903, οπότε και παραιτείται για λόγους υγείας, ενώ το 1896, με πρωτοβουλία διαφόρων καλλιτεχνών ιδρύεται υπό τη διεύθυνση του Βολανάκη στον Πειραιά, σχολή ζωγραφικής, το «Καλλιτεχνικόν Κέντρον», σε χώρους που έχει παραχωρήσει ο Δήμος. Το 1907, ο Βολανάκης πεθαίνει - φτωχός και ξεχασμένος - από τα επακόλουθα της κήλης από την οποία έπασχε. Κηδεύεται μια ημέρα αργότερα, ημέρα των Δημοτικών Εκλογών. Πέντε άνθρωποι ακολούθησαν την κηδεία.

Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Ιδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, σε επιμέλεια Μαριλένας Ζ. Κασιμάτη. Παράλληλα, κυκλοφορεί πολυτελής εικονογραφημένος κατάλογος με κείμενα των: Μανόλη Βλάχου, Ιωάννη Παλούμπη και Μαριλένας Ζ. Κασιμάτη. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης (έως 17/1) πραγματοποιούνται ξεναγήσεις σε οργανωμένες ομάδες μαθητών και ενηλίκων ύστερα από τηλεφωνική συνεννόηση.

Οποιο έργο του και να κοιτάξει κανείς αντανακλά Ελλάδα και μόνο Ελλάδα. Το φως της, τον ήλιο της, το μπλε του ουρανού και της θάλασσας, τα χρώματα της χλωρίδας και πανίδας της. Και μόνο μια φορά και μόνον ένα έργο του να έχει δει κανείς, οπουδήποτε αλλού ξαναδεί έργο του, αναγνωρίζει το «σήμα κατατεθέν» του δημιουργού. Αναφερόμαστε στον ζωγράφο Αλέκο Φασιανό. Εναν παραγωγικότατο δημιουργό, του οποίου το πολυάριθμο έργο διακρίνεται για την απολύτως προσωπική θεματολογική και αισθητική «ταυτότητα» και με ένα σπάνιο χάρισμα: μια ιδιότυπη ικανότητα να «αφηγείται» δραστικά, σχεδόν «θεατρικά», διάφορες ιστορίες, παρά τη φαινομενικά απλή γραμμικότητα των μορφών που σχεδιάζει, την αφαιρετικότητα, την ολιγοχρωμία και συχνά τη μονοχρωμία των πινάκων του. Απόδειξη της «θεατρικά» δυναμικής αφηγηματικότητας του ζωγράφου είναι το λεύκωμα «Φασιανός» των εκδόσεων «Αδάμ - Πέργαμος» (265 σελίδες), το οποίο περιλαμβάνει περισσότερα από 200 επιλεγμένα έργα του, φιλοτεχνημένα με διάφορες τεχνικές και υλικά (λάδια, παστέλ, ακρυλικά, φύλλα χρυσού, σχέδια) από το 1975 έως και το 2008, και προλογίζεται από τον Μισέλ Φοσέ. Η έκδοση συνοδεύτηκε με αναπαραγωγή πέντε έργων του ζωγράφου, σε μεγάλο μέγεθος, σε περιορισμένα και αριθμημένα αντίτυπα.

Ο Αλέκος Φασιανός, γεννημένος το 1935 στην Αθήνα, στα παιδικά και εφηβικά του χρόνια αποκόμισε από αυτήν την εξής εικόνα: «Μια μεταφυσική πόλη, χωρίς τοπία, ένα συνονθύλευμα λόφων, βράχων και κυπαρισσιών που οι κορφές τους λικνίζονταν στον αέρα». Αυτό το λίκνισμα στον αέρα μεταδίδει ό,τι σχεδιάζει με μολύβι ή πινέλο, παρατηρώντας τα πιο απλά, τα πιο καθημερινά, τα πιο συνηθισμένα στοιχεία της ζωής του ανθρώπου στον οικείο χώρο του, στην πόλη και στην ύπαιθρο. Οχι «επώνυμου» ανθρώπου, αλλά στοιχεία, στάσεις, κινήσεις, στιγμές της καθημερινότητας του κάθε απλού και ανώνυμου ανθρώπου. «Παρουσιάζω στιγμές ή αναμνήσεις που οι άνθρωποι έχουν ζήσει, π.χ. μια γυναίκα ακουμπισμένη σ' ένα κρεβάτι, μπροστά σ' ένα παράθυρο, απ' όπου περνάει το φως της πόλης και τη χαϊδεύει. Ολος ο κόσμος έχει ένα κρεβάτι, ρούχα, αντικείμενα που είναι για μένα απαραίτητα όσο τα μέλη του σώματος. Οι στιγμές αυτές μού επιτρέπουν να σχεδιάσω την ομορφιά» και «αυτό που ενδεχομένως είναι μονότονο, γίνεται αιώνιο», λέει ο ίδιος καλλιτέχνης. Ο Φασιανός συνειδητά υπογραμμίζει και καταδείχνει την ομοιότητα που έχουν, αιωνίως, οι στιγμές της καθημερινότητας του ανθρώπου. «Ερωτευόμαστε με τον ίδιο τρόπο που ερωτεύονταν χιλιάδες χρόνια πριν», εξηγεί ο ζωγράφος.

Παράξενη και γοητευτική η ζωγραφική του Α. Φασιανού, θυμίζει το ναΐφ αλλά κάθε άλλο παρά είναι ναΐφ. Μοιάζει επίπεδη, κι όμως δεν είναι. Η μονοχρωμία της ανθρώπινης μορφής κρύβει τα υποστρώματα, τα στάδια της ζωγραφικής του. Ο ίδιος αποκαλύπτοντας τη διαδικασία της δουλειάς του, λέει: «Εάν π.χ. θέλω να αναπαραστήσω έναν ουρανό με σύννεφα, φτιάχνω πρώτα έναν καθαρό ουρανό με ένα πλατύ πινέλο και πριν στεγνώσει το μπλε χρώμα βάζω τα σύννεφα με διαβαθύσεις του άσπρου. (...) Για να ζωγραφίσω ένα ύφασμα πάνω σ' ένα σώμα, ζωγραφίζω πρώτα το σώμα. Οταν στεγνώσει, ζωγραφίζω το ύφασμα μ' ένα αραιότερο και πιο διαφανές χρώμα που το φτιάχνω προσθέτοντας λίγο λινέλαιο. Οταν θέλω να σχεδιάσω ένα σώμα πρέπει να σκεφθώ την ανατομία. Δημιουργείται πρώτα ο σκελετός, μετά οι μύες, το δέρμα και πάνω του το χρώμα, ύστερα το φως και η σκιά. Είναι ένα ζωντανό σώμα. Οταν αυτό το σώμα βρίσκεται απέναντι στο φως, γίνεται επίπεδο, όπως στο θέατρο σκιών, όπως στα ελληνικά αγγεία. Κάπως έτσι πρέπει να έγινε η πρώτη ζωγραφική. Οι πρώτοι καλλιτέχνες πρόβαλαν τη σκιά ενός κεφαλιού πάνω σ' έναν τοίχο, με τη βοήθεια ενός κεριού, κι ύστερα σχεδίαζαν το περίγραμμά του με κάρβουνο. Μετά το γέμιζαν με σκούρο χρώμα. Αρκεί να προσθέσουμε λίγο φως πάνω στη σκιά κι έχουμε την απεικόνιση της μορφής». Ο Α. Φασιανός χαίρεται τα απλά πράγματα. Το φως, τον ήλιο, τη θάλασσα, τα μυρωδικά φυτά, τα φρούτα, τα πετούμενα του ουρανού, τα δέντρα, τα λουλούδια στη γη και σε βάζα. Τα χαίρεται, τα γεύεται, μα και τα εικονοποιεί, αναρωτώμενος «μήπως είμαι τρελός για την εποχή μας;»