«Ποιος σας μιλά για τον Ροντέν;», έλεγε ο ιμπρεσιονιστής ζωγράφος Ρενουάρ, στον φίλο του Βολάρ. «Σας λέω: ο πρώτος γλύπτης είναι ο Ντεγκά». Εντγκάρ Ιλαίρ Ζερμαίν ντε Γκα. Ο γνωστός σε όλους μας Ντεγκά, όπως ο ίδιος καθιέρωσε να υπογράφει τα έργα του από το 1873 ως το τέλος της ζωής του. Εβδομήντα τέσσερα μπρούντζινα γλυπτά του μεγάλου δημιουργού, περιλαμβάνει η έκθεση με τίτλο «Η πλήρης συλλογή γλυπτών του Εντγκάρ Ντεγκά», που παρουσιάζεται (έως 25/4/2010) στο Μουσείο Ηρακλειδών (Ηρακλειδών 16, Θησείο). Ανάμεσά τους και η δημοφιλής «Μικρή δεκατετράχρονη χορεύτρια». Η μικρή χορευτριούλα, που ήταν ντυμένη με αληθινή φουστίτσα από τούλι, με μπούστο και φιόγκο από σατέν ύφασμα, πρωτοπαρουσιάστηκε το 1881 και προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων. Η «πρώτη καθαρά μοντέρνα προσπάθεια στη γλυπτική», που με τη στάση του σώματός της «προανήγγειλε», όπως αναφέρει ο Γκρ. Χέντμπεργκ, «τις δύσκαμπτες, τετράπλευρες στάσεις σώματος, που βλέπουμε αργότερα στα σχέδια και τους πίνακες του Σερά, κατόπιν στη γλυπτική του 20ού αιώνα των Μοντιλιάνι και Τζιακομέττι...». Αυτό το γλυπτό ήταν η αρχή μιας σειράς που θα δημιουργούσε ο Ντεγκά, κυρίως τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

Κανένας δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα σε ποια στιγμή ο Ντεγκά άρχισε να πλάθει τις φιγούρες του. Η γλυπτική αποτελούσε γι' αυτόν έναν καινούριο πειραματισμό. Χάνοντας σιγά - σιγά την όρασή του - από την εποχή της στρατιωτικής του θητείας είχε τις πρώτες ενοχλήσεις - δεν μπορούσε παρά να κάνει κυρίως γλυπτική. Ετσι, όταν χάνει τα μάτια του, τα χέρια του ξαναβρίσκουν την απλότητα του περιγράμματος, την καθαρότητα της γραμμής και το στοιχείο της φυσικότητας. Το πρώτο γλυπτό που φιλοτέχνησε ο Ντεγκά ήταν το «Κορίτσια που κόβουν μήλα», ένα είδος ανάγλυφου, που θρυμματίστηκε στο εργαστήρι του, για να ακολουθήσει το «Αλογο στην ποτίστρα» μετά τη γνωριμία του με τον Κυβελιέ, ο οποίος είχε ως θέμα στην γλυπτική του τα ζώα.

Τα άλογα και οι χορεύτριες κυριαρχούν στη γλυπτική του. Στη σειρά των μικρών γλυπτών (από 12 έως 30 εκατοστά), που δούλεψε έως το 1881 με θέμα το άλογο, ο Ντεγκά αναζητά τη φυσικότητα. Σ' αυτά τα έργα («Αλογο που στέκεται», «Αλογο που καλπάζει με το κεφάλι στραμμένο δεξιά, χωρίς τα πόδια να ακουμπούν το έδαφος», «Αλογο στην ποτίστρα», «Αλογο που βαδίζει»...) είναι φανερή η προσπάθεια του δημιουργού να αποδώσει τη στιγμιαία κίνηση του ζώου, χωρίς όμως να μειωθεί η ένταση και η συγκίνηση. Σ' αυτό το πνεύμα είναι και τα μικρά γλυπτά του με θέμα τις χορεύτριες. Το 1872 ο Παριζιάνος Ντεγκά άρχισε να συχνάζει στα παρασκήνια της Οπερας. Λίγα χρόνια πριν, είχε γνωρίσει μέσω του φίλου του, Ε. Μανέ, στο καφενείο Γκερμπουά κοντά στην πλατεία Κλισύ, μια δυναμική συντροφιά, με διάσημους συγγραφείς (Ζολά, Ντυραντύ) και ζωγράφους, οι οποίοι με τα έργα τους «τάραξαν τα νερά» της ακαδημαϊκής τέχνης. Ανάμεσά τους κορυφαίοι δημιουργοί, όπως οι: Π. Σεζάν, Ο. Ρενουάρ, Κλ. Μονέ, Πισσαρό, Σισλέ κ.ά.

Μέσω, επίσης, ενός φίλου του, του μουσικού Ντεζιρέ Ντεώ, ο Ντεγκά μυήθηκε στο χώρο του Μπαλέτου και της Οπερας. Αυτές οι «αξιολάτρευτες υπάρξεις» ζωντάνεψαν στο χρωστήρα του. Οσο λιγόστευε η όρασή του και δεν μπορούσε πια να τις ζωγραφίζει, ζητούσε από τον πηλό την ύστατη βοήθεια για να τις νιώσει να ξαναζούν κάτω από τα δάχτυλά του. Και γι' αυτό το έργο του δεν είναι η επίπεδη γλυπτική ενός ζωγράφου: οι μορφές του υπάρχουν στο χώρο, γιατί ο Ντεγκά βρήκε τον τρόπο να δώσει την προσπάθεια και την ένταση της στάσης τους, την τόλμη της ισορροπίας τους, μέσα στις τρεις διαστάσεις. Αλλωστε, όπως έλεγε ο ίδιος «Η τέχνη δεν είναι αυτό που βλέπεις, αλλά αυτό που κάνεις τους άλλους να δουν».

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Ντεγκά τα πέρασε στο Σαιν - Βαλερύ - συρ - Σομ. Σχεδόν τυφλός, έζησε σε τέτοια μοναξιά, ώστε δεν ξέρουμε τίποτα για εκείνα τα χρόνια. Ο θάνατός του στις 27/12, περνά απαρατήρητος.

Ολα τα γλυπτά, που παρουσιάζονται στο Μουσείο Ηρακλειδών, είναι χυτευμένα από γύψινα ομοιώματα, τα οποία ανακαλύφθηκαν πρόσφατα και προέρχονται από τα αρχικά κέρινα προπλάσματα του Ντεγκά, που έγιναν κατά τη διάρκεια της ζωής του και με τη συγκατάθεσή του. Αυτό είναι και το «δυνατό χαρτί» της έκθεσης, αφού όλα τα μπρούντζινα γλυπτά, που φιλοξενούνται σε μουσεία, χυτεύτηκαν μετά το θάνατο του καλλιτέχνη το 1917. Δυστυχώς, τα κέρινα που κατασκεύαζε μόνος του ο Ντεγά και στα οποία προσέθετε λίπος, δεν ήταν καθόλου ανθεκτικά στο πλάσιμο. Ετσι, ένα μεγάλο μέρος από τα αγαλματάκια του καταστράφηκαν μόνα τους. Πολύ λίγα άντεξαν στο χρόνο και ακόμα λιγότερα σώθηκαν.

Παράλληλα, στην έκθεση φιλοξενείται το σχέδιο του Ντεγκά, «Αλογα και αναβάτες», ενώ σε ειδικό χώρο παρουσιάζεται αναλυτικά ο τρόπος με τον οποίο ο καλλιτέχνης έπλαθε τα γλυπτά του με κερί, για να κατασκευάσει εν συνεχεία τις μήτρες από τις οποίες «γεννιόντουσαν» τα τελικά του έργα.

Στο πλαίσιο της έκθεσης, εκδόθηκε συλλεκτικός κατάλογος (σε τρεις γλώσσες), ενώ διοργανώνονται παράλληλες εκδηλώσεις στο αμφιθέατρο Γαλλικού Ινστιτούτου στις 8.30μ.μ.: 11/1 (συναυλία με την Οπερα Δωματίου Αθηνών), 8/2 (ομιλία της Αννας Μοσχονά - Καλαμάρα για το έργο του Ντεγκά), 8/3 (ομιλία της Ειρήνης Οράτη, «Γυναίκα και τέχνη»).