Πολλά έχουν κατά καιρούς ειπωθεί για το ζήτημα της διά βίου μάθησης, της κατάρτισης, για την κοινωνία της γνώσης. Παρουσιάζεται ως «φάρμακο» ενάντια στην ανεργία, ως λύση στο πρόβλημα του ολοένα και αυξανόμενου αριθμού νέων που εγκαταλείπουν ακόμη και τη βασική εκπαίδευση, ως ορόσημο στην παραπέρα «ανάπτυξη» της κοινωνίας, όπου «ανάπτυξη» σημαίνει αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου, κέρδη, τα οποία φυσικά κανένας κεφαλαιοκράτης δεν πρόκειται να τα μοιραστεί με τους εργάτες, ακόμη κι αν αυτοί είναι για πολλοστή φορά «επανακαταρτισμένοι».

Με πιο πρόσφατο το άρθρο του Ν. Φωτόπουλου, του Προέδρου του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΚΑΝΕΠ) της ΓΣΕΕ στην «Ελευθεροτυπία» στις 19/12/2009, είναι εμφανής η προσπάθεια «εκθειασμού» της διά βίου μάθησης, προκειμένου να αποτελέσει ένα από τα αντίβαρα στα αδιέξοδα που δημιουργεί ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής.

Παίρνοντας αφορμή από το συγκεκριμένο άρθρο, αναδεικνύοντας όμως και γενικότερα το ζήτημα αυτό, από τη σκοπιά που το βάζουν οι εκπρόσωποι του μεγάλου κεφαλαίου, η ΕΕ, τα αστικά πολιτικά κόμματα, οι κοινωνικοί εταίροι και οι πλήρως συμβιβασμένες πλειοψηφίες σε ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ, φαίνεται η μυθοποίηση που γίνεται στην προβολή των «θετικών» στοιχείων που μπορεί να προσδώσει η διά βίου μάθηση συνολικότερα στην εργατική τάξη, ενώ είναι κατεύθυνση κομμένη και ραμμένη στα μέτρα για την κερδοφορία και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, τόσο σε επίπεδο ΕΕ, όσο και σε επίπεδο κρατών - μελών με στόχο να γεμίσουν ακόμη περισσότερο οι τσέπες των επιχειρηματιών.

Παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο άρθρο ως καθυστέρηση σημαντική η μη γενίκευση της διά βίου μάθησης στην Ελλάδα, ρίχνοντας ευθύνες καταρχήν στην προηγούμενη κυβέρνηση, η οποία «δεν είχε στρατηγικό σχεδιασμό, δε διέθετε την αναγκαία τεχνογνωσία, δεν πίστευε ουσιαστικά στον πολιτικό πυρήνα της διά βίου μάθησης, δεν είχε κατανοήσει την αξία του εγχειρήματος, δεν είχε την πολιτική βούληση να υπερβεί τη γραφειοκρατική ολιγωρία».

Από την προηγούμενη κυβέρνηση της ΝΔ, όπως και από τη σημερινή κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ένα πράγμα δε λείπει: η πολιτική βούληση να εφαρμόσει κατά γράμμα όλες τις επιταγές της ΕΕ. Η πολιτική βούληση να περάσουν ένα - ένα άμεσα όλα τα μέτρα εκείνα που θα εξασφαλίζουν ολοένα και μεγαλύτερα κέρδη στους κεφαλαιοκράτες σε βάρος των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Αρα και η καθυστέρηση στη διάδοση και γενίκευση της διά βίου μάθησης δε σχετίζεται με την ικανότητα ή τη βούληση της μιας ή της άλλη κυβέρνησης.

Η διά βίου μάθηση βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τη γενίκευση των ελαστικών εργασιακών σχέσεων και την προώθηση της λεγόμενης ευελφάλειας, που αποτελεί εργαλείο σήμερα στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που γεννά η ολοένα και αυξανόμενη ανεργία. Οταν οι Ευρωπαϊκές Εκθέσεις τοποθετούν την Ελλάδα στις τελευταίες θέσεις των κρατών - μελών σε σχέση με το βαθμό ευελιξίας των εργασιακών σχέσεων, αναδεικνύοντας τις «ακαμψίες» της ελληνικής αγοράς εργασίας, δε θα μπορούσε και το ζήτημα της διά βίου εκπαίδευσης να έχει πάρει γενικευμένα χαρακτηριστικά στην Ελλάδα.

Και να μην έχουμε αυταπάτες. Το γεγονός ότι η ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και κατά συνέπεια η γενίκευση της διά βίου μάθησης και κατάρτισης δε βρίσκονται στα «επιθυμητά» ευρωπαϊκά επίπεδα δεν έχουν καμία σχέση με την πολιτική βούληση. Το ταξικό εργατικό - λαϊκό κίνημα, το κίνημα της νεολαίας, που στην Ελλάδα κρατούν αντιστάσεις, και ολοένα και ισχυροποιείται, ο πρωτοπόρος ρόλος των εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων που αναδείχθηκε και στην πρόσφατη απεργία των ταξικών δυνάμεων του ΠΑΜΕ στις 17 Δεκέμβρη, η ύπαρξη του ΚΚΕ, είναι αυτοί που καθυστερούν και βάζουν εμπόδια στην υλοποίηση των σαρωτικών αντεργατικών πολιτικών της ΕΕ και των εκάστοτε κυβερνήσεων της αστικής τάξης.

Δεν πρόκειται για προσπάθεια «άμβλυνσης των ανισοτήτων στην εκπαίδευση» ή προσπάθεια αντιμετώπισης των «αποκλεισμών» στην εκπαίδευση ή προσπάθεια να δοθεί μια «κοινωνική ευκαιρία στη ζωή ενός ανθρώπου», όπως ευαγγελίζεται η ΕΕ και παπαγαλίζουν οι παρατρεχάμενοί της.

Και αυτό γιατί σήμερα εντονότερα από ποτέ προωθούνται ολοένα και περισσότερα μέτρα που εντείνουν τον «αποκλεισμό» χιλιάδων παιδιών της εργατικής τάξης από την εκπαίδευση. Η ολοένα και διευρυνόμενη ιδιωτικοποίηση της Παιδείας που ξεκινά από την Πρωτοβάθμια εκπαίδευση, φτάνοντας στην Τριτοβάθμια, τα δίδακτρα που μπαίνουν σε Μεταπτυχιακά και Διδακτορικά, τα βιβλία που καλείται σήμερα να πληρώσει η εργατική οικογένεια, η παραπαιδεία που με τη μορφή των Φροντιστηρίων θεωρείται συνυφασμένη με την εκπαιδευτική δραστηριότητα, τα τεράστια έξοδα που καλείται να καλύψει η οικογένεια ενός σπουδαστή - φοιτητή στην επαρχία, παράλληλα με την ολοένα και μεγαλύτερη ανάγκη να βγαίνει ένα παιδί σήμερα νωρίτερα στην παραγωγή, ακόμη και στα δεκαπέντε του χρόνια είναι οι αιτίες του «αποκλεισμού». Κι αυτοί που γεννούν τις πολιτικές αποτέλεσμα των οποίων είναι οι αιτίες αυτές και αυτοί που τις στηρίζουν στην πράξη προσπαθούν να μας πείσουν ότι στόχος τους είναι να τις αντιμετωπίσουν;

Και στο κάτω - κάτω της γραφής, από πότε οι κατακερματισμένες γνώσεις, οι δεξιότητες, οι παροδικές γνώσεις που ανά πάσα στιγμή αντικαθίστανται από νέες με βάση τις ανάγκες των κεφαλαιοκρατών μπορούν να θεωρηθούν εφάμιλλες της γνώσης;

Ο στόχος τους είναι συγκεκριμένος και προκύπτει από τις αντιφάσεις που δημιουργεί το σύστημά τους. Τι προσπαθούν να πετύχουν: Καταρχήν, σήμερα και με βάση την ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση της ανεργίας, προσπαθούν να μετριάσουν τις συνέπειές της (κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, κ.λπ.) απορροφώντας ένα κομμάτι εργατικού δυναμικού και με τέτοιες μορφές στην αγορά εργασίας. Ταυτόχρονα, έχοντας υπολογίσει ότι η ολοένα και μεγαλύτερη υπερσυσσώρευση κερδών θα δημιουργεί την αναγκαιότητα να επενδύονται χρήματα πιο συχνά σε νέες σφαίρες παραγωγής και προϊόντα, θα έχουν έτοιμο «τον εφεδρικό στρατό τους» για να τον εκμεταλλευτούν. Στρατός όμως εφήμερος, γιατί η ταχύτητα με την οποία θα εμφανίζεται η υπερσυσσώρευση, οι κρίσεις δηλαδή, θα αυξάνει και την ανάγκη ολοένα και συχνότερης επανακατάρτισης του εργατικού δυναμικού.

Εργάτης μορφωμένος είναι αγκάθι στο μάτι του κεφαλαιοκράτη. Η γνώση είναι δύναμη, δύναμη που μπορεί να εκφραστεί ταξικά, διεκδικητικά, με αγώνες. Οποιος γνωρίζει τη δύναμή του και αντιλαμβάνεται την αδικία του σημερινού δρόμου ανάπτυξης και την αναδεικνύει μετατρέποντάς τη σε αγώνα ταξικό είναι εχθρός του συστήματος και το σύστημα αυτό προσπαθεί να εξοντώσει τους εχθρούς του από τη γέννησή τους. Προσπαθεί να δημιουργήσει μια νέα βάρδια εργαζομένων που όχι μόνο δε θα γνωρίζει τα δικαιώματά της, αλλά και που επί της ουσίας δε θα έχει. Προσπαθεί να «φτιάξει» εργάτες «εφήμερους», «αναλώσιμους», όπως και τα προϊόντα που παράγουν. Εργάτες που θα βρίσκονται σε μια διαρκή περιπλάνηση εργασιακή που οι γνώσεις τους θα τελειώνουν εκεί όπου θα αρχίζουν τα αδιέξοδα του συστήματος.

Αυτός είναι ο στόχος της διά βίου μάθησης. Να αποτελέσει κυματοθραύστη των αδιεξόδων του καπιταλισμού και παράλληλα μέσο για την αναπαραγωγή του. Μια αναπαραγωγή που στις σημερινές συνθήκες οξύνει τις αντιθέσεις και αντιφάσεις και προκειμένου να πραγματοποιηθεί προϋποθέτει την ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων.

Η θέση των εκπροσώπων της αστικής τάξης για τη διά βίου μάθηση, δεν έχει καμία σχέση με τις αντικειμενικές απαιτήσεις που δημιουργεί σήμερα η ραγδαία τεχνολογική, επιστημονική, κλπ. εξέλιξη. Πρέπει να ξεκινήσουμε με το ζήτημα, ότι είναι δικαίωμα του κάθε εργάτη, του κάθε εργαζόμενου, όποια κι αν είναι η θέση του στην παραγωγική διαδικασία, να έχει πρόσβαση στη γνώση, να μορφώνεται και με βάση τις νέες εξελίξεις, τις νέες απαιτήσεις, τις νέες καινοτομίες που υπάρχουν σε κάθε κλάδο και τομέα οικονομικής δραστηριότητας.

Η διαφορά είναι ότι με βάση τα μέτρα για τη διά βίου μάθηση και κατάρτιση, το δικαίωμα αυτό αφαιρείται, θυσιάζεται στο βωμό της πολυδιάσπασης της γνώσης, που παίρνει πλέον πιο γενικευμένα χαρακτηριστικά, αφαιρεί από τους εργαζόμενους το δικαίωμα στη σταθερή και μόνιμη δουλειά.

Το δικαίωμα στη γνώση, το δικαίωμα στη μόνιμη και σταθερή δουλειά, η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην παραγωγική διαδικασία για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, αναδεικνύουν την αναγκαιότητα του άλλου δρόμου ανάπτυξης όπου στο επίκεντρο αυτής της ανάπτυξης βρίσκονται οι πραγματικές ανάγκες των εργαζομένων, κόντρα στα συμφέροντα και τα κέρδη των βιομηχάνων, των εφοπλιστών και των τραπεζιτών.

Ο άλλος δρόμος ανάπτυξης, ο Σοσιαλισμός, όπως τον γνωρίσαμε τον 20ό αιώνα, τέτοια ζητήματα τα είχε λυμένα. Ο κεντρικός σχεδιασμός, η έμφαση που δινόταν στη γνώση, στην Παιδεία, η αξιοποίηση των καινοτομιών, της επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης προς το συμφέρον της εργατικής τάξης, βελτίωσε τις συνθήκες εργασίας, μείωσε το χρόνο εργασίας, εξασφάλιζε την πρόσβαση του κάθε εργάτη, του κάθε νέου στη γνώση.

Σήμερα, που η επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη έχουν προχωρήσει ακόμη περισσότερο, αλλά αξιοποιούνται στην κατεύθυνση της μεγιστοποίησης των κερδών μιας χούφτας κεφαλαιοκρατών σε βάρος της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού, οι συνθήκες ζωής και δουλειάς της εργατικής τάξης δυσχεραίνουν.

Αναδεικνύεται, λοιπόν, περίτρανα στις σημερινές συνθήκες το μεγαλείο του Σοσιαλισμού, η αναγκαιότητα και η επικαιρότητά του.