Με αφορμή τη διαμόρφωση των συνθηκών εργασίας στον κλάδο των Κατασκευών, ο «Ριζοσπάστης» παρουσιάζει σήμερα μια συζήτηση με τον γιατρό Εργασίας Σπύρο Δρίβα, αναδεικνύοντας όχι απλά τους κινδύνους που εγκυμονεί γενικά το εργασιακό περιβάλλον για την υγεία των εργαζομένων, αλλά, πάνω απ' όλα, την ανάγκη η πάλη για τη βελτίωση των συνθηκών δουλειάς και ζωής των εργαζομένων να κλιμακώνεται και να βαθαίνει σε ταξικό προσανατολισμό: Δηλαδή, αναδεικνύοντας ότι χωρίς οικονομία οργανωμένη με αποκλειστικό στόχο την ικανοποίηση των λαϊκών συμφερόντων και αναγκών, η ζωή του εργάτη και της οικογένειάς του θα επιδεινώνεται και απόλυτα, και σχετικά. Ο πλούτος που παράγουν οι εργαζόμενοι θα αυξάνεται, αλλά το μερίδιο που εκείνοι θα καρπώνονται θα μειώνεται ολοένα. Τόσο η πάλη για το σημερινό πρόβλημα, την άμεση ανακούφιση από το μικρό ή μεγάλο πρόβλημα, θα δυναμώνει σε αποτελεσματικότητα και δυναμική μόνον όσο συνδέεται με την πάλη για το οριστικό ξερίζωμα της ρίζας του προβλήματος: Της ανατροπής της εξουσίας των μονοπωλίων.

Μπροστά στο Συνέδριο της Ομοσπονδίας Οικοδόμων Ελλάδας, που θα γίνει στις 22-24 Γενάρη 2010, αλλά και με δεδομένη γενικότερα την ανάγκη να δυναμώσει η στοχοπροσηλωμένη δουλειά για τη μαζική ένταξη των εργαζομένων στα συνδικάτα και την οργανωμένη πάλη, αναδεικνύονται βασικές προτεραιότητες, όπως: Οι νέες, πιο σύνθετες και αρνητικές επιπτώσεις που έχουν για τους εργαζόμενους οι ανατροπές σε Ασφαλιστικό και εργασιακές σχέσεις. Η ανάγκη διαφώτισης των εργαζομένων για όσα φέρνουν τα νέα μέτρα που στηρίζουν ΕΕ - κυβέρνηση - δυνάμεις του ευρωμονόδρομου. Αλλά και το ειδικό βάρος που πρέπει να δοθεί στη νέα γενιά. Οσο περισσότερο ξετυλίγεται η αντεργατική επίθεση, τόσο περισσότερο αναδεικνύεται και η αξία που αποκτά η ενίσχυση της ιδεολογικοπολιτικής παρέμβασης, ώστε οι εργάτες μόνοι τους να ανεβάσουν τον πήχη των απαιτήσεων και των προσδοκιών τους.

Το ζήτημα της Υγιεινής και Ασφάλειας στην Εργασία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Την ώρα που οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, μαζί με την ΕΕ και τις συμβιβασμένες συνδικαλιστικές πλειοψηφίες επιδιώκουν να συμπιέσουν όλο και πιο χαμηλά τον πήχη των αιτημάτων της εργατικής τάξης στο επίπεδο της απλής αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης, την ίδια στιγμή η τεχνολογία αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς, η παραγωγικότητα καλπάζει.

-- Τι κινδύνους αντιμετωπίζει η υγεία ενός εργαζομένου στις οικοδομές;

--- Πρώτα απ' όλα, ο οικοδόμος είναι εκτεθειμένος στη σκόνη, όπως για παράδειγμα όταν κατεδαφίζουμε ένα κτίριο ή στις χωματουργικές εργασίες. Η σκόνη αυτή έχει μέσα κρυσταλλικό πυρίτιο. Το κρυσταλλικό πυρίτιο δημιουργεί μια πνευμονοπάθεια, μια πνευμονοκονίαση που είναι η πυριτίαση. Και να ξεκαθαρίσουμε κάτι από την αρχή: Καμιά απ' τις επαγγελματικές ασθένειες δε θεραπεύεται. Το «κουσούρι», ο εργαζόμενος θα το κουβαλήσει μια ολόκληρη ζωή. Η πνευμονοκονίαση θα του δημιουργήσει προβλήματα στο αναπνευστικό, δύσπνοιες και, αργά ή γρήγορα, μπορεί να τον οδηγήσει και στο θάνατο. Αυτό είναι δεδομένο. Πόσες πυριτιάσεις έχουμε στους οικοδόμους; Πάμπολλες. Πόσες είναι καταγεγραμμένες; Σχεδόν καμιά.

Μετά, όλα τα κτίρια από τα μέσα της δεκαετίας του '60, του '70 και του '80, έχουν αμίαντο. Οταν γίνονται ανακαινίσεις, αναπαλαιώσεις, αποξηλώσεις αμιάντου, γκρέμισμα, οι οικοδόμοι είναι εκτεθειμένοι σε ίνες αμιάντου. Και το ερώτημα είναι, δε θα εκδηλώσουν ασθένειες που σχετίζονται με τον αμίαντο, από την αποαμιάντωση, όπως καρκίνο στα πνευμόνια, στους βρόγχους; Αυτές οι ασθένειες θα εμφανιστούν μετά από 10, 15 ή και 20 χρόνια από την πρώτη έκθεση που είχε ο εργαζόμενος. Δηλαδή, ο εργαζόμενος μπορεί να συνταξιοδοτηθεί, να εμφανιστεί ένας καρκίνος, που οφείλεται σε επαγγελματικούς λόγους, γιατί ήταν εκτεθειμένος στον αμίαντο και αν είναι καπνιστής, θα το αποδώσουν στο τσιγάρο και θα καταγραφεί σαν κοινό νόσημα.

Χημικές ουσίες. Απειρες χημικές ουσίες μέσα στην οικοδομή, ειδικά σήμερα, οι οποίες είναι ανεξέλεγκτες. Δηλαδή, βάζουν διάφορα προσθετικά μέσα στα τσιμέντα, χρησιμοποιούν διάφορες ουσίες οι οποίες είναι ανεξέλεγκτες και κανένας δεν ξέρει για την επίδρασή τους που θα έχουν στον οργανισμό. Αλλά και το τσιμέντο το ίδιο περιέχει μια σειρά από επικίνδυνες ουσίες, όπως χρώμιο κλπ., το οποίο είναι καρκινογόνο. Οπότε, παρουσιάζουν μια σειρά από προβλήματα, που όταν πάνε στο γιατρό, κανείς δεν πρόκειται να τους ρωτήσει για το επαγγελματικό τους ιστορικό, δηλαδή τι δουλειά έκανες, πού ήσουν εκτεθειμένος κλπ. Κι έτσι, όλα αυτά τα νοσήματα περνούν ως κοινά νοσήματα.

Μπορεί να έχουμε και δερματοπάθειες, αλλεργικές δερματοπάθειες. Οι περισσότεροι έχουν σκαμμένα χέρια, δημιουργούνται πληγές, δε μπορούν να κάνουν ορισμένες συγκεκριμένες κινήσεις. Αλλο: Χειρωνακτική διακίνηση φορτίων. Τι σημαίνει αυτό; Μυοσκελετικό! Προβλήματα στη σπονδυλική στήλη, στα χέρια, στα πόδια. Ολο το μυοσκελετικό σύστημα, δηλαδή οι μυς και τα κόκαλα, υποφέρουν.

-- Ποια η διαφορά ανάμεσα στην επαγγελματική ασθένεια και το κοινό νόσημα;

--- Σήμερα, επαγγελματική ασθένεια είναι μόνον αυτή που αναγνωρίζει ο ασφαλιστικός φορέας. Δηλαδή, μπορεί ο ασφαλιστικός φορέας να έχει το «κουτάκι» της επαγγελματικής ασθένειας. Για παράδειγμα, εκτίθεται σε θόρυβο, επαγγελματική βαρηκοΐα. Αν όμως αυτή η επαγγελματική ασθένεια δεν υπάρχει μέσα στον ασφαλιστικό φορέα, τι γίνεται; Υπάρχουν, για παράδειγμα, ταμεία όπου δεν υπάρχει καν η έννοια της επαγγελματικής ασθένειας. Σε αυτήν την περίπτωση, αυτό το νόσημα δε χαρακτηρίζεται ως επαγγελματικό, αλλά ως κοινό νόσημα. Ποια είναι η διαφορά; Αν στον ασφαλιστικό φορέα υπάρχει η έννοια της επαγγελματικής ασθένειας, η επαγγελματική ασθένεια ισοδυναμεί με το εργατικό «ατύχημα». Δηλαδή, απ' την πρώτη μέρα, έχει ασφαλιστική κάλυψη, πληρώνεται τα φάρμακα κλπ. Αυτό είναι σημαντικό, γιατί, ακόμα και στο ΙΚΑ, που θεωρητικά αναγνωρίζει τις επαγγελματικές ασθένειες, δύσκολα πολλές από αυτές τις ασθένειες καταγράφονται ως επαγγελματικές. Περνάνε ως κοινά νοσήματα.

Υπάρχει, όμως, και μια ακόμη παράμετρος. Είτε αναγνωριστεί η ασθένεια ως επαγγελματική, είτε θεωρηθεί κοινό νόσημα, ένα μεγάλο μέρος της θεραπείας το πληρώνει ο ίδιος ο εργαζόμενος μέσα απ' τις εισφορές που έχει δώσει στον ασφαλιστικό φορέα, ενώ αυτό είναι - σύμφωνα με τη νομοθεσία - εργοδοτική υποχρέωση. Θα έπρεπε, δηλαδή, μόνον ο εργοδότης να αποζημιώνει τον εργαζόμενο. Ακόμη κι αν το ΙΚΑ αναγνωρίσει την ασθένεια ως επαγγελματικού χαρακτήρα, τότε από την αποζημίωση που θα δοθεί ένα ποσοστό της θα το έχω πληρώσει κι εγώ μέσα απ' τις εισφορές του ΙΚΑ. Ενώ, σύμφωνα με το νόμο, θα έπρεπε να είναι μια εργοδοτική υποχρέωση. Πρόκειται, λοιπόν, για μια μεγάλη κλεψιά, μια μεγάλη απάτη.

-- Το θέμα, λοιπόν, αφορά το σύνολο της επαγγελματικής υγείας...

--- Ακριβώς. Είναι έτσι δομημένο, ώστε να μην αναγνωρίζονται οι επαγγελματικές ασθένειες. Το ΙΚΑ, για παράδειγμα, βγάζει κάποιες επαγγελματικές ασθένειες το χρόνο. Πόσες είναι; Είναι 20 - 30, όταν θα έπρεπε να είναι 2.000 - 3.000 το χρόνο. Ολη αυτή η επαγγελματική νοσηρότητα δεν καταγράφεται. Και αυτή η επαγγελματική νοσηρότητα που δεν καταγράφεται, είναι ένα δώρο στην ίδια την εργοδοσία. Γιατί η εργοδοσία δεν πληρώνει τίποτα.

Αυτό ισχύει και για τα «ατυχήματα». Πέφτει ένας οικοδόμος και χτυπάει το χέρι του. Ποιος θα πληρώσει τη θεραπεία; Ο ασφαλιστικός φορέας. Αυτό, όμως, το ατύχημα είναι εργοδοτική υποχρέωση. Θα έπρεπε το 100% του κόστους να το πληρώσει ο εργοδότης. Δεν το πληρώνει. Το πληρώνει το ασφαλιστικό ταμείο, που - όπως και στην προηγούμενη περίπτωση - ένα μέρος των χρημάτων που παίρνει το ασφαλιστικό ταμείο είναι και χρήματα απ' τον ίδιο τον οικοδόμο.

-- Απ' την άλλη, όμως, έχουμε μια τεράστια ανάπτυξη της τεχνολογίας. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί αυτή η τεχνολογία για τη μείωση και - γιατί όχι; - την εξάλειψη των ασθενειών;

--- Θα μπορούσε. Αλλά ο κάθε εργοδότης χρησιμοποιεί την τεχνολογία ή τα μέσα προστασίας μέχρι εκείνο το σημείο που δε θίγεται η κερδοφορία του. Δηλαδή, θα πάρει μέτρα για την υγεία και ασφάλεια, θεωρητικά, μέχρι εκείνο ακριβώς το σημείο. Οταν αρχίζει και δεν κερδίζει αυτό που έχει στο μυαλό του, δεν παίρνει κανένα μέτρο, σταματά. Οπότε, ούτε τεχνολογία χρησιμοποιεί, ούτε ατομικά μέσα προστασίας χρησιμοποιεί. Αλλά, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως όλα αυτά είναι η τελευταία γραμμή άμυνας απέναντι στον επαγγελματικό κίνδυνο. Πρέπει, δηλαδή, να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες εργασίας, που να μην είναι βλαπτικές, να μην επιβαρύνουν την ανθρώπινη υγεία. Αυτό έχει ένα κόστος. Ποιος εργοδότης επενδύει στην υγεία και ασφάλεια; Κανένας. Πόσο μάλλον, τη στιγμή που ο εργαζόμενος σήμερα θεωρείται αναλώσιμο είδος. Αν βάλεις σε όλα αυτά και τη μαύρη εργασία, την εντατικοποίηση της εργοδοσίας, την εργοδοτική τρομοκρατία, όλα αυτά τα πράγματα, ποιος εργαζόμενος θα διαμαρτυρηθεί στον εργολάβο και θα του πει, ξέρεις δεν έχω καλή μάσκα ή ο οξυγονοκολλητής, ότι η φιάλη του οξυγόνου δεν έχει τη σωστή βαλβίδα για να μη γίνει έκρηξη;

Πάμε παρακάτω: Οταν ένας εργαζόμενος, οικοδόμος, εκδηλώσει ένα εργατικό ατύχημα ή μια επαγγελματική ασθένεια, πάει στο ΙΚΑ, δε θα του αναγνωρίσει την επαγγελματική ασθένεια. Θα του δώσει το 50% αναπηρία, που σημαίνει ότι αυτός δεν παίρνει πλήρη σύνταξη. Δηλαδή, 200 - 300 ευρώ. Πώς, λοιπόν, θα μπορέσει να ζήσει με αυτά τα λεφτά ένας οικοδόμος που είναι και άρρωστος; Σε καμιά περίπτωση. Θα πάει στην οικοδομή και θα συνεχίσει να δουλεύει. Δηλαδή, η κατάσταση είναι δραματική. Αλλά δεν υπάρχει και καμιά καταγραφή και αυτό συμβαίνει συνειδητά. Το πράγμα έχει φτάσει στο απροχώρητο.

-- Στο σοσιαλισμό που γνωρίσαμε υπήρχαν συγκεκριμένα μέτρα - και αν έχουμε και παραδείγματα - προστασίας της ανθρώπινης ζωής στην εργασία;

--- Τα θέματα της υγείας αντιμετωπίζονται διαφορετικά από την εργατική τάξη και διαφορετικά από το καπιταλιστικό σύστημα. Το σύστημα θέλει την ικανότητα προς εργασία. Δηλαδή, να είσαι υγιής απλά για να μπορείς να δουλεύεις. Μπορείς να δουλέψεις; Πήγαινε να δουλέψεις. Αυτό θέλει το σύστημα, για να μπορεί να βγάζει την υπεραξία.

Αντιθέτως, στις σοσιαλιστικές χώρες, υπήρχαν συγκεκριμένα μέτρα. Και εκτός από το ότι εφαρμοζόταν νομοθεσία, τα συνδικάτα συμμετείχαν στον κοινωνικό έλεγχο για την εφαρμογή της νομοθεσίας. Υπήρχαν συγκεκριμένες προληπτικές εξετάσεις στους εργαζόμενους, υπήρχαν συγκεκριμένες αποζημιώσεις. Υπήρχε το θέμα της αλλαγής της εργασίας, αν κάποιος δε μπορούσε να είναι οικοδόμος, για τον ένα ή άλλο λόγο. Αν είχε εκδηλώσει μια ασθένεια και δε μπορούσε πια να είναι οικοδόμος, αμέσως τον προσανατόλιζαν σε ένα άλλο επάγγελμα, το οποίο ήταν ανάλογο των δυνατοτήτων και ικανοτήτων του.

Τι συμβαίνει σήμερα; Μιλάνε για μέτρα που παίρνονται. Ολα αυτά τα Προεδρικά Διατάγματα που φτιάχνονται, το ξέρουν εκ των προτέρων ότι δεν πρόκειται τίποτα να εφαρμοστεί. Δεν είναι δυνατό να εφαρμοστεί, γιατί δεν υπάρχει υποδομή. Οπως και στους οικοδόμους. Υπάρχει, για παράδειγμα, συγκεκριμένος περιοδικός ιατρικός έλεγχος στους οικοδόμους, όπως να περνάνε μια φορά στα δύο χρόνια μια σειρά από ιατρικές εξετάσεις για να δουν ποια είναι η κατάσταση της υγείας τους; Και ανάλογα, όμως, να τον τοποθετείς και κατάλληλα. Να το πούμε αλλιώς: Βάζεις έναν πάνω στη σκαλωσιά δίχως να ξέρεις αν ο άνθρωπος είναι υπερτασικός, αν έχει κάποιο πρόβλημα, αν μπορεί να ζαλιστεί. Το ξέρεις; Δεν το ξέρεις. Κι όμως τον βάζεις πάνω στη σκαλωσιά. Στα 10, στα 20 μέτρα. Αν του συμβεί κάτι και γκρεμοτσακιστεί, τι θα γίνει;