Για να δικαιολογήσουν την πορεία απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και την παράδοσή της στο ιδιωτικό κεφάλαιο, κυβέρνηση, οικονομικοί κύκλοι, μερίδα του Τύπου, «τεχνοκράτες» αλλά και συνδικαλιστές, έχουν συστρατευτεί σε έναν κοινό στόχο. Εχουν οργανώσει μία ολόκληρη εκστρατεία αποπροσανατολισμού, ότι επιδιώκουν δήθεν, να μετατρέψουν τη ΔΕΗ σε κερδοφόρα και ανταγωνιστική, ότι ενδιαφέρονται για τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξή της. Δε χάνουν μάλιστα ευκαιρία να αποδείξουν και την «ανδρεία» τους, όταν κατά κόρον διατυμπανίζουν ότι «θα αντιμετωπίσουμε το κοινωνικό κόστος», «ας θιγούν κάποια στρώματα», «δε θ' αφήσουμε συντεχνίες να εμποδίσουν το όραμα» κλπ.

Θα προσπαθήσουμε μέσα από 2-3 ζητήματα που προωθούνται μέσα στο καλοκαίρι να δούμε πόση αλήθεια υπάρχει πίσω από αυτές τις σοφιστείες και ποιων τελικά τα συμφέροντα εξυπηρετούν.

Με την περίφημη «αναδιοργάνωση» της ΔΕΗ, κομματιάζεται η επιχείρηση. Ετσι κάθε λειτουργία και δραστηριότητα παραδίδεται στους ιδιώτες που δραστηριοποιούνται στους ανάλογους τομείς. Οι επικλήσεις για τον «ελεύθερο» και «υγιή» ανταγωνισμό δε στοχεύουν αλλού από τη «διάλυση» των δημοσίων επιχειρήσεων ηλεκτρικής ενέργειας, την παράδοσή τους στο ιδιωτικό κεφάλαιο προς όφελος των υπερκερδών των πολυεθνικών. Οι διεθνείς τάσεις στον τομέα ηλεκτρικής ενέργειας καθορίζονται από συγχωνεύσεις εταιριών και επανιδρύσεις μονοπωλίων ηλεκτρικής ενέργειας σε εθνική βάση, αλλά ιδιωτικών, όπως, π.χ., στη Γερμανία.

Ενας βασικός όρος που θέτουν για τη «βιωσιμότητα» και την «ανάπτυξη», είναι η αποφασιστική μείωση του προσωπικού, και του λεγόμενου εργατικού κόστους. Αυτό σημαίνει συρρίκνωση ή τουλάχιστον στασιμότητα στην ανάπτυξη της επιχείρησης, εντατικοποίηση της δουλιάς των εργαζομένων και χειροτέρευση των όρων απασχόλησης, καθώς η ανάπτυξή της τουλάχιστον δε θα προϋπέθετε μείωση προσωπικού, αλλά μάλλον αύξηση των θέσεων απασχόλησης και βελτίωση των όρων απασχόλησης. Αλλωστε, και στο Γ` ΚΠΣ (2000-2006) για την ενέργεια δεν προβλέπεται ανάπτυξη ορυχείων, ατμοηλεκτρικών σταθμών, αλλά και μεγάλων υδροηλεκτρικών έργων.

Μέσα στο καλοκαίρι προωθούνται τα πρώτα μέτρα υλοποίησης του Ν. 2773/99 για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Ανάμεσά τους προχώρησε η συγκρότηση του Ενιαίου Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Ουσιαστικά, η ΔΕΗ παραχωρεί το δίκτυό της σε ΑΕ, όπου το δημόσιο θα έχει το 51% των μετοχών και οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας (ανάμεσά τους και η ΔΕΗ) θα μοιράζονται το υπόλοιπο 49% ανάλογα με το επίπεδο της παραγωγής τους.

Το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας το κατασκεύασε και το ανέπτυξε η ΔΕΗ, ο ελληνικός λαός και οι εργαζόμενοι. Και ενώ αποτελεί περιουσία της, υποχρεώνεται να το χρησιμοποιεί με τους ίδιους όρους με τους ανταγωνιστές της αλλά και να το συντηρεί και να το επεκτείνει η ίδια!

Η «υποδούλωση» τέτοιων υποδομών εξυπηρετεί αποκλειστικά την κερδοσκοπία των ιδιωτών ανταγωνιστών της ΔΕΗ. Δεν κινείται στην κατεύθυνση ενίσχυσης της «βιωσιμότητας» και της «ανταγωνιστικότητας» της ΔΕΗ. Το αντίθετο, η ΔΕΗ οδηγείται με τους πλέον δυσμενείς όρους σε σχέση με τους ανταγωνιστές της σ' αυτό που η ίδια η κυβέρνηση αλλά και η ΝΔ ονομάζουν νόμους της ελεύθερης αγοράς. Κανείς από τους δογματικούς εκσυγχρονιστές δεν τόλμησε να σκεφτεί ότι με βάση τους υποτιθέμενους «ίσους όρους» για τον «ανταγωνισμό» οι επίδοξοι ιδιώτες ανταγωνιστές της ΔΕΗ θα όφειλαν να επενδύσουν στην οργάνωση και κατασκευή δικού τους δικτύου ή να επιτραπεί τουλάχιστον στη ΔΕΗ - ιδιοκτήτη των υποδομών κατά τα άλλα - να νοικιάζει με τους όρους που αυτή εκτιμά το δικό της δίκιο.

Είναι τόσο σαφείς οι προθέσεις τους που δεν μπήκαν στον κόπο να αποσαφηνίσουν με ποιο τρόπο θα επιστρέφεται στη ΔΕΗ το κόστος λειτουργίας, συντήρησης και ανάπτυξης του δικτύου, καθώς και κάποια λογική απόδοση έναντι του ήδη επενδεδυμένου κεφαλαίου.

Χαρακτηριστικές είναι οι θέσεις της ΝΔ και του ΣΕΒ για τη συγκρότηση της ελεύθερης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Θέλουν τη ΔΕΗ «ραχοκοκαλιά» του ηλεκτρικού ενεργειακού τομέα στην Ελλάδα, προς όφελος πάντα της περιβόητης ιδιωτικής πρωτοβουλίας και της κερδοφορίας των πολυεθνικών που δραστηριοποιούνται στον τομέα. Με απλά λόγια, στη ΔΕΗ μένουν τα κόκαλα και παραδίδεται στο κεφάλαιο το «ψαχνό».

Κυβέρνηση και διοίκηση της ΔΕΗ διατυμπανίζουν ότι τώρα πια «ανοίγουν νέοι επιχειρηματικοί ορίζοντες» για τη ΔΕΗ, με πρώτο στόχο τη δραστηριοποίησή της στις τηλεπικοινωνίες. Προσανατολίζονται στην ίδρυση θυγατρικής η οποία θα είναι απαλλαγμένη από τις «ασφυκτικές υποχρεώσεις» και τα «αδιέξοδα» της μητρικής (υποχρεώσεις κοινής ωφέλειας, ο έλεγχος, ο κανονισμός προσωπικού και οι συλλογικές συμβάσεις).

Αν ψάξουμε με λίγη προσοχή μέσα στην τόση φλυαρία περί «ανάπτυξης», «εκσυγχρονισμού», «δυναμικής» κλπ. μας αποκαλύπτονται οι πραγματικές προθέσεις τους: Η ΔΕΗ προσφέρεται να αναλάβει το επιχειρηματικό ρίσκο μιας και εκτιμάται ότι η τεχνολογία που θα χρησιμοποιεί θα έχει ξεπεραστεί στο σύνολό της μετά από 7 χρόνια με δεδομένους τους ραγδαίους ρυθμούς ανάπτυξης στον τομέα αυτόν.

Η ΔΕΗ έχει αναθέσει σε ξένους οίκους συμβούλων τις σχετικές μελέτες, αφού το ελληνικό δημόσιο δε θεωρεί ότι οφείλει να έχει αντίληψη για την προοπτική των τηλεπικοινωνιών στη χώρα και να σχεδιάσει τις δραστηριότητες των κρατικών επιχειρήσεων με τρόπο ώστε να μεγιστοποιείται το κοινωνικό όφελος.

Προσδοκώντας την προσέλευση ξένων κεφαλαίων, που μόνη τους επιδίωξη είναι να βάλουν πόδι στις τηλεπικοινωνίες της χώρας. Μέσα από τη θυγατρική οι πολυεθνικές εταιρίες που θα συνεταιριστούν θα μπορούν να εκμεταλλευτούν τις υποδομές που χτίζει 50 χρόνια η ΔΕΗ: α) Το οργανωμένο μέχρι και την πιο απόκρημνη περιοχή της χώρας δίκτυό της, β) το εκτεταμένο πελατολόγιό της, με το οποίο μπαίνει και στο τελευταίο σπίτι και γ) το όνομά της, που έχει ιδιαίτερο κύρος σαν δημόσιος φορέας και αποτελεί ισχυρό πόλο έλξης πελατών.

Αυτό που συζητιέται σήμερα είναι ποιοι και πώς θα ξεκοκαλίσουν την προίκα που δίνει η ΔΕΗ: μέσα από την ενοικίαση δικτύων; Με την εκχώρηση του managment; Με στρατηγικό επενδυτή;

Ταυτόχρονα η ΔΕΗ λειτουργεί σαν πολιορκητικός κριός για την άλωση δραστηριοτήτων του ΟΤΕ προς όφελος ισχυρών αμερικάνικων και ευρωπαϊκών πολυεθνικών. Ασκεί πιέσεις για την επιτάχυνση των διαδικασιών πλήρους απελευθέρωσης. Της αγοράς τηλεπικοινωνιών και τον καθορισμό του «ευνοϊκού επενδυτικού περιβάλλοντος», την αποσαφήνιση δηλαδή του θεσμικού και ρυθμιστικού πλαισίου.

Η γυμνή αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση δεν επιδιώκει την ανάπτυξη των δημοσίων επιχειρήσεων. Εάν υπήρχε και η παραμικρή τέτοια πρόθεση, δε θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί κάτι πιο φυσιολογικό, τεκμηριωμένο, λειτουργικό και αποτελεσματικό από τη συνεργασία των 2 κρατικών επιχειρήσεων, ΔΕΗ και ΟΤΕ, για την ανάπτυξη του δικτύου οπτικών ινών και όποιας άλλης δραστηριότητας κρινόταν επωφελής ως αναγκαία!

Σε αντίστοιχη λογική κινούνται και οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες της ΔΕΗ στα Βαλκάνια. Ουσιαστικά το κεφάλαιο οργανώνει - χρησιμοποιώντας σαν υποπόδιο και τη ΔΕΗ - την επέλασή του στη νέα αναπτυσσόμενη πια (καθώς χύθηκε αρκετό αίμα για να πάψει να είναι αναπτυγμένη!) αγορά των Βαλκανίων και της ΝΑ Ευρώπης. Ορέγεται την καταλήστευση του πλούσιου υπεδάφους της ευρύτερης περιοχής - το οποίο περιλαμβάνει άφθονο και φθηνό λιγνίτη - και να ξεζουμίσει το φτηνό πια σήμερα εργατικό δυναμικό. Επίσης, η ανάπτυξη της ηλεκτροπαραγωγής γύρω από τους υπάρχοντες και σχεδιαζόμενους αγωγούς φυσικού αερίου καθιστά τις υποδομές αυτές οικονομικότερες και αυξάνοντας τα κέρδη τεράστιων επενδύσεων.

Οι εξελίξεις θα κριθούν τελικά από την έκβαση ολόκληρου πολέμου οικονομικών συμφερόντων και των πολιτικών μέτρων που εξελίσσονται στην περιοχή. Ο ελληνικός λαός δε θα κερδίσει τίποτα από αυτές τις επιλογές. Στο βαθμό που προχωρούν, θα αποδυναμώνεται η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα και θα προτάσσονται οι εισαγωγές της υπονομεύοντας έτσι τη βιομηχανική - παραγωγική ανάπτυξη. Η ανάπτυξη διεθνών δικτύων ενέργειας μπορεί και πρέπει να γίνει μέσα από τη συνεργασία στη βάση του αμοιβαίου οφέλους των γειτονικών λαών, εδραιώνοντας την ειρήνη και την καλή γειτονία, στον αντίποδα της εκμετάλλευσης και της καταλήστευσης.

Τόσο λοιπόν οι θεσμικές ρυθμίσεις όσο και οι πολιτικές προοπτικές που χαράζονται από την κυβέρνηση, την ΕΕ και το κεφάλαιο δεν αφήνουν κανένα περιθώριο παρερμηνείας για το ρόλο της «νέας» ΔΕΗ. Η «αναδιοργανωμένη», «εκσυγχρονισμένη», «ανταγωνιστική» κλπ. ΔΕΗ δεν καλείται παρά να παίξει η ίδια το ρόλο του Δούρειου Ιππου για την είσοδο των επίδοξων ιδιωτών ανταγωνιστών της στην αγορά της, στην αγορά των άλλων δημόσιων επιχειρήσεων, στις αγορές της ευρύτερης περιοχής.

Γίνεται για μια ακόμη φορά φανερό ότι η πολιτική που επιλέγει να εφαρμόσει κάθε φορά ο κρατικός τομέας της οικονομίας στον καπιταλισμό, είναι αυτή που επιτάσσουν οι συνθήκες αναπαραγωγής του κεφαλαίου. Η πολιτική αυτή δεν είναι μονόδρομος. Σχεδιάζεται και προσαρμόζεται πάνω στα κάθε φορά νέα δεδομένα. Μπροστά στην επανεξέταση της Οδηγίας 96/92 για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα μετρήσουν τις αντιδράσεις, την αντίσταση των εργαζομένων και των λαών. Ας μην τους αφήσουμε το πεδίο ελεύθερο.