Η κοινωνία δεν αποτελείται από άτομα, αλλά εκφράζει το άθροισμα των σχέσεων, μέσα στις οποίες αντιμετωπίζονται τα άτομα (Κ. Μαρξ)1
Και όμως, η «Νέα Οικονομία», όπως την αντιλαμβάνεται ο υπουργός της Εθνικής Οικονομίας, ως ένα σύνολο ανταγωνιστικών επιχειρήσεων και όχι ως ένα σύνολο ευτυχισμένων ανθρώπων, εκεί μας οδηγεί. Σε μια κοινωνία, που θα την αποτελούν άτομα, ξεχωριστές υπάρξεις, με άλλα λόγια, μοναχικοί Ροβινσώνες, όπως θα έλεγε και ο Μαρξ, η επιβίωση των οποίων αναγκαστικά θα θεμελιώνεται σε μια μορφή ανταγωνισμού, που ο αντικειμενικός του σκοπός δε θα είναι η αύξηση του κέρδους, αλλά η ίδια η ζωή. Κι αυτό σημαίνει πως οι κανόνες που θα διαμορφώνουν τον ανταγωνισμό σ' αυτήν την περίπτωση θα ξεπερνούν τα κοινωνικά ζητούμενα, που είναι η συνοχή, η ελευθερία, η ανθρωπιά και η συντροφικότητα και θα μετατρέπονται σε αδίστακτους νόμους αλληλοεξοντώσεως και «αμοιβαίου» αφανισμού.
Κι αυτό δεν αποτελεί μια τολμηρή «υπόθεση εργασίας». Είναι ένα απλό και απόλυτα λογικό συμπέρασμα, που βγαίνει σχεδόν αβίαστα από τη συζήτηση, που άρχισε τις μέρες αυτές, μόλις δημοσιοποιήθηκαν τα πέντε σημεία του υπουργού της Εργασίας, που, βέβαια, ούτε απροσδόκητα ήταν ούτε ξαφνικά. Είναι κι αυτά ένα απόλυτα οργανικό στοιχείο του συστήματος, που πριν από λίγο καιρό ονομαζόταν «σύγκλιση» και τώρα, μετά την επίσημη είσοδό μας στην ΟΝΕ, ονομάζεται «διατηρησιμότητα». Φυσικά, οι καταστάσεις αυτές, που αποτελούν τα κοινωνικά προϊόντα της εφαρμογής μιας οικονομικής πολιτικής, που δεν έχει ως κέντρο την αναβάθμιση της εργασίας, αλλά την προσαρμογή της στις κερδοσκοπικές στρατηγικές του κεφαλαίου, δεν αναλύονται εύκολα. Βιβλία ολόκληρα γράφονται και κυκλοφορούν για το λόγο αυτό από τον 18ο αι. ακόμα. Εκπονούνται διδακτορικές διατριβές και αναπτύσσονται πανεπιστημιακά προγράμματα, για να θεμελιώσουν θεωρητικά την ιστορική αναγκαιότητα των μέτρων, που ένα και μοναδικό σκοπό έχουν: Να βγάλουν από τη μέση τον εργαζόμενο άνθρωπο, που δεν τον αναδεικνύει ως «ον» μόνο ο πεπτικός του μηχανισμός και οι ορμονικές του λειτουργίες. Τέτοια χαρακτηριστικά έχουν και τα ζώα. Κι αυτά, όταν τρώνε, πρέπει να χωνέψουν. Κι αυτά, όταν έρθει η ώρα τους, ψάχνουν να βρούνε τον ερωτικό τους σύντροφο. Ο άνθρωπος αναδεικνύεται ως ανθρώπινη οντότητα με την εργασία! Αυτή τού έμαθε να σκέφτεται. Του έμαθε να ξεχωρίζει τον εαυτό του από τη φύση. Του έμαθε να ξεχωρίζει το σκληρό από το μαλακό, το ζεστό από το κρύο. Του έμαθε τη διαφορά ανάμεσα στην πέτρα και το μέταλλο. Η εργασία έμαθε στον άνθρωπο να ξεχωρίζει τον χτίστη από τον γεωργό, τον ψαρά από τον κυνηγό, τον παπά από το δάσκαλο, τον γιατρό από τον αρχαιολόγο. Η εργασία, με άλλα λόγια, έχτισε την κοινωνική συνείδηση του ανθρώπου, τον ανάγκασε να «μάθει» και να «διδάξει». Να συνειδητοποιήσει πως αυτός είναι «αυτός» και ο άλλος «άλλος». Μέσα στην εργασία έμαθε ο άνθρωπος να σκέφτεται και τη σκέψη αυτή την έκανε γλώσσα. Εμαθε, δηλαδή, να παράγει Πολιτισμό!
Είπαμε όμως, χρειάζεται πολύς κόπος για να τα αναλύσει κανείς όλ' αυτά. Και κόπος και χώρος και χρόνος. Γι' αυτό, στο σημερινό μου σημείωμα, θα προσπαθήσω να αναφερθώ μόνο σε τρία από τα σχόλια που ακούστηκαν τις τελευταίες μέρες, με αφορμή τα «5 σημεία» του υπουργού «απασχόλησης».
Το πρώτο σχόλιο αναφέρεται στη «μερική απασχόληση». Στην περίπτωση αυτή, διατυπώνεται το ακόλουθο επιχείρημα: Στην Ελλάδα ασκούνται ακόμα οι «παραδοσιακές» οικονομικές πολιτικές, πολιτικές, δηλαδή, που δεν υπηρετούν τις οικονομικές αντιλήψεις του «νεοφιλελευθερισμού», όχι μόνο στο πεδίο της αγοράς, αλλά της πολιτικής και του πολιτισμού. Αποτέλεσμα αυτής της «καθυστέρησης», κατά την άποψη του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, εισηγητών της εφαρμογής ενός άκρατου «νεοφιλελεύθερου» συστήματος και στη χώρα μας, είναι η άνοδος της ανεργίας. Αρα, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να αντιμετωπιστεί η ανεργία, υποστηρίζεται από τα δυο «μεγάλα» κόμματα, είναι η απελευθέρωση της αγοράς εργασίας. Η ανατροπή των σχέσεων εργασίας, που ισχύουν στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Αυτό, με άλλα λόγια, λέγεται απελευθέρωση της εργοδοτικής ασυδοσίας. Γιατί αυτή ακριβώς είναι η ουσία του νεοφιλελευθερισμού, οι διαδικασίες ενός πολιτικού και οικονομικού συστήματος, «...με τις οποίες μια σχετικά μικρή ομάδα ιδιωτικών συμφερόντων μπορεί να ελέγχει όσον το δυνατό πληρέστερα την κοινωνική ζωή, ώστε να μεγιστοποιεί τα δικά της προσωπικά κέρδη» 2. Λέγεται ακόμα και μπορεί έτσι να χαρακτηριστεί, χωρίς αυτό να είναι υπερβολή, ως έμμεση επαναφορά οικονομικών αντιλήψεων του 19ου αι., όπως αυτές διατυπώνονται από τον θεωρητικό απολογητή του νεοφιλελευθερισμού, τον M. Φρίντμαν στο βιβλίο του «Καπιταλισμός και Ελευθερία». Αντιλήψεις, που δεν περιορίζονται μόνο στην περιγραφή και στην εκτίμηση γενικών, μακροοικονομικών ορισμών, αλλά προχωρούν και στη διατύπωση πολιτικών θέσεων. Υποστηρίζουν, π.χ., οι αντιλήψεις αυτές ότι «το κέρδος είναι η ουσία της Δημοκρατίας, κάθε κυβέρνηση που επιδιώκει πολιτικές αντίθετες με αυτές της ελεύθερης αγοράς είναι αντιδημοκρατική» 3. Μπορεί, λοιπόν, ο καθένας μας να καταλάβει πως όλες αυτές οι προσπάθειες, που παρουσιάζονται στο λαό ως προσπάθειες για την αντιμετώπιση της ανεργίας, κρύβουν τον πολιτικό κίνδυνο να χαρακτηριστεί η αντίσταση των εργαζομένων σαν «αντιδημοκρατική», αφού αρνείται να δεχτεί τις πολιτικές εκείνες που θέλουν να ταυτίσουν τη Δημοκρατία με το κέρδος. Η «μερική απασχόληση», επομένως, είναι μια απόφαση πολιτικού χαρακτήρα. Ούτε την οικονομία μας βοηθάει, απλώς τη χαρακτηρίζει σαν «νέα», ούτε την ανεργία αντιμετωπίζει, απλώς τη μοιράζει σε περισσότερους, και πάντοτε με βασικό γνώμονα το κέρδος των επιχειρήσεων!.
Μια δεύτερη παρατήρηση που θα ήθελα να κάνω αφορά ένα σχόλιο που διατυπώθηκε, δυστυχώς από εκπρόσωπο του ΣΥΝ. Το σχόλιο αυτό επικρίνει, βέβαια, τα «5 σημεία», προτείνει, επίσης, το «διάλογο», υποστηρίζει, όμως, πως οι εργαζόμενοι και τα συνδικαλιστικά τους όργανα δεν πρέπει να προσέρχονται σε έναν τέτοιο διάλογο με βάση τα «κεκτημένα» τους. Τα πράγματα έχουν αλλάξει, επιμένει αυτό το σχόλιο, και στο χώρο της εργασίας δεν μπορεί να ισχύουν αυτά που ίσχυαν πριν από χρόνια. Μα, η ζωή, θα ήθελα να παρατηρήσω, άρα και η εργασία, που αποτελεί βασικό συστατικό της στοιχείο, δεν αλλάζει πηγαίνοντας προς τα πίσω. Προοδεύει και αναβαθμίζεται. Και για να προοδέψει και να αναβαθμιστεί η ζωή, πρέπει οι άνθρωποι να συνιστούν κοινωνίες προοδευμένες και αναβαθμισμένες και όχι ένα «σώμα πολιτών, που το χαρακτηρίζει η αποπολιτικοποίηση και ο κυνισμός». Γιατί όταν ο εργαζόμενος δεν προσπαθεί να υπερασπιστεί τα όσα κατάκτησε με αγώνες, σημαίνει ότι δε σκέφτεται πολιτικά. Απλώς, ενδιαφέρεται μόνο για μια τυπική ρύθμιση του προσωπικού του συμφέροντος, κι αυτό είναι ένας άκρατος κυνισμός, που ασφαλώς είναι το πιο χαρακτηριστικό υποπροϊόν του νεοφιλελευθερισμού. Οποιος «διάλογος» και αν «στηθεί», επομένως, μόνο με βάση τα κεκτημένα των εργαζομένων μπορεί να οργανωθεί. Διαφορετικά, θα είναι μια ανούσια συζήτηση, που θα θυμίζει τις τηλεοπτικές περί των ταυτοτήτων κοκορομαχίες.
Και, τέλος, θα ήθελα να κάνω μια τρίτη παρατήρηση, χωρίς αυτό να σημαίνει πως το θέμα εξαντλείται. Ολες αυτές οι συζητήσεις, τα μέτρα και οι «διάλογοι», που αφορούν τη σχέση του ανθρώπου με την εργασία, αφορούν, επομένως, το δικαίωμα του ανθρώπου να κοινωνικοποιεί την ύπαρξή του συμμετέχοντας στην κοινωνικά καθορισμένη παραγωγή, δε συνιστούν μια συγκυριακή υπουργική ρύθμιση. Ο λόγος και οι αποφάσεις για τις εργασιακές σχέσεις είναι λόγος και αποφάσεις, που διαμορφώνουν τη δομή και τη λειτουργία της ίδιας της κοινωνίας. Είναι λόγος πολιτικός και πολιτισμικός και ένας τέτοιος λόγος δεν τελειώνει τόσο γρήγορα. Τώρα αρχίζει.
Η τελευταία, λοιπόν, παρατήρησή μου αφορά αυτό το περίεργο σχόλιο, που διατυπώνεται από την πλευρά της ΝΔ και που χαρακτηρίζει ως θετικά τα νέα μέτρα, αλλά δειλά και καθυστερημένα. Φυσικά, καταλαβαίνει κανείς πως αυτού του είδους τα σχόλια διατυπώνονται έτσι, για να ανταποκριθούν απλώς στα αντιπολιτευτικά καθήκοντα της ΝΔ. Οπωσδήποτε, όμως, προκαλούν την απορία που οδηγεί στην ερώτηση: Ποια θα έπρεπε να είναι τα μέτρα, για να θεωρηθούν από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης ως θαρραλέα και έγκαιρα; Μήπως σκέφτεται η ΝΔ, αυτή είναι μια δεύτερη ερώτηση, όταν έρθει στην κυβέρνηση, γιατί θα έρθει μια και έρχεται όπου να 'ναι η σειρά της, να καταργήσει εντελώς τον εργαζόμενο ως κοινωνικό στοιχείο; Μήπως σκέφτεται, μέσα στο πλαίσιο της «Νέας Οικονομίας» που οικοδομεί το ΠΑΣΟΚ με τις υποδείξεις του μεγάλου κεφαλαίου, να εξασφαλίσει τις συνθήκες εκείνες, όπου μόνο τα ρομπότ μπορούν να επιζήσουν, γιατί ούτε από ωράρια ξέρουν αυτά, ούτε από διακοπές έχουν ανάγκη; Απλώς, το μόνο που χρειάζονται είναι ένα καλό λάδωμα! Ας το έχουν αυτό υπόψιν τους οι εργαζόμενοι ψηφοφόροι της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ!
Και να μη σας φανεί υπερβολικό, αν σας πω πως αυτή είναι η κοινωνία που μας ετοιμάζει ο νεοφιλελευθερισμός. Μια κοινωνία, που το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της θα είναι το «καλό λάδωμα». Ολα τα άλλα, ωράρια, διακοπές, μισθοί, δώρα, υγεία, ασφάλεια θα θεωρούνται «ξεπερασμένα»!
1 ΜΑΡΞ Κ. «Ο άνθρωπος στην εργασία και τη συνεργασία», σελ. 75 (εκδόσεις «Γερ. Αναγνωστίδη»)
2 ΤΣΟΜΣΚΙ Ν. (2000), «Κέρδος και πολίτης» σελ. 33 (Εκδόσεις «Καστανιώτη»)
3 ΤΣΟΜΣΚΙ Ν. ό.π. σελ. 35
Του
Γιώργου Χ. ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΗ
Κυρίως φύλλο 
Feeds
