Τα βήματα που έχουν γίνει, οι αδυναμίες και οι στόχοι που πρέπει να βάλει το κομμουνιστικό κίνημα για να δυναμώσει η παρέμβασή του στις εργαζόμενες γυναίκες αναδείχθηκαν στο σεμινάριο Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων που έγινε στις Βρυξέλλες, στις 26 του Μάρτη 2010, με θέμα «Ο ρόλος των κομμουνιστών στον αγώνα για την ισοτιμία και χειραφέτηση των γυναικών».

Στο σεμινάριο πήραν μέρος τα εξής 26 Κομμουνιστικά και Εργατικά Κόμματα από 24 χώρες: Κομμουνιστικό Κόμμα Αζερμπαϊτζάν, Κομμουνιστικό Κόμμα Λευκορωσίας, Κόμμα Εργατών Βελγίου, Νέο Κομμουνιστικό Κόμμα της Βρετανίας, Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας, ΑΚΕΛ-Κύπρος, Κομμουνιστικό Κόμμα Βοημίας - Μοραβίας, Ενιαίο Κομμουνιστικό Κόμμα Γεωργίας, Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, Ουγγρικό Κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα, Tudeh Κόμμα του Ιράν, Κομμουνιστικό Κόμμα Ιρλανδίας, Κόμμα των Εργαζομένων της Ιρλανδίας, Κόμμα των Κομμουνιστών της Κιργιζίας, Σοσιαλιστικό Κόμμα Λετονίας, Λιβανέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα, Νέο Κομμουνιστικό Κόμμα της Ολλανδίας, Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, Κομμουνιστικό Κόμμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Κομμουνιστικό Κόμμα Εργατών της Ρωσίας - Επαναστατικό Κόμμα των Κομμουνιστών, Κομμουνιστικό Κόμμα της Σλοβακίας, Κομμουνιστικό Κόμμα των Λαών της Ισπανίας, Κομμουνιστικό Κόμμα Σουηδίας, Συριακό Κομμουνιστικό Κόμμα, Εργατικό Κόμμα (ΕΜΕΡ) Τουρκίας. Επίσης, συμμετείχε ως ειδικός προσκεκλημένος ο Πόλος για την Κομμουνιστική Αναγέννηση στη Γαλλία.

Σήμερα δημοσιεύουμε την ομιλία της ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, στο κλείσιμο των εργασιών του σεμιναρίου, που έχει ως εξής:

«Η συνάντησή μας ήταν και αναγκαία και χρήσιμη, έγινε και καθυστερημένα. Ισως θα έπρεπε να έχουμε ξεκινήσει λίγα χρόνια πριν. Ομως, ελπίζουμε ότι δε θα είναι και η τελευταία συνάντηση Κομμουνιστικών Κομμάτων πάνω σε αυτό το θέμα. Εχει αξία να δώσουμε συνέχεια και μάλιστα φροντίζοντας να πάρουν μέρος όσο γίνεται περισσότερα ΚΚ από όλο τον κόσμο, έτσι που να έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη και πλήρη εικόνα και της εξέλιξης των προβλημάτων, αλλά και της εξέλιξης του κινήματος. Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, κάποια συντρόφισσα είπε για τις 8 Μάρτη του 2011, ένα χρόνο μετά. Μάλιστα, το 1911 ήταν η επίσημη καθιέρωση της Διεθνούς Μέρας της Γυναίκας. Προτάθηκε το 2010.

Ωστόσο, δεν εννοούμε μια δραστηριότητα μόνο σε κάθε επέτειο, όσο κι αν η επέτειος αυτή είναι πολύ σημαντική. Αλλά θα ήταν πραγματικά ευχής έργο αν μετά από ένα χρόνο μπορούσαμε ξανά να συναντηθούμε και ξανά να έχουμε προχωρήσει παραπέρα και τη σκέψη και την πείρα μας. Βεβαίως, αυτά θα τα δούμε μέσα από τη διμερή συνεργασία των κομμάτων.

Επιτρέψτε μου να πω συμπληρωματικά ορισμένες σκέψεις παίρνοντας υπόψη και τη συζήτηση που έγινε. Είναι φανερό ότι ανεξάρτητα από τις όποιες εθνικές ιδιομορφίες υπάρχουν στη Βόρεια και Νότια Ευρώπη, στα Βαλκάνια, στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, στις αραβικές χώρες, στην Ασία, στην Αφρική, είναι φανερή μια παγκόσμια τάση. Που λέει ότι όχι μόνο δεν έχουμε βελτίωση της ισοτιμίας της γυναίκας αλλά έχουμε και ένα πισωγύρισμα, αφού ορισμένες κατακτήσεις εκεί που υπήρχαν, στην Ευρώπη και αλλού, πολύ περισσότερο στο σοσιαλισμό, αυτές οι κατακτήσεις χάνονται. Και ίσως - ας μου επιτραπεί να μιλήσω για την Ευρώπη - βρισκόμαστε στην παραμονή να χαθούν οι όποιες τελευταίες κατακτήσεις που έμειναν από το 1990 και μετά, κατακτήσεις που κυρίως είχαμε μετά τη λήξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, όπου υπήρχε ένας άλλος συσχετισμός δύναμης.

Ωστόσο, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για πισωγύρισμα. Θα λέγαμε ότι αυτό είναι ένα προχώρημα. Αυτό είναι το προχώρημα του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης. Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να δώσει τίποτε άλλο. Από δω και μπρος η παραπέρα "πρόοδος" του καπιταλισμού είναι βάρβαρη επίθεση, σήψη και αυτό είναι που προβληματίζει και επιβάλλει και στον τομέα των γυναικών μια σύγχρονη στρατηγική αντιμετώπισης του γυναικείου ζητήματος, όπως και γενικότερα του εργατικού, του λαϊκού προβλήματος. Δηλαδή, στην πραγματικότητα ο καπιταλισμός προχωράει έτσι μπροστά.

Απ' ό,τι φαίνεται ιδιαίτερα στην Ευρώπη αλλά και παγκόσμια οι αγώνες μπορούν να φέρουν αποτελέσματα. Αλλωστε, όταν μιλάμε για κατακτήσεις σημαίνει ότι είχαν φέρει αποτελέσματα οι αγώνες και όταν υπερασπιζόμασταν εμείς οι κομμουνιστές τις κατακτήσεις σημαίνει ότι αναγνωρίζαμε το ρόλο της ταξικής πάλης, του γυναικείου κινήματος. Ομως, είναι φανερό ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να κάνει τις παραχωρήσεις που έκανε, ακριβώς γιατί προχωράει μπροστά, δεν έχει τις δυνατότητες που είχε να κάνει παραχωρήσεις, έχει αδυναμία και, αν θέλετε, το πώς αντιμετωπίζει σήμερα την κρίση του φαίνεται ότι δεν μπορεί να την ξεπερνάει όπως γινόταν παλιότερα, πριν 30, 40, 50 χρόνια. Ισχυρός ο καπιταλισμός, σαφώς, επικίνδυνος, αλλά έχει και εγγενείς αδυναμίες που πρέπει το εργατικό, το επαναστατικό κίνημα, το γυναικείο κίνημα να τις αξιοποιήσει.

Μάλιστα, οι εκτιμήσεις που κάνουν οι ίδιοι οι ιμπεριαλιστικοί μηχανισμοί είναι ότι ακόμα κι αν υπάρχει ανάκαμψη από την κρίση, αυτή θα είναι αναιμική, και θα κρατήσει λιγότερο χρονικό διάστημα και πολύ γρήγορα θα έρθει ένας νέος κύκλος κρίσης, που θα είναι πιο βαθύς και πιο οξύς και δε μιλάμε μόνο για οικονομική κρίση, για συνέπειες στα εργατικά δικαιώματα, αλλά και για ένταση του ανταγωνισμού, για πολιτικές και στρατιωτικές επιχειρήσεις, για αλλαγή συνόρων γιατί η διαπάλη για τον έλεγχο των αγορών είναι πολύ μεγάλη ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές, ανάμεσα στα διεθνικά μονοπώλια.

Από αυτή την άποψη κατά την εκτίμηση του ΚΚΕ τα καθήκοντά μας και στον τομέα του γυναικείου ζητήματος πρέπει να είναι συνδυασμένα, πολλαπλά και βεβαίως ενταγμένα σε μια ενιαία κατεύθυνση.

Καταρχήν πιστεύουμε ότι υπάρχει ανάγκη σήμερα, παρά την όξυνση των προβλημάτων και την ανάγκη να υπάρχουν άμεσες αντιδράσεις, να δώσουμε βάρος σε μια βαθύτερη θεωρητική επεξεργασία του γυναικείου ζητήματος με βάση βέβαια αυτό που ο Ενγκελς είπε, η σχέση της ατομικής, της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, του κράτους και της οικογένειας, αλλά να το δούμε μέσα στις σύγχρονες συνθήκες της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Εχουμε - κατά τη γνώμη μας - τέτοια κενά.

Είναι φανερό ότι πρέπει να πάρουμε υπόψη τις κατακτήσεις στις χώρες του σοσιαλισμού, διάφορα αποτελέσματα που υπήρχαν ακόμα και σε ορισμένες καπιταλιστικές χώρες, όπως, για παράδειγμα, στη Σουηδία. Και σε τελευταία ανάλυση να μελετήσουμε καλύτερα πώς συνδέεται η ανάπτυξη των σοσιαλιστικών παραγωγικών σχέσεων με το εποικοδόμημα και με την ισοτιμία και κυρίως την ισότητα της γυναίκας.

Ενα δεύτερο ζήτημα είναι η οργάνωση της ιδεολογικής αντεπίθεσης, γιατί ο αντίπαλος δεν παρεμβαίνει μόνο με οικονομικά και πολιτικά μέτρα, αλλά με σοβαρές επεξεργασίες στον ιδεολογικό τομέα. Και πολλές φορές ο ταξικός αντίπαλος δανείζεται ή οικειοποιείται συνθήματα των κομμουνιστών, ακόμα και θεωρητικές τοποθετήσεις, ακόμα και συμπεράσματα, εντάσσοντάς τα βέβαια στη δική του λογική και στρατηγική. Υπάρχει ένα ζήτημα αντικειμενικό, θα έλεγα, σήμερα. Και μεις σαν Κόμμα το παρακολουθούμε, έχουμε και θεωρητικές επεξεργασίες, αλλά πρέπει κανείς να τα δει και στην εφαρμογή τους στη ζωή. Αναμφισβήτητα πρέπει να δυναμώσουν οι αγώνες για τα δικαιώματα των γυναικών, όπως γενικότερα της εργατικής τάξης, των λαών.

Αγώνες αρκετές φορές πραγματοποιούνται. Στην Ελλάδα, μάλιστα, μπορούμε να πούμε ότι είναι αρκετά δυναμικοί αγώνες. Ωστόσο, αυτοί οι αγώνες στις σημερινές συνθήκες, ενδεχομένως και στις περισσότερες περιπτώσεις, με το σημερινό συσχετισμό δύναμης, δε φέρνουν άμεσα αποτελέσματα. Ο αντίπαλος ποντάρει, υπολογίζει στην κούραση. Στο γεγονός ότι τα αποτελέσματα που έχεις από την ταξική πάλη - ας πάρουμε ένα παράδειγμα την Ευρώπη και αλλού - δεν είναι αντίστοιχα με τις θυσίες που υφίσταται η πρωτοπορία αυτών των αγώνων. Εχει την ικανότητα να ενσωματώνει σημαντικά τμήματα των εργαζομένων, χάρη και στην κακή κατάσταση του συνδικαλιστικού κινήματος, στην επικράτηση ρεφορμιστικών δυνάμεων. Επομένως, δεν αρκούν από μόνοι τους οι αγώνες για τα οξυμένα προβλήματα. Και μάλιστα σε συνθήκες βάρβαρων μέτρων. Αρα υπάρχει ένα ζήτημα: Πώς αυτοί οι αγώνες δε θα αφήνουν τόπο για τη μοιρολατρία και την απογοήτευση, αλλά - ακόμα και αν δεν έχουν άμεσα αποτελέσματα - θα οδηγούν στην άνοδο της οργάνωσης και στην πολιτικοποίηση. Εμείς στην Ελλάδα - παίρνοντας υπόψη βεβαίως και τη θεωρία μας, αλλά και την πρακτική πείρα - ξέρουμε πολύ καλά ότι μέσα σε αυτούς τους αγώνες για τα άμεσα προβλήματα πρέπει να αρχίζει να κερδίζει έδαφος η ιδέα της ρήξης, της σύγκρουσης, η ιδέα της εργατικής-λαϊκής εξουσίας, η προοπτική.

Τότε μπορούν να καταλάβουν καλύτερα οι εργαζόμενοι γιατί αξίζει να διακινδυνεύσουν και τη δουλειά τους, γιατί δεν πρέπει να απογοητευθούν και βεβαίως δε μιλάμε για ένα σύνθημα "εργατική-λαϊκή εξουσία, σοσιαλισμό", ένα σύνθημα απλώς, αλλά για την ανάγκη να δείξουμε κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορούν να λυθούν τα προβλήματα, και βεβαίως εδώ πάντα συναντάμε το ερώτημα "μα ο σοσιαλισμός σήμερα δεν υπάρχει και εκεί που λύθηκαν κοινωνικά προβλήματα ανατράπηκε". Επομένως, οφείλουμε να απαντήσουμε τι έδωσε και τι πρόσφερε ο σοσιαλισμός, αλλά και ποια ήταν τα αδύνατα σημεία που οδήγησαν στην καπιταλιστική παλινόρθωση. Δεν μπορούμε να μιλάμε μόνο για λάθη στο σοσιαλισμό, όπως δεν μπορούμε να μιλάμε μόνο για επιτυχίες. Πρέπει να δώσουμε μια ενιαία αντίληψη για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη ότι το κομμουνιστικό κίνημα παραμένει πιστό στο σοσιαλισμό - κομμουνισμό, δε μηδενίζει, δεν παίρνει αποστάσεις από το παρελθόν, αλλά έχει βγάλει σωστά συμπεράσματα. Αυτό είναι μια προϋπόθεση, η ιδεολογική, πολιτική αντεπίθεση.

Και αυτό δε φτάνει και για τον γενικό αγώνα και για τον γυναικείο αγώνα. Θέλει να συνδυαστεί με μια τεράστια προσπάθεια για την οργάνωση των γυναικών στο Κόμμα, στα συνδικάτα, στις γυναικείες οργανώσεις, γιατί δίχως τον οργανωμένο και σχεδιασμένο αγώνα η ιδεολογική δουλειά θα μοιάζει σαν ένα θεωρητικό κήρυγμα, όπου δε θα συνταιριάζεται με την πείρα. Ούτε η πρακτική πείρα φθάνει δίχως τη θεωρητική αντεπίθεση, αλλά ούτε μόνο η θεωρητική δουλειά.

Πιστεύουμε, λοιπόν, ότι το βαρύ φορτίο των ΚΚ είναι πέρα από τη διαμόρφωση μιας ανάλογης στρατηγικής που να ταιριάζει στην εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό σε συνθήκες υποχώρησης, ταυτόχρονα να δουλέψουμε πολύ σκληρά και με μορφές που ταιριάζουν στις γυναίκες για να οργανωθούν οι γυναίκες που δεν έχουν ελεύθερο χρόνο, οι γυναίκες που δεν μπορούν να πετάξουν από την πλάτη τους τα πολλαπλά καθήκοντα. Πάνω απ' όλα θεωρούμε ότι το βάρος πρέπει να πέσει στις νεότερες ηλικίες, στις κοπέλες οι οποίες μέχρι τα 20 - 25 χρόνια μορφώνονται, σπουδάζουν - μιλάω τώρα για την Ευρώπη, για ένα μεγάλο μέρος της Αμερικής, βεβαίως στην Αφρική και σε ένα μέρος της Ασίας δεν είναι έτσι - που κάπως έχει βελτιωθεί η ζωή τους, αλλά μόλις μπουν στη δουλειά και φτιάξουν οικογένεια αρχίζει το πισωγύρισμα. Ιδιαίτερα στις νεότερες ηλικίες, γιατί αυτές ενδιαφέρονται για την προοπτική, που δεν έχουν την πείρα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, δεν έχουν την πείρα της ταξικής πάλης στις χώρες του καπιταλισμού, δεν έχουν την πείρα των κατακτήσεων των αγώνων. Μεγάλωσαν σε συνθήκες μεγάλης ήττας του κομμουνιστικού κινήματος, γενικότερα των δυνάμεων του σοσιαλισμού. Και μεις, σαν Κόμμα, τώρα τα τελευταία χρόνια κάτι προσπαθούμε να κάνουμε στις νεότερες ηλικίες. Είναι κρίσιμο ζήτημα.

Τέλος, επειδή μιλάμε για την ταξική πάλη, την οργάνωση των γυναικών στο Κόμμα, στην Κομμουνιστική Νεολαία, στα συνδικάτα, την πρακτική δράση, αλλά και τη θεωρητική δουλειά, χρειάζεται - αυτή είναι εμπειρία δική μας και θα ήθελα να την αναφέρω - να βοηθήσουμε τις γυναίκες, εδώ ισχύει και στους άντρες, να ξεπεράσουν ορισμένες αντιλήψεις που σήμερα μαζί με την απογοήτευση παραμένουν και ενισχύονται, ότι τα προβλήματα λύνονται μέσα από την όποια διαπάλη υπάρχει μέσα στους αστικούς θεσμούς, στο αστικό Κοινοβούλιο, στο Ευρωκοινοβούλιο, στα όργανα συμμετοχής, στις επιχειρήσεις, ανάλογα τι υπάρχει. `Η ακόμα και στις διοικήσεις των συνδικάτων.

Αναμφισβήτητα και εμείς στην Ελλάδα συμμετέχουμε σε όλους αυτούς τους θεσμούς και προσπαθούμε οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες την ψήφο που παίρνουμε να τη σεβόμαστε και να παλεύουμε. Να κάνουμε αποκαλύψεις και να μεταφέρουμε στο λαό τι γίνεται σε αυτά τα όργανα και μέσα στα όργανα να μεταφέρουμε τη φωνή του λαού. Αλλά αυτή η απολυτοποίηση της συμμετοχής μέσα σε αυτά τα όργανα, ακόμα και όταν οι γυναίκες είναι 50 - 50%, καλλιεργεί και ένα είδος αναμονής και παθητικότητας. Ψηφίζω, εκλέγω, περιμένω μέσα εκεί να λυθούν. Αν θέλετε, ακόμα και στις συνθήκες του σοσιαλισμού αν η εργατική τάξη, αν τα όργανα του εργατικού ελέγχου δεν παίζουν το ρόλο τους, η όποια εργατική εξουσία δε θα μπορέσει να αντεπεξέλθει. Και στις συνθήκες του καπιταλισμού πρέπει να καλλιεργήσουμε αυτό που λέμε να πάρει ο λαός την κατάσταση στα χέρια του. Κι αν θέλετε όλοι αυτοί οι αστικοί θεσμοί, που μπορεί κάποτε να έπαιξαν έναν προοδευτικό ρόλο, πρέπει να χάσουν κύρος μέσα στο λαό και αυτό που πολλές φορές εμείς λέμε στην Ελλάδα "νόμος είναι το δίκιο του εργάτη" το αντιπαραθέτουμε στις αποφάσεις που βγαίνουν από το Κοινοβούλιο, το Ευρωκοινοβούλιο. Η πάλη με αυτό που λέμε με όρους απειθαρχίας, ανυπακοής, βεβαίως με πολιτικό και ιδεολογικό περιεχόμενο, είναι αναγκαία γιατί στις γυναίκες υπάρχει ακόμα περισσότερο ένα είδος παθητικότητας και αναμονής, "κάποιοι θα με εκπροσωπήσουν".

Αναμφισβήτητα πρέπει να παλέψουμε για την άνοδο της συμμετοχής των γυναικών στα όργανα, είναι ένας δείκτης και του πολιτιστικού επιπέδου του κάθε λαού, αλλά η πιο δύσκολη υπόθεση - αποδεικνύεται στο Κόμμα μας - είναι να αναδείξεις εργατικά στελέχη στα όργανα, και στο Κόμμα μας. Και πιστεύω σε πολλά κόμματα. Αν δείτε την κοινωνική σύνθεση των γυναικών που αναδεικνύονται δεν είναι εργατικά στελέχη. Βεβαίως, δεν είναι γυναίκες από την αστική τάξη, δεν έχουμε τέτοια μέλη και στελέχη, αλλά κυρίως είναι γυναίκες, συντρόφισσες, που κατά κάποιο τρόπο δεν είχαν πολλά οξυμένα και πιεστικά προβλήματα, είχαν μια δυνατότητα να αναδειχθούν. Επομένως, αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι απέναντι στην αστή ηγέτιδα που εμφανίζεται στο καπιταλιστικό σύστημα, όχι απλώς να δείξουμε τη γυναίκα αγωνίστρια, αλλά και τη γυναίκα που ανήκει στην εργατική τάξη, στα φτωχά λαϊκά στρώματα, μια γυναίκα όμως κομμουνίστρια είτε και πολύ προοδευτική γυναίκα - δε λέω να είναι μόνο κομμουνίστριες - που έχει και υψηλό επίπεδο πολιτικής μόρφωσης, πολιτιστικής καλλιέργειας, γιατί διαφορετικά δε θα μπορέσουμε να πείσουμε ότι η τάξη που θα απελευθερώσει και τη γυναίκα από την ταξική και φυλετική ανισότητα είναι η εργατική τάξη σε συμμαχία με τα σύγχρονα λαϊκά στρώματα και τα πιο ριζοσπαστικά.

Θα μπορούσα να πω, θα ξανασυναντηθούμε, πρέπει να ξανασυναντηθούμε. Να μεταφέρετε στα κόμματά σας και τις θετικές και τις αρνητικές παρατηρήσεις αν έχετε, την επιθυμία όλων τα κόμματα να συναντιόμαστε και με τα γενικά, τα μεγάλα, τα κεντρικά πολιτικά και ιδεολογικά ζητήματα, αλλά και να φωτίζουμε σοβαρές πλευρές της δουλειάς μας, ανάμεσα στις οποίες είναι το γυναικείο ζήτημα. Αυτό θα είναι ένα βήμα μπροστά».