«Αγώνας - Αντίσταση - Πολιτισμός. Να μην πληρώσει την κρίση ο λαός». Με το σύνθημα αυτό, η Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος υποδέχτηκε - για τέταρτη χρονιά - τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που διοργάνωσαν το Συνδικάτο Μετάλλου Πειραιά, η Πανελλήνια Ενωση Αμμοβολιστών - Καθαριστών, το Σωματείο Ναυπηγοξυλουργών, τα Σωματεία Ηλεκτρολόγων Πλοίων και η Κίνηση Εικαστικών Καλλιτεχνών. Από τις 23/4 έως τις 2/5, ο χώρος της Ζώνης έγινε μια φιλόξενη γωνιά, όπου εργάτες και καλλιτέχνες ενώθηκαν στον κοινό αγώνα. Θέατρο, μουσική, συζητήσεις, εικαστικά εργαστήρια για τα παιδιά, αλλά και η μεγάλη έκθεση «Ζώνη Περάματος: Ανθρωποι, χρώμα και σίδερο 4», συνέθεσαν ένα δεκαήμερο πολιτισμού, επιβεβαιώνοντας την άποψη που θέλει την Τέχνη συνοδοιπόρο της εργατικής τάξης και των αγώνων της. Εκφραστή - «καθρέφτη» των κοινωνικών εξελίξεων και της πάλης των εργατών.
Χρειάστηκαν πολλές ώρες δουλειάς. Κόκκινα μεροκάματα από τους εργάτες της Ζώνης, που τα απογεύματα τοποθετούσαν τα ταμπλό, διαμόρφωναν το χώρο, έβαζαν τα φώτα... Πολλή δουλειά και από τους εικαστικούς, που για μέρες, από το πρωί έως το βράδυ, μετέφεραν τα έργα τους, τα έστηναν, καθάριζαν το χώρο, έβαζαν τις τελευταίες πινελιές... Είναι κοινή διαπίστωση ότι η φετινή διοργάνωση είχε καλύτερη οργάνωση, συμμετοχή και ποιότητα. Οι αριθμοί το επιβεβαιώνουν: Πάνω από πέντε χιλιάδες κόσμου επισκέφτηκε την Εκθεση και παρακολούθησε τις εκδηλώσεις. 187 εικαστικοί και φωτογράφοι, με περισσότερα από 500 έργα. Μια διαφορετική πολιτιστική διαδρομή, απάντηση στην εμπορευματοποίηση του Πολιτισμού και την υποκουλτούρα που προωθεί η αστική τάξη. Αυτή η Εκθεση αξίζει να ανοίξει τα φτερά της, να ταξιδέψει... και να την απολαύσουν οι εργαζόμενοι και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Συζητήσεις για το ρόλο της τέχνης στην ανάπτυξη του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος, τις δύο γραμμές που συγκρούονται στο εσωτερικό του, συναυλίες και εργαστήρια για παιδιά, πλαισίωσαν την έκθεση
Πλευρές των παραπάνω βασικών και σημαντικών ζητημάτων αναπτύχθηκαν στις 30/4, το βράδυ, στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος, στη συζήτηση με θέμα: «Η οικονομική κρίση και οι δύο γραμμές στο συνδικαλιστικό κίνημα - οι δύο δρόμοι ανάπτυξης». Μαζική ήταν η παρουσία της νεολαίας.
Εισηγητικά, ο Θανάσης Παναγιωτόπουλος (πρόεδρος του Σωματείου Ηλεκτρολόγων Πλοίων) σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι στο συνδικαλιστικό κίνημα υπάρχει η γραμμή των πλειοψηφιών στη ΓΣΕΕ, στην ΑΔΕΔΥ, σε Ομοσπονδίες και Εργατικά Κέντρα, οι οποίες, ειδικά από τη δεκαετία του 1990, έχουν στηρίξει όλα τα αντεργατικά - αντιλαϊκά μέτρα των κυβερνήσεων συμβάλλοντας στην παθητικοποίηση της εργατικής τάξης. «Υπάρχει όμως», συνέχισε, «και το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα, με τις οργανωμένες δυνάμεις και το πλαίσιο πάλης του, ώστε να αντιμετωπίσει αυτή τη λαίλαπα των αντεργατικών μέτρων, σε ένα συνεκτικό διεκδικητικό πλαίσιο που έρχεται σε σύγκρουση με την κερδοφορία του κεφαλαίου».
Στη συζήτηση που ακολούθησε εκφράστηκε η άποψη, από συνδικαλιστή, ότι και στο ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα «υπάρχουν», υποτίθεται, «δύο γραμμές»: Του ΠΑΜΕ και της «ανάπτυξης αγώνων με βάση το πρόβλημα». Αξίζει να σημειωθεί η απάντηση, σε αυτή την αντίληψη, που έδωσε ένας νέος, ο Νίκος Μαυροκέφαλος, μέλος της Γραμματείας του ΠΑΜΕ στον Πειραιά, ο οποίος σημείωσε ότι, αντίθετα, η κυριαρχία αυτών των αντιλήψεων και των πολιτικών φορέων τους έφεραν νέους ανθρώπους στο περιθώριο. «Ευτυχώς που υπάρχει το Μέτωπο Αγώνων Σπουδαστών στα πανεπιστήμια, ανατρέπει στην πράξη τον αρνητικό συσχετισμό και καταφέρνει να κατεβάζει τους νέους στο δρόμο. Οι εργαζόμενοι έχουμε πείρα ότι αν δεν υπήρχε η ΠΕΜΕΝ και η ΣΤΕΦΕΝΣΩΝ, θα γινόταν μία απεργία κάθε τρία χρόνια στους ναυτεργάτες. Θυμίζω ότι στην τελευταία κινητοποίηση που έγινε στο κρουαζιερόπλοιο "Ζενίθ", οι δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ, του ΣΥΝ, των αριστεριστών, χωρίς ντροπή, μίλησαν για "εξαλλοσύνες" βρίζοντας το ΠΑΜΕ. Οι ίδιες αυτές δυνάμεις, το πρωί που οργανώναμε τον αγώνα, βγαίνανε και λέγανε να τα βρούμε με τους εφοπλιστές, περιορίζοντας τα αιτήματά μας και παραδίδοντας τους εργάτες σκλάβους στους εφοπλιστές (...) Ευτυχώς η νεολαία και το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα ξέρουν και την ιστορία τους και τους αγώνες τους και παλεύουν για έναν άλλο δρόμο ανάπτυξης, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο»!
Ο Στ. Ψαραδάκος και η ορχήστρα συμμετέχουν για δεύτερη φορά στις εκδηλώσεις της έκθεσης. Μας είπε: «Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι έρχεται ο καλλιτέχνης να ενωθεί με τον εργάτη σε μια διαδικασία η οποία είναι πάρα πολύ σοβαρή. Αυτό πρέπει να γίνεται σε όλη την Ελλάδα και άμεσα γιατί οι καιροί θα γίνουν ακόμα πιο δύσκολοι. Η τέχνη μπορεί να παίξει πραγματικά έναν πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτό. Η αναγκαιότητα της συμμετοχής της τέχνης στη διαδικασία ανάπτυξης του ταξικού κινήματος είναι μια τρομερά σοβαρή υπόθεση, η οποία δεν έχει αναπτυχθεί στο βαθμό που χρειάζεται».
Ανάμεσα στα εκατοντάδες έργα της εικαστικής και φωτογραφικής έκθεσης στη Ζώνη, υπήρχε και σειρά φωτογραφιών που ξεχώρισαν με τη «δημοσιογραφική» αισθητική τους, αλλά και το θέμα τους: Εδειχναν την επισκευή των εξωτερικών ζημιών ενός πλοίου... εν πλω. Κυριολεκτικά. Μεσοπέλαγα και με μέλος του πληρώματος κρεμασμένο στα πλαϊνά του πλοίου, να οξυγονοκολλά και να βάφει. Και κάτω από τα πόδια του τα απόνερα της θάλασσας, καθώς το πλοίο πλέει ταχύτατα προς τον προορισμό του, αφού... ο χρόνος του «αφεντικού» σημαίνει χρήμα (για το αφεντικό)...
«Τραβήχτηκαν εν πλω», μας είπε ο δημιουργός της, μηχανικός πλοίων. «Ενώ ταξιδεύει το πλοίο τυχαίνουν ζημιές, άλλες σοβαρές άλλες όχι. Μερικές θεωρούνται "ανάγκη πλοίου" και πρέπει το πλήρωμα να επέμβει άμεσα. Οπως οι εργασίες που δείχνουν οι φωτογραφίες της έκθεσης. Είναι από ταξίδι, όπου συγκρουστήκαμε με άλλο πλοίο, είχαμε τρύπα στο καράβι, δεν ήταν ασφαλές να ταξιδέψουμε και έπρεπε να επέμβουμε».
Γιατί όμως επισκευή με τέτοιες επικίνδυνες συνθήκες; «Υπάρχει ο χρόνος. Είμαστε συνεχώς στο "να μην αργήσουμε", "να μην καθυστερήσει το πλοίο", όλα αυτά πέφτουν στις δικές μας πλάτες και αναγκαζόμαστε να δουλεύουμε και με κίνδυνο της ζωής μας».
Τι σημαίνει για τον ίδιο αυτή η έκθεση; «Είναι σημαντική. Με συγκινεί να βλέπω το πώς ο άνθρωπος δαμάζει το σίδερο. Είναι τεράστια προσφορά. Αισθάνομαι μέρος της έκθεσης. Αισθάνομαι περήφανος. Η τέχνη είναι για όλους»...
Και τελευταίο, αλλά όχι έσχατο: Οι φωτογραφίες αυτές υπογράφονται μόνο με τα αρχικά του δημιουργού τους. Διότι υπάρχουν οι «μαύρες λίστες» των εφοπλιστών και αν μπεις σε αυτές αποχαιρετάς το μεροκάματο. Αφορμή για «μαύρη λίστα» είναι και η συμμετοχή στην έκθεση. Τα σχόλια περισσεύουν.
Το τελευταίο αναδείχθηκε, ιδιαίτερα, στη συζήτηση που πραγματοποιήθηκε με θέμα «Τέχνη και εργατική τάξη» και εισηγητές τον Χαράλαμπο Δαραδήμο (γλύπτη - εκπαιδευτικό), τον Ακη Αντωνίου (γραμματέα του Συνδικάτου Μετάλλου Πειραιά) και συμμετοχή πλήθους εργατών και καλλιτεχνών. Συντονιστής ήταν ο Τάκης Βαρελάς (ζωγράφος), ο οποίος ανοίγοντας τη συζήτηση έδωσε το στίγμα, λέγοντας ότι η τέχνη προσδιορίζει τη σχέση των εργαζομένων με την κοινωνία, με όλο τον κόσμο που βασανίζεται, που μοχθεί, που θέλει να ζήσει μια καλύτερη ζωή. Σκοπός αυτής της συζήτησης είναι, όπως πρόσθεσε, ο εργαζόμενος να αποκτήσει κριτική στάση σε αυτά που βλέπει και ακούει, να αποκτήσει ένα «οπλοστάσιο» πολιτισμού και αγώνων που θα μείνει παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.
Ενας εργάτης σήμερα, όπως τόνισε ο Ακης Αντωνίου, είναι αποκλεισμένος από την τέχνη και τη δημιουργία. Σε αυτό επενεργούν η οικονομική κατάσταση, η έλλειψη ελεύθερου χρόνου, η αντίληψη του συστήματος, που λέει ότι ένας μεταλλεργάτης δεν μπορεί να συμμετέχει σε μια έκθεση ζωγραφικής. Αυτό θέλει η αστική τάξη να περάσει σαν αντίληψη στη συνείδηση του κόσμου. Η τέχνη και η δημιουργία, όπως ανέφερε, δεν μπορεί να πάει μπροστά αν δεν έρθει σε επαφή και με την κινητήρια δύναμη αυτής της κοινωνίας, που είναι η εργατική τάξη. Ακόμα και ένας άχαρος εργασιακός χώρος, όπως τόνισε, μπορεί μέσω της τέχνης να γίνει ένας ζωγραφικός πίνακας, σαν αυτούς που βλέπουμε στην έκθεση.
Μετά τη συζήτηση, ακολούθησε πλούσια συζήτηση με παρεμβάσεις από νέους και νέες, εργάτες και καλλιτέχνες, ενώ κοινή συνισταμένη των παρεμβάσεων αυτών ήταν ότι η τέχνη που αποτυπώνει το μόχθο, τους αγώνες, τους κόπους της εργατικής τάξης να αποτελέσει αφορμή για ένα βήμα παραπέρα. Να αποτελέσει «εργαλείο» για να αλλάξει ο κόσμος.
Τη βραδιά έκλεισαν μουσικά το συγκρότημα «Ιστορίες για κρουστά», με τον Βασίλη Βασιλάτο.
Στο χώρο της έκθεσης από την πρώτη μέρα παραβρέθηκε η Αλέκα Παπαρήγα, ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, επικεφαλής πολυμελούς κλιμακίου του Κόμματος. Για την φετινή διοργάνωση σημείωσε: «Αυτός ο χώρος, με τα πολύ περισσότερα εκθέματα από κάθε άλλη χρονιά, αποδεικνύει δύο πράγματα, ότι υπάρχουν καλλιτέχνες που ευαισθητοποιούνται από τη δουλειά, από την προσφορά της εργατικής τάξης της χώρας μας και ιδιαίτερα τους ναυτεργάτες και ιδιαίτερα τη Ζώνη, αλλά υπάρχουν και οι ίδιοι οι εργάτες που αποπειρώνται, ζωγραφίζουν, εκθέτουν. Εδώ λοιπόν βρίσκεται η απάντηση σε όλους εκείνους που αυτές τις μέρες το μόνο που είχαν να κάνουν είναι να εξεγείρονται για την πετυχημένη απεργία των ναυτεργατών και των ανθρώπων της Ζώνης: Η εργατική τάξη έχει δικαίωμα στο βιοτικό επίπεδο, στον πολιτισμό και γι' αυτό ο δρόμος της θα είναι συνεχής προς τα μπροστά και επιθετικός, και με την Τέχνη και με το όπλο της απεργίας και με το όπλο του πολιτικού αγώνα».