Τα σημάδια της οικονομικής κρίσης αποτυπώνονται έντονα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών του εξαμήνου Γενάρη - Ιούνη 2010, καθώς συνεχίστηκε η καθοδική πορεία τόσο των εισαγωγών, όσο και των εξαγωγών εμπορευμάτων, ενώ μείωση 11,9% εμφανίζουν οι εισπράξεις από το ταξιδιωτικό συνάλλαγμα ξένων τουριστών. Αντίθετα, ανοδικά κινήθηκαν οι εισαγωγές και εξαγωγές πετρελαιοειδών, καθώς και οι εισπράξεις της βιομηχανίας των μεταφορών, κυρίως από την εμπορική ναυτιλία. Το τελευταίο στοιχείο επιβεβαιώνει ότι, σε συνθήκες αναιμικής ανάκαμψης που εμφανίζει η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία, μετά τη βαθιά κρίση μέσα στην οποία βυθίστηκε, το εφοπλιστικό κεφάλαιο της Ελλάδας επανακάμπτει και επανέρχεται στην υψηλή κερδοφορία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το εξάμηνο Γενάρη - Ιούνη 2010 διαμορφώθηκε στα 14,5 δισ. ευρώ και σημείωσε αύξηση μόλις 32 εκατ. ευρώ σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους.

Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στους ακόλουθους λόγους:

• Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου διαμορφώθηκε στα 15,27 δισ. ευρώ και είναι περιορισμένο κατά 97 εκατ. ευρώ σε σχέση με τα αντίστοιχα επίπεδα του 2009. Ο περιορισμός αυτός προήλθε από τη μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου εμπορευμάτων, στα 8,8 δισ. ευρώ, έναντι 9,9 δισ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο του 2009, καθώς οι εισαγωγές σημείωσαν κάμψη 1,4 δισ. ευρώ, ενώ οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά 276 εκατ. ευρώ. Αντίθετα, αυξημένο εμφανίζεται το έλλειμμα του ισοζυγίου καυσίμων (στα 4,44 δισ. ευρώ από 3,6 δισ. ευρώ), όπως και το έλλειμμα του ισοζυγίου πλοίων (στα 2 δισ. ευρώ, έναντι 1,84 δισ. ευρώ).
• Μικρή βελτίωση 135 εκατ. ευρώ παρουσίασε το πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών, το οποίο διαμορφώθηκε στα 4,5 δισ. ευρώ. Η βελτίωση αυτή οφείλεται στην άνοδο των εισπράξεων της βιομηχανίας μεταφορών κατά 1 δισ. ευρώ, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα 7,7 δισ. ευρώ, ενώ αύξηση 700 εκατ. ευρώ σημείωσαν και οι πληρωμές, οι οποίες ανήλθαν στα 4,1 δισ. ευρώ. Αντίθετα, μείωση 253 εκατ. ευρώ εμφανίζουν οι καθαρές εισπράξεις από ταξιδιωτικές υπηρεσίες, καθώς οι συνέπειες της κρίσης ήταν ιδιαίτερα εμφανείς στην τουριστική δραστηριότητα.
• Το έλλειμμα του ισοζυγίου εισοδημάτων περιορίστηκε κατά 103 εκατ. ευρώ και διαμορφώθηκε στα 4,84 δισ. ευρώ. Οι πληρωμές ανήλθαν στα 6,7 δισ. ευρώ - τα 6,6 δισ. ευρώ αφορούν σε πληρωμές από τόκους, μερίσματα, κέρδη - και οι εισπράξεις στα 1,8 δισ. ευρώ.
• Μείωση 400 εκατ. ευρώ εμφάνισε το πλεόνασμα του ισοζυγίου εισοδημάτων, το οποίο ανήλθε στα 1,1 δισ. ευρώ. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται τόσο στη μείωση των κυβερνητικών εισπράξεων από τις κοινοτικές μεταβιβάσεις, όσο και στη μείωση κατά 250 εκατ. ευρώ που εμφάνισαν οι εισπράξεις από μεταναστευτικά εμβάσματα.

Μεγάλη μείωση 750 εκατ. ευρώ εμφάνισε το πλεόνασμα του ισοζυγίου κεφαλαιακών μεταβιβάσεων, το οποίο διαμορφώθηκε στα 136 εκατ. ευρώ, έναντι 901 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Η μείωση οφείλεται στο δραστικό περιορισμό των κυβερνητικών εισπράξεων από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ, οι οποίες ανήλθαν μόλις στα 275 εκατ. ευρώ, έναντι 1,1 δισ. ευρώ πέρσι.

Οι άμεσες επενδύσεις σημείωσαν καθαρή εισροή 892 εκατ. ευρώ, ενώ στην κατηγορία των επενδύσεων χαρτοφυλακίου την ίδια περίοδο σημειώθηκε καθαρή εκροή 5 δισ. ευρώ. Τέλος, στην κατηγορία των λοιπών επενδύσεων σημειώθηκε καθαρή εισροή 19 δισ. ευρώ, η οποία οφείλεται στον κυβερνητικό δανεισμό καθώς και στις ξένες τοποθετήσεις σε καταθέσεις και ρέπος στην Ελλάδα.

Ειδικά σε ό,τι αφορά στο λεγόμενο τουριστικό συνάλλαγμα, για το οποίο τις τελευταίες μέρες γίνεται αρκετός θόρυβος, αρμόδιοι παράγοντες σχολιάζουν ότι η μείωση που παρουσιάζεται φέτος στις σχετικές εισροές είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης που έχει χτυπήσει τις χώρες προέλευσης των τουριστών και της πολιτικής λιτότητας στο σύνολο των χωρών - μελών της ΕΕ, αλλά και στις ΗΠΑ, από όπου προέρχεται το συντριπτικά μεγάλο μέρος των τουριστών που επισκέπτονται τη χώρα μας. Μάλιστα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, η φετινή μείωση του τουριστικού συναλλάγματος έρχεται να προστεθεί στην αισθητή μείωση που είχε σημειωθεί και ολόκληρο το 2009. Πάντως, και επειδή με ιδιαίτερη ελαφρότητα ορισμένοι κονδυλοφόροι μιλάνε για πρωτοφανή πτώση των εισπράξεων από τους τουρίστες, καλό είναι να έχουμε υπόψη μας ότι οι σχετικές εισροές βρίσκονται ουσιαστικά καθηλωμένες γύρω από τα 11 δισ. ευρώ το χρόνο από το 2006 και μετά. Το 2009, χρονιά που ήδη είχε ξεσπάσει η οικονομική κρίση, οι σχετικές εισπράξεις διαμορφώθηκαν στα 10,4 δισ. ευρώ. Στο φετινό εξάμηνο οι εισπράξεις από τους τουρίστες διαμορφώθηκαν στα 2,78 δισ. ευρώ, έναντι 3,16 δισ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό εξάμηνο και 3,63 δισ. ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2008.

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στο θέμα της αισθητής πτώσης των ταξιδιωτικών εισπράξεων, τέλος, παίζει και το συνεχώς διευρυνόμενο σύστημα του «all inclusive» τουρισμού, ένα σύστημα από το οποίο εξασφαλίζουν ιδιαίτερα μεγάλη κερδοφορία οι μεγάλοι τουριστικοί-ξενοδοχειακοί όμιλοι και τα αφεντικά τους. Πρόκειται για το σύστημα των ξένων τουριστών, που επισκέπτονται, μέσω διεθνών τουριστικών πρακτόρων, κάποιο ξενοδοχειακό συγκρότημα στην Ελλάδα έχοντας προπληρώσει στο εξωτερικό το σύνολο της δαπάνης διαμονής- διατροφής στη χώρα, με χρήματα που όπως καταλαβαίνει ο καθένας, ελέω «ελεύθερης αγοράς», ουδέποτε εισρέουν στην οικονομία της χώρας.