Από τη στιγμή που το πρόβλημα της στέγασης δε λύνεται από το κράτος και τα Πανεπιστήμια, οι γονείς προσφεύγουν στην ...αγορά, ψάχνοντας για ενοικιαζόμενα σπίτια και διαμερίσματα. Κάτι που σημαίνει οικονομική επιβάρυνση αρκετών χιλιάδων ευρώ, τα οποία για πολλές οικογένειες απλά ΔΕΝ υπάρχουν. Οι αλλεπάλληλες περικοπές στο εισόδημα των λαϊκών οικογενειών, οι υπέρογκες αυξήσεις στους έμμεσους φόρους που πληρώνουν οι εργαζόμενοι, η ανεργία και η υποαπασχόληση, έχουν γονατίσει το λαϊκό νοικοκυριό. Και ...μετακομίζω για σπουδές σε άλλη πόλη, δεν είναι μόνο τα 300, 400 ή και 600 ευρώ νοίκι, που πολλές φορές αξιώνουν κάποιοι αετονύχηδες για να νοικιάσουν την γκαρσονιέρα, ή το δυάρι τους. Είναι και τα έξοδα για φαγητό, για μετακινήσεις, για ρούχα, είναι το χαρτζιλίκι για μια έξοδο έναν κινηματογράφο κ.ο.κ.

Ετσι, αναπόφευκτα και απόλυτα λογικά, όταν αντιμετωπίζεις τέτοιες καταστάσεις, σκέφτεσαι ότι για τους εργαζόμενους και τα άλλα λαϊκά στρώματα, για τα παιδιά των εργατικών οικογενειών, αλλιώς θα έπρεπε να λύνονται τέτοιου είδους προβλήματα. Και τότε, εκείνο που έρχεται στη σκέψη είναι το «τι» και το «πώς».

Ε, αυτό είναι ένα από τα θέματα που δε χρειάζονται σπαζοκεφαλιές. Η ιστορία έχει δείξει ότι το πρόβλημα της στέγασης των φοιτητών, είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να λυθεί, άμεσα και για όλους, με μία και μόνο προϋπόθεση: Να πάρει την υπόθεση πάνω του το κράτος. Βέβαια, όχι το κράτος το καπιταλιστικό, που ληστεύει με κάθε ευκαιρία τους εργαζόμενους και τους λεηλατεί συνεχώς, προκειμένου να στηριχθεί η κερδοφορία του κεφαλαίου. Αλλά ένα κράτος λαϊκό, αυτό που στηριγμένο στη λαϊκή εξουσία θα έχει πρωταρχικό του στόχο την ικανοποίηση των αναγκών των πολιτών. Μαζί με τις ανάγκες στέγασης των φοιτητών που σπουδάζουν μακριά από το σπίτι τους.

Και αυτά δεν είναι λόγια του αέρα, ούτε σχέδια επί χάρτου. Το πρόβλημα της φοιτητικής στέγης είναι από εκείνα που ο σοσιαλισμός τα είχε λύσει στο παρελθόν!

Οι φοιτητικές εστίες στη Σοβιετική Ενωση, για παράδειγμα, αποτελούσαν συστατικό μέρος κάθε ιδρύματος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τα χιλιάδες Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, πανεπιστήμια, πολυτεχνεία, ακαδημίες, ινστιτούτα, ιατρικές σχολές και άλλα, διέθεταν όλα, όλα χωρίς εξαίρεση, οικοτροφεία, για να καλύπτουν τις ανάγκες των φοιτητών και σπουδαστών τους. Εκεί, στην ΕΣΣΔ, τις εστίες τις έλεγαν «οικοτροφεία», «σπίτι του φοιτητή» ή «κοινόβια», η ουσία πάντως είναι ότι επρόκειτο γι' αυτό που εμείς ξέρουμε σαν «φοιτητική εστία», αλλά με ...όλη τη σημασία της λέξης.

Αυτό που είχαν και καμάρωναν οι Σοβιετικοί, ήταν ότι αν και ο αριθμός των φοιτητών και των σπουδαστών αυξανόταν συνεχώς, τα πλάνα της σχεδιοποιημένης κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης μπορούσαν πάντα να καλύπτουν τις ανάγκες για τη στέγαση των φοιτητών. Αλλωστε, σε μια χώρα με τις κοινωνικές δομές και την οργάνωση που υπήρχε στην ΕΣΣΔ, δεν μπορούσαν καν να σκεφτούν ότι θα ήταν δυνατόν να γίνει κάτι διαφορετικό. Με δεδομένο ότι η πρόσβαση στην Ανώτατη Παιδεία ήταν εξασφαλισμένη για ολόκληρο τον πληθυσμό της αχανούς χώρας, ήταν πολύ πιθανό οι σπουδές κάποιων παιδιών να συνδέονταν άμεσα με την ανάγκη μετεγκατάστασής τους σε άλλη πόλη, ή και σε άλλη Δημοκρατία. Πού θα έμενε ο φοιτητής και ο σπουδαστής; Θα έψαχνε να νοικιάσει διαμέρισμα; Από πού κι ως πού. Στην κοινωνία της κοινωνικοποιημένης γης και της ακίνητης περιουσίας που ανήκει στο κράτος, ο καθένας έχει δικαίωμα στη στέγαση, αλλά κανείς δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί το σπίτι που του έχει παραχωρηθεί για να καλύψει τις στεγαστικές του ανάγκες. Αρα ο μόνος που θα μπορούσε να προσφέρει στέγη στο φοιτητή - μετανάστη, ήταν η ίδια η κοινωνία, το λαϊκό κράτος, τα ΑΕΙ. Αυτό ακριβώς γινόταν.

Στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας, το γνωστό Λομονόσοφ, το 90% των φοιτητών δεν ήταν κάτοικοι της Μόσχας. Ε, λοιπόν, αυτό το 90%, στεγαζόταν στα οικοτροφεία που είχε το Πανεπιστήμιο. Για να πάρουμε γεύση από δεδομένα και αριθμούς, που ίσχυαν στα μέσα της δεκαετίας του '70, στο Λομονόσοφ σπούδαζαν:

• 20.000 φοιτητές στα ημερήσια τμήματα σπουδών
• 7.000 παρακολουθούσαν τα απογευματινά - νυχτερινά τμήματα
• 5.000 ειδικευόμενοι και μεταπτυχιακοί
• 5.000 σε τμήματα ενισχυτικής κατάρτισης και εξειδίκευσης
• 20.000 στις προπαρασκευαστικές σχολές

Στους παραπάνω αριθμούς να προσθέσουμε περίπου 2.500 ξένους φοιτητές που προέρχονταν από 105 χώρες του κόσμου και οι οποίοι θα έπρεπε κι αυτοί να στεγαστούν.

Το κύριο, δεν είναι απλά ότι εκείνη την περίοδο, 35 ολόκληρα χρόνια πριν, το σοβιετικό κράτος εξασφάλιζε φοιτητική στέγη σε όλους όσοι την είχαν ανάγκη. Το σημαντικότερο ήταν η συνεχής και οφθαλμοφανής βελτίωση των συνθηκών στέγασης των φοιτητών.

Για παράδειγμα, οι ξένοι φοιτητές που πήγαν στη Μόσχα για σπουδές στο Λομονόσοφ, το 1975, ήταν η τελευταία φουρνιά που στην Προπαρασκευαστική Σχολή, εκεί που για ένα χρόνο μάθαιναν τα ρώσικα, έμειναν στο κτίριο της οδού Κριζιζανόφκι. Ενα παλιό κλασικό, ψηλοτάβανο, προπολεμικό κτίριο, τριών ορόφων. Στο ισόγειο, ήταν η αίθουσα εκδηλώσεων, το σαλονάκι όπου μπορούσε κανείς να περάσει την ώρα του βλέποντας τηλεόραση ή παίζοντας επιτραπέζια παιχνίδια, το καφέ και το ιατρείο του κτιρίου. Στον πρώτο όροφο είχε τις αίθουσες διδασκαλίας, ενώ στους δύο επάνω ορόφους ήταν τα δωμάτια των φοιτητών. Εκεί οι φοιτητές ζούσαν τρεις - τρεις, σε κάθε δωμάτιο. Οι συνθήκες δεν ήταν ειδυλλιακές. Οι τουαλέτες ήταν ανά όροφο, ενώ οι ντουζιέρες ήταν στο υπόγειο του κτιρίου. Είπαμε όμως. Το 1975, ήταν η τελευταία χρονιά, που έμειναν εκεί φοιτητές.

Από το 1976 κιόλας, οι φοιτητές της Προπαρασκευαστικής Σχολής, μεταφέρθηκαν και έκτοτε έμεναν σε άλλο κτίριο, χτισμένο από τα τέλη της δεκαετίας του '60 και το οποίο αρχικά προορίζονταν για να στεγάσει αποκλειστικά τους μεταπτυχιακούς φοιτητές. Εκεί οι συνθήκες ήταν εντελώς διαφορετικές. Μπορεί σε ορισμένα δωμάτια να έμεναν ακόμα και τέσσερα άτομα, όμως ήταν δωμάτια τεράστια, που διέθεταν δικό τους μπάνιο - τουαλέτα.

Αν πάμε παρακάτω, στα ζητήματα της εξέλιξης των φοιτητικών οικοτροφείων του Πανεπιστημίου της Μόσχας, θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχει μια ...συνωμοσία της φιλοκομμουνιστικής προπαγάνδας. Πώς αλλιώς να εξηγηθούν όσα έγιναν εκείνες τις χρονιές και μέσα σε πέντε χρόνια άλλαξαν εντελώς οι συνθήκες στέγασης των φοιτητών; Οι ορκισμένοι εχθροί του σοσιαλισμού, ας προσπαθήσουν να το αντέξουν. Οι υπόλοιποι να βγάλουμε συμπεράσματα. Εχουμε λοιπόν και λέμε:

Μέχρι και την ακαδημαϊκή χρονιά 1975 - '76 το μεγαλύτερο μέρος των φοιτητών, του Πανεπιστημίου, ζούσαν στο «Σπίτι του φοιτητή» στο κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου και σε μερικά ακόμα πιο σύγχρονα, που είχαν χτιστεί γύρω και κοντά σε αυτό.

Το «κεντρικό κτίριο» είναι αυτό το γνωστό που όλοι ξέρουν από τις φωτογραφίες. Ενα από πέντε μεγαλοπρεπή οικοδομήματα - ουρανοξύστες, που χτίστηκαν μεταπολεμικά, περιμετρικά στη Μόσχα, με στόχο τη μαζική κάλυψη των στεγαστικών αναγκών του πληθυσμού. Ενα κτίριο πολιτεία ολόκληρη με την εσωτερική του συγκοινωνία, γήπεδα ποδοσφαίρου, μπάσκετ, τένις, ανοιχτή και κλειστή πισίνα, εστιατόρια, αίθουσες θεάτρου, κινηματογράφου, συναυλιών, μουσείο, με αμέτρητες αίθουσες αθλητισμού, βιβλιοθήκες, περίπου είκοσι αναγνωστήρια κ.λπ.

Μεγάλο, επιβλητικό, με το μάρμαρο να κυριαρχεί στους κοινόχρηστους χώρους, με απίθανη αμφιθεατρική θέα προς όλη τη Μόσχα, ήταν κυριολεκτικά ένα κτίριο - κόσμημα που διέθετε περί τα 6.000 δωμάτια. Δωμάτια με παρκέ, ντυμένα με ξύλο και μπρούτζινα πόμολα στις πόρτες, πόρτες βαριές με ειδική επένδυση που εξασφάλιζε την ηχομόνωση και έπιπλα, στα τόσες χιλιάδες δωμάτια, από ατόφιο ξύλο, με ντουλάπες εντοιχισμένες και γραφεία μελέτης. Μόνο που κάποια από τα δωμάτια, προδιαγραφών του 1950, ενώ διέθεταν τουαλέτα, δεν είχαν μπάνιο και άλλα ενώ είχαν μπάνιο δεν είχαν τουαλέτα. Σε αυτές τις περιπτώσεις ειδικές ντουζιέρες, ή τουαλέτες υπήρχαν σε διάφορα σημεία των ορόφων. Σε εκείνα τα δωμάτια οι φοιτητές έμεναν, ανάλογα με την πτέρυγα, είτε μόνοι τους, είτε με άλλους συμφοιτητές τους, μέχρι και ανά τέσσερις, ανάλογα με το μέγεθός των δωματίων.

Την ακαδημαϊκή χρονιά 1976 - '77, οι φοιτητές των Σχολών ανθρωπιστικών επιστημών (φιλοσοφικής, πολιτικής οικονομίας, ιστορίας, επιστημονικού κομμουνισμού), μεταφέρθηκαν σε άλλο, καινούργιο, κτίριο, που μόλις είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή. Ηταν σε απόσταση τριών χιλιομέτρων από το Πανεπιστήμιο, ένα τεράστιο, όμορφο, κτίριο 22 ορόφων κατασκευασμένο, σε στιλ σταυρού, για να μπορούν όλα τα δωμάτια να έχουν θέα προς τα έξω και να μην είναι τυφλά σε φωταγωγούς. Η εγκατάσταση των φοιτητών σε εκείνη την φοιτητική εστία συνοδεύτηκε με τη δημιουργία ειδικής στάσης τρόλεϊ, που τα πρωινά έφευγαν με συχνότητα του ενός λεπτού.

Στον κάθε όροφο είχε 26 διαμερίσματα - μπλοκ, με δύο, ή τέσσερα δωμάτια το καθένα. Στα διαμερίσματα των δύο δωματίων έμεναν πέντε άτομα, ενώ σε εκείνα που είχαν τέσσερα δωμάτια έμεναν 10. Κάθε μπλοκ - διαμέρισμα, από τα 343 που διέθετε συνολικά το κοινόβιο, είχε ξεχωριστά από μια τουαλέτα και ένα μπάνιο. Σε κάθε φοιτητή παραχωρούνταν ένα κρεβάτι με τα παρελκόμενά του, ένα γραφείο, μια καρέκλα και μια ντουλάπα. Μέσα στο κτίριο λειτουργούσε εστιατόριο, δύο ή τρεις «μπουφέδες», ενώ διέθετε αίθουσα εκδηλώσεων και πολλές αίθουσες - αναγνωστήρια.

Οι φοιτητές της σχολής Πολιτικής Οικονομίας έμειναν σε αυτό το οικοτροφείο, μόνο τρία χρόνια. Το 1980, μεταφέρθηκαν στο - και πάλι - καινούριο κοινόβιο, που χτίστηκε δίπλα από το παραπάνω. Ενα μακρόστενο, αυτή τη φορά, οικοδόμημα 16 ορόφων, με ακόμα πιο σύγχρονα και μοντέρνα υλικά με μεγαλύτερη άπλα και πολύ ευνοϊκότερες συνθήκες για τον καθένα. Συνολικά είχε 251 δωμάτια και μπλοκ των δύο δωματίων. Εδώ, κυριαρχούν τα ακόμα μεγαλύτερα δωμάτια, που προορίζονταν όμως για δύο άτομα και μεγάλα μπλοκ των δύο δωματίων που στεγάζονταν πέντε άτομα. Κάθε δωμάτιο και κάθε μπλοκ είχαν ένα αξιοπρεπές χολ και ξεχωριστά τουαλέτα και μπάνιο. Το σετ ολοκληρωνόταν με μεγάλες εντοιχισμένες ντουλάπες, και τα υπόλοιπα παρελκόμενα. Χαράς ευαγγέλια. Σκέτη χλίδα. Και το κυριότερο. Ολα αυτά μέσα σε λιγότερο από πέντε χρόνια.

Οπως είναι κατανοητό, η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης με το χτίσιμο νέων οικοτροφείων για τους οικονομολόγους το 1980, ή για τους χιλιάδες φοιτητές των Ανθρωπιστικών Επιστημών το 1976, ή άλλων Σχολών και Πανεπιστημίων εκείνα ή τα προηγούμενα χρόνια, σηματοδοτούσε αυτόματα και τη βελτίωση των συνθηκών στέγασης, για όσους παρέμεναν στα άλλα οικοτροφεία του Πανεπιστημίου ή στο κεντρικό κτίριο. Σ΄ αυτό, μάλιστα, το 1979, πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας, έγιναν εκτεταμένες ανακαινίσεις με στόχο την ενσωμάτωση τουαλέτας - μπάνιου στα κυρίως δωμάτια, κάτι που όπως είναι φυσικό όχι βελτίωσε, αλλά εκτόξευσε προς τα πάνω τις συνθήκες στέγασης των φοιτητών που συνέχισαν να μένουν εκεί.

Οι υπηρεσίες που προσέφεραν οι φοιτητικές στέγες, τα κοινόβια, ήταν ενιαίες. Σου παρείχαν ρεύμα, κρύο και ζεστό νερό 365 μέρες το χρόνο, θέρμανση το χειμώνα σε 24ωρη βάση, κουρτίνες, σεντόνια, πετσέτες, μαξιλάρια, κουβέρτες καλύμματα κρεβατιών, κλπ. Κάθε βδομάδα, μας άλλαζαν τα λευκά είδη και μας τα αντικαθιστούσαν με καθαρά.

Μην φανταστεί κανείς ότι στα ζητήματα των φοιτητικών εστιών στην ΕΣΣΔ και τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες, όλα και παντού, ήταν τέλεια και εξελίσσονταν ειδυλλιακά. Οχι. Και προβλήματα υπήρχαν, και καθυστερήσεις σημειώνονταν, και αστοχίες παρατηρούνταν. Υπήρχαν ζητήματα που αφορούσαν την ποιότητα της ζωής, ειδικά στα πολύ παλιά κτίρια. Υπήρχε μεγάλη σπατάλη στη χρήση των αναλώσιμων υλικών για τη συντήρηση. Η ίδια η συντήρηση των κτιρίων κάποιες φορές καθυστερούσε, λόγω της έλλειψης εργατικών χεριών. Οι φοιτητικοί σύλλογοι συχνά υποβάθμιζαν το ρόλο της δραστήριας συμμετοχής των φοιτητών στην εξασφάλιση ποιοτικότερων συνθηκών διαβίωσης και άλλα.

Το κύριο όμως, το βασικό, είναι η κίνηση που υπήρχε προς τα εμπρός. Το γεγονός ότι το σύστημα κάλυπτε τις στεγαστικές ανάγκες όλων των φοιτητών. Οτι το πρόγραμμα οικοδόμησης νέων φοιτητικών οικοτροφείων αναπτυσσόταν συνεχώς. Οτι καταβάλλονταν προσπάθειες, ώστε να υπάρχει αντιμετώπιση των όποιων προβλημάτων ανέκυπταν. Οτι, τελικά, υπήρχε συνεχής αύξηση του αριθμού και βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στις φοιτητικές εστίες.

Για το τέλος, αφήσαμε μια δραματική, αλλά ενδεικτική πλευρά της κατάντιας στην οποία καταδίκασαν το σοβιετικό λαό οι δυνάμεις της ανατροπής και της καπιταλιστικής παλινόρθωσης: Το Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ σήμερα, 20 χρόνια μετά τις ανατροπές, χρησιμοποιεί για οικοτροφεία, τα ίδια ακριβώς κτίρια που είχε στα τέλη της δεκαετίας του '70! Και αυτά, τα διαθέτει «κατόπιν συμφωνίας για την τιμή και μέχρι να εξαντληθεί η προσφορά».

Αν αναλογιστούμε ότι όλα αυτά συνέβαιναν πριν από τέσσερις σχεδόν δεκαετίες, εκείνο που μένει δεν είναι τόσο ο θαυμασμός και η αναπόληση των επιτευγμάτων του σοσιαλισμού και του σοβιετικού λαού. Περισσότερο βγαίνει ο θυμός, η οργή και η αγανάχτηση, που τόσα χρόνια αργότερα, οι λαϊκές οικογένειες μετά την πολυετή οικονομική τους αιμορραγία που υπέστησαν με τα φροντιστήρια προκειμένου τα παιδιά τους να μπουν σε κάποια Σχολή, όταν η επιτυχία τους συνοδεύεται με την ανάγκη να μείνουν σε κάποια άλλη πόλη, αναγκάζονται κυριολεκτικά να ξεζουμιστούν, προκειμένου να τα βγάλουν πέρα.