α. Η αίσια λήξη της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σημαίνει ότι η κοινωνία πρόσφερε και η νέα/ο νέος έλαβε γενική παιδεία με τα αναγκαία και χρήσιμα και ωραία¹ εφόδια για τον άνθρωπο, που είναι και μέλος της κοινωνίας και νομικά συγκροτημένης πολιτείας. Η νέα/ο νέος είναι σε ηλικία που του αναγνωρίζουν ότι μπορεί:

- Να εκτιμήσει τις δυνατότητες και τις κλίσεις του

- Να διατυπώσει επιδιώξεις για σταδιοδρομία

- Να πάρει υπεύθυνη απόφαση για την παραπέρα πορεία του, ώστε να αξιοποιήσει σωστά το χρόνο του και την οικονομική αντοχή της οικογένειάς του, να πορευτεί ως δημιουργικό μέλος της κοινωνίας.

Ως τη φάση αυτή της εκπαίδευσης (ως την ολοκλήρωση γενικής παιδείας) και ενηλικίωσης (περί το 18ο έτος της ηλικίας), συχνά οι γονείς και οι δάσκαλοι και η περιβάλλουσα κοινωνία αντιμετωπίζουν το νέο άνθρωπο με περισσή κατανόηση και - αν χρειαστεί - με παιδαγωγική επιείκεια, για να τονώσουν σ' αυτόν το αίσθημα της αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης.

β. Για τα επόμενα βήματα εύλογο είναι να προσδοκούν οι γονείς και η κοινωνία πιο υπεύθυνες αποφάσεις για τους νέους (που θεωρούνται ενήλικοι και χειραφετημένοι). Αν μάλιστα επιλέξουν πορεία προς Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, τους ζητούνται τεκμήρια επάρκειας, ότι δηλαδή έχουν επαρκή προετοιμασία , για να επιδοθούν σε ανώτερες σπουδές, να αξιοποιήσουν το χρόνο τους και τα οικονομικά των γονέων τους και της κοινωνίας (που πληρώνει σήμερα 4-6 εκατ. δραχμές το χρόνο για κάθε φοιτητική θέση). Στην περίπτωση αυτή οι εξετάσεις επάρκειας είναι ανάγκη να τεκμηριώνονται σε μεθόδους αντικειμενικότητας, όχι κυρίως για να προκριθούν οι ικανότεροι ανάμεσα σε πολλούς, όσο, κυριότατα, για να θεμελιώνεται η εμπιστοσύνη ότι αυτός που προκρίνεται είναι σε θέση να χειριστεί υπεύθυνα κάποιο έργο ως επαγγελματίας (στήριξη μιας γέφυρας, διαχείριση μιας επιχείρησης, οργάνωση ενός ιδρύματος, λειτουργία ενός επιστημονικού εργαστηρίου κλπ.)

Οταν σ' ένα εκπαιδευτικό σύστημα μεθοδεύονται εξετάσεις στη Β΄ και Γ΄ τάξη Λυκείου, για να κριθούν οι εξεταζόμενοι αν θα πάρουν Απολυτήριο και αν θα έχουν πρόσβαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, στην πράξη συγχέονται δύο στόχοι διαφορετικοί (από σκοπιά παιδαγωγική και κοινωνική). Εύλογα γεννιούνται ερωτήματα όπως ετούτα:

- Με ποια κριτήρια διατυπώνονται τα θέματα εξετάσεων στη Β΄ και Γ΄ λυκείου, μάλιστα από Επιτροπές, που δεν είχαν σχέση με τη διδακτική εργασία στη σχολική αίθουσα;

- Με ποια κριτήρια απορρίπτονται 18% στη Β΄ Λυκείου τον Ιούνη του 2000; Ως ανίκανοι για το Απολυτήριο ή ακατάλληλοι για το Πανεπιστήμιο;

Η αρχική σύγχυση έγινε αφετηρία για ένα χείμαρρο σύγχυσης, που έπνιξε τη λεγόμενη «μεταρρύθμιση» σε ένα πέλαγος ατοπημάτων, όπου πνίγεται η παιδαγωγική ευαισθησία και η κοινωνική δικαιοσύνη (ως προς την εκπαίδευση). Οι σχετικές επισημάνσεις αφθονούν. Καταγράφω δυο-τρεις από τις απροσδόκητες συνέπειες της εκπαιδευτικής ασυναρτησίας:

• Ασυνήθης πληθώρα αριστούχων, που δε γίνονται δεκτοί στη σχολή που επιδίωξαν.
• Αδυναμία σχεδόν όλων να προσδιορίσουν σε ποια σχολή ενδέχεται να γίνουν δεκτοί, μολονότι πέτυχαν υψηλές επιδόσεις.
• Απίθανη αναντιστοιχία μεθόδων και στόχων διδασκαλίας - μαθησιακής διαδικασίας - μεθόδων εξέτασης, κυριότατα με ευθύνη των εισηγητών της εξετασιομανίας².

Σημειώσεις

1. Ο Αριστοτέλης στον καιρό του διατύπωσε με θαυμαστή σαφήνεια: Οι άνθρωποι όλη τους τη δραστηριότητα τη διαθέτουν για όσα θεωρούν «αναγκαία, χρήσιμα, καλά... προς τούτους τους σκοπούς δει παιδεύων τους νέους...» («Πολιτικά», 1332b)

2. Εχουμε συνοψίσει τα προσδοκώμενα και μη γινόμενα σε διάφορα άρθρα. Θυμίζουμε τρία:

«Σιωπή των προβάτων - Θυσία των αμνών» (εφημ. «Ελευθεροτυπία»).

«Αξιολόγηση του μαθητή» («Καθημερινή» 18 Σεπτέμβρη 1999).

«Στοιχεία τραγωδίας στην ελληνική παιδεία» (3-4 Μάη 2000, «Ριζοσπάστης»). «Εξετάσεις εξόντωσης των μαθητών, αποπροσανατολισμού της σκέψης», «Ρ» 5.8.2000).