Η εμμονή της κυβέρνησης - διά του υπουργείου Πολιτισμού - να χτιστεί το Νέο Μουσείο Ακρόπολης (ΝΜΑ) στο οικόπεδο Μακρυγιάννη έφερε, πρόσφατα, μερικά αποτελέσματα, υπέρ της, όχι σε ό,τι αφορά το ίδιο το έργο, αλλά σε ό,τι αφορά το κύριο μέτωπο αντίθεσης στη συγκεκριμένη επιλογή του χώρου, έτσι όπως εκφραζόταν επί δεκαετίες από το Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανώτατων Σχολών (ΣΑΔΑΣ).

Η εξέλιξη αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική και άκρως θετική για το υπουργείο - και άκρως αρνητική για το γενικότερο μέτωπο ενάντια στις κυβερνητικές μεθοδεύσεις για το πολεοδομικό παρόν και μέλλον της Αθήνας - διότι ο ΣΑΔΑΣ ήταν ο φορέας, που, από τη δεκαετία του '70 και μέχρι πριν λίγες μέρες, έθετε σε αμφισβήτηση τη συγκεκριμένη επιλογή του χώρου, θέτοντας μια σειρά επιστημονικών επιχειρημάτων, έναντι των οποίων δεν είχε αντιπαρατεθεί - και, ουσιαστικά, δεν αντιπαρατίθεται και σήμερα - επαρκής αντίλογος.

Πρόσφατα λοιπόν (2/10), με επιστολή προς το ΥΠΠΟ, τους συναρμόδιους φορείς και τα ΜΜΕ, το ΔΣ του ΣΑΔΑΣ αιφνιδίασε, αποδεχόμενο, ουσιαστικά, την επιλογή του οικοπέδου Μακρυγιάννη. Αποδοχή, η οποία, όχι μόνο ανατρέπει πάγιες θέσεις του Συλλόγου για το θέμα, αλλά είναι και αυτοαναιρούμενη στο τελικό της αποτέλεσμα.

Συγκεκριμένα, στην παράγραφο 3 της επιστολής, το ΔΣ επισημαίνει, ότι «τα δεδομένα του νέου "διαγωνισμού" που προκηρύχτηκε, με την προϋπόθεση της απελευθέρωσης του οικοδομικού τετραγώνου από κτίσματα και την κατασκευή ενός "σεμνού" μουσείου ανασκαφής πάνω στον αρχαιολογικό χώρο, μπορεί να αποτελέσουν "πρόκληση" για υποβολή αρχιτεκτονικών προτάσεων και λύσεων που να κριθούν ενδιαφέρουσες και αποδεκτές» (οι υπογραμμίσεις είναι του κειμένου). Να σημειωθεί εδώ ότι αυτή τη φορά δεν πρόκειται για ανοιχτό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, όπως τις τρεις προηγούμενες φορές, αλλά για μια κλειστή διαδικασία υποβολής εκδήλωσης ενδιαφέροντος, όπου, λόγω της ρύθμισης αξιολόγησης των αρχιτεκτονικών πτυχίων σε «τάξεις», που έγινε επί χούντας, ενισχύονται αντικειμενικά οι ξένοι αρχιτέκτονες, οι οποίοι δεν κατανέμονται σε ανάλογες διαβαθμίσεις.

Μ' αυτόν τον τρόπο, το ΔΣ λέει «ναι» στο οικόπεδο Μακρυγιάννη λόγω της υπογραμμισμένης προϋπόθεσης, αλλά και της αλλαγής του «πνεύματος» του ΝΜΑ, το οποίο υποτίθεται ότι θα εναρμονίζεται πλέον με τις αρχαιότητες που βρέθηκαν στον ίδιο χώρο. Υπάρχουν, όμως, και άλλοι λόγοι γι' αυτήν την αποδοχή, οι οποίοι δεν αναγράφονται στην επιστολή, αλλά τους ανέφερε στο «Ρ» ο πρόεδρος του ΣΑΔΑΣ Τ. Γεωργακόπουλος.

Αυτοί οι λόγοι είναι η προφορική ενημέρωση του προέδρου του Οργανισμού ΝΜΑ Δ. Παντερμαλή και του εντεταλμένου συμβούλου του Οργανισμού και προϊσταμένου της Διεύθυνσης Εκτέλεσης Εργων Μουσείων του ΥΠΠΟ, Βασίλη Χανδακά. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΣΑΔΑΣ, τα δεδομένα που άλλαξαν και που οδήγησαν στην αλλαγή «πλεύσης» του Συλλόγου είναι ότι «έγινε αρχαιολογική ανασκαφή και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αποδέχτηκε να γίνει η κατασκευή μέσα στον αρχαιολογικό χώρο. Να γίνει, δηλαδή, και ανάδειξη των αρχαιοτήτων και μουσείο. Το δεύτερο είναι ότι ζητείται ένα μουσείο 15.000 τ.μ. Τρίτο, ότι έχουν δεσμεύσει 9 δισεκατομμύρια για απαλλοτριώσεις, όπου ένα κομμάτι των απαλλοτριώσεων είναι ήδη τελεσίδικο και ένα κομμάτι είναι σε εξέλιξη. Με αυτό το δεδομένο - και τη δική τους υπόσχεση - απελευθερώνεται όλο το οικοδομικό τετράγωνο. Κάτι που πριν δεν υπήρχε σαν προϋπόθεση. Για το κόστος του μουσείου, μας δήλωσαν ότι έχουν αυτή τη στιγμή δεσμευμένα 40 δισεκατομμύρια από το Γ` ΚΠΣ. Αυτά τα δεδομένα διαμόρφωσαν μια τροποποίηση της θέσης, χωρίς ο Σύλλογος, βέβαια, να απελευθερώνει την άποψή του και να τους δίνει ένα συνολικό ΟΚ».

Ο αντίλογος στα παραπάνω έρχεται πάλι από τον ΣΑΔΑΣ και συγκεκριμένα από την επιτροπή του Συλλόγου που είναι επιφορτισμένη με το θέμα του ΝΜΑ. Η έκθεση της επιτροπής αναφέρει ότι «τα δεδομένα του νέου "διαγωνισμού" είναι σαφώς δυσμενέστερα, αφού με αυτόν προτείνεται το ΝΜΑ να κτιστεί πάνω στο σημαντικό, κατά το ΚΑΣ, αρχαιολογικό χώρο που ανακαλύφθηκε πρόσφατα, παραβιάζοντας κατάφωρα αρχές, για τις οποίες η Ελληνική Πολιτεία δίνει μάχη σε διεθνές επίπεδο», ενώ για το ΥΠΠΟ αναφέρει ότι «παγιδεύει για μια ακόμη φορά μια τόσο σημαντική υπόθεση του πολιτισμού με παγκόσμια ακτινοβολία, σε διαδικασίες που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια είτε σε νέες καθυστερήσεις, είτε, ακόμα χειρότερα, στην κατασκευή ενός μουσείου, που θα αποτελεί προσβολή για τα μνημεία του Βράχου της Ακρόπολης».

Πιο πριν σημειώνει ότι «η ακαταλληλότητα του γηπέδου Μακρυγιάννη ως χώρου ανέγερσης του ΝΜΑ είχε διαπιστωθεί από τους δύο διαγωνισμούς της δεκαετίας του '70 και επιβεβαιώθηκε με την ουσιαστική αποτυχία και του τρίτου διεθνούς διαγωνισμού, πριν ακόμα αποδεκατιστεί ο χώρος από το σταθμό του ΜΕΤΡΟ. Πρέπει να σημειωθεί ότι, κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών, η ακαταλληλότητα του χώρου είχε επισημανθεί από πλειάδα Ελλήνων και ξένων αρχιτεκτόνων».

Η επιτροπή καταλήγει με το αίτημα της ανάκλησης της σχετικής απόφασης του ΥΠΠΟ και «την άμεση συγκρότηση αξιόπιστης επιστημονικής ομάδας εργασίας που θα ερευνήσει τα δεδομένα (αρχαιολογικά, ιστορικά, κυκλοφοριακά κ.ά.) της ευρύτερης περιοχής της Ακρόπολης και θα προτείνει την ανάπτυξη του ΝΜΑ σε άλλο χώρο, με τις απαραίτητες κτιριολογικές εγκαταστάσεις».

Η έκθεση της επιτροπής λήφθηκε μόνο εν μέρει υπόψη από το ΔΣ, αλλά το χάος που χωρίζει τις δύο απόψεις στο «διά ταύτα», δηλαδή στην επιλογή του χώρου, είναι ολοφάνερο, αλλά και πρωτοφανές για το Σύλλογο σε ό,τι αφορά το ΝΜΑ, από τη μεταπολίτευση και μετά. Το αποτέλεσμα ήταν, η επιτροπή να καταθέσει ένα κείμενο διαμαρτυρίας προς το ΔΣ του ΣΑΔΑΣ κατά τη συνεδρίασή του την περασμένη Τετάρτη, στο οποίο, αφού διαπιστώνεται η αναντιστοιχία της απόφασης του ΔΣ και της έκθεσης της επιτροπής, καταγγέλλει το πρώτο ότι «υπονομεύει την υπεύθυνη και δικαιωμένη, από τα γεγονότα, στάση του Συλλόγου σχετικά με το ΝΜΑ, που επί 12 έτη υποστηρίχτηκε από όλα τα προηγούμενα ΔΣ».

Επί της ουσίας, η επιτροπή σημειώνει τα εξής: «Το γήπεδο (σ.σ. του Μακρυγιάννη) είναι ένας αρχαιολογικός χώρος με σημαντικά ευρήματα, τα οποία πρέπει να προστατευτούν και να αναδειχτούν. Οι πιθανές θέσεις υποστυλωμάτων σε υποδεικνυόμενα σημεία του χώρου αυτού, δείχνουν για μια ακόμα φορά την προχειρότητα και ανευθυνότητα, με την οποία αντιμετωπίζεται το όλο εγχείρημα. Ενα σημαντικό τμήμα του γηπέδου έχει καταληφθεί από το ΜΕΤΡΟ. Οι περίφημες απαλλοτριώσεις δεν έχουν ολοκληρωθεί, με συνέπεια να μην είναι σαφώς οριοθετημένο το διαθέσιμο οικόπεδο. Το κυκλοφοριακό της περιοχής έχει δραματικά επιδεινωθεί. Η διαδικασία επιλογής του γραφείου μελέτης του μουσείου αποκλείει την πλειονότητα των Ελλήνων αρχιτεκτόνων, αφού δεν προκηρύσσεται αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, πάγιο αίτημα του ΣΑΔΑΣ για έργα μεγάλης σπουδαιότητας, αλλά καλούνται να εκδηλώσουν ενδιαφέρον γραφεία Ε τάξης στην κατηγορία 06».

Επίσης σημειώνει ότι, με αυτά τα δεδομένα, «η προσπάθεια συμμετοχής του ΣΑΔΑΣ σε επιτροπές μελέτης και επεξεργασίας του θέματος» καλύπτει τις «καινούριες μεν, πανομοιότυπες δε, προσπάθειες του Οργανισμού ΝΜΑ», οι οποίες οδηγούνται «με μαθηματική ακρίβεια» σε «νέα αδιέξοδα».

Ακολούθως, η Επιτροπή αναφέρει ότι η διεύρυνση της υποβολής εκδηλώσεων ενδιαφέροντος, που ζητά το ΔΣ του ΣΑΔΑΣ με την επιστολή του, δεν έγινε, αφού η προθεσμία έληξε. Το γεγονός αυτό παραδέχτηκε και ο πρόεδρος του ΔΣ στο «Ρ», προσθέτοντας ότι ακόμη περιμένει απαντήσεις από το ΥΠΠΟ και στα άλλα ζητήματα που έθετε η επιστολή.

Τέλος, η Επιτροπή εκτιμά ότι «το ΝΜΑ δεν είναι ένα "σεμνό" μουσείο ανασκαφής», αλλά «ένα μουσείο ανασκαφής για τα ευρήματα του γηπέδου και ταυτόχρονα ένα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα 15.000 τ.μ., στο σχεδιασμό του οποίου, μέσα στο συγκεκριμένο χώρο, αποδείχτηκε ότι απέτυχε ένας μεγάλος αριθμός αρχιτεκτόνων σε τρεις αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Εύλογο ερώτημα: Γιατί θα επιτύχει ένας μικρότερος αριθμός αρχιτεκτόνων σε μια κλειστή διαδικασία;». Και καταλήγει, λέγοντας ότι εμμένει στις θέσεις της και ζητά την ανάκληση της απόφασης του ΔΣ.

Για την ιστορία, να πούμε ότι το οικόπεδο Μακρυγιάννη βρίθει αρχαιοτήτων και μάλιστα των Πρωτοβυζαντινών Χρόνων, περίοδος αρχαιολογικά άγνωστη. Οι ανασκαφές αποκάλυψαν λουτρό του 7ου αι. μ.Χ. με πρωιμότερη φάση στον 5ο αι. μ.Χ., ανάλημμα αρχαίου δρόμου που βρέθηκε στη συνέχεια των ανασκαφών του Μετρό, στο νότιο τμήμα του οικοπέδου, μεσοβυζαντινή οικία που έχει μια αίθουσα με μαρμαροψηφίδες και βρέθηκε στο βορειοδυτικό τμήμα, κοντά στην ταβέρνα «Η φυλακή του Σωκράτη», μια καινούρια αρχαία οδός και μια πρώιμη ρωμαϊκή οικία.