Η εντατικοποίηση με 10ωρα και 12ωρα εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία των εργαζομένων

Η συζήτηση ξεκίνησε από τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο εργασιακό περιβάλλον τα τελευταία χρόνια και οι οποίες όπως τονίζει ο Χρ. Παπάζογλου έχουν να κάνουν με την ελαστικοποίηση αυτού του περιβάλλοντος εργασίας που σημαίνει: Ελαστικοποίηση των ωραρίων, πχ. διευθέτηση του χρόνου εργασίας, ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας π.χ., συμβάσεις ορισμένου χρόνου, μερική απασχόληση, ενοικίαση εργαζομένων, διεύρυνση των εργολαβιών κλπ. Αυτές οι μορφές βεβαίως, επισημαίνει, δεν είναι τωρινό φαινόμενο, αλλά σήμερα, σε συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης, παίρνουν εκρηκτικές διαστάσεις. Η επέκταση αυτών των ελαστικών μορφών και σχέσεων εργασίας έχει σοβαρές επιπτώσεις και στην υγεία των εργαζομένων, στην συχνότητα επαγγελματικών ασθενειών και εργατικών ατυχημάτων.

Για παράδειγμα, εξηγεί ο Χρ. Παπάζογλου, «η διευθέτηση του χρόνου εργασίας καθιστά δύσκολη την εφαρμογή ακόμα και των όρων, της μεθοδολογίας για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων που μέχρι σήμερα υπάρχουν. Ενδεικτικά, οι οριακές τιμές έκθεσης σε παράγοντες επαγγελματικού κινδύνου, έχουν προσδιοριστεί για την 8ωρη βάρδια και όχι διευθετημένο - ελαστικοποιημένο εργάσιμο χρόνο με βάρδιες 10ωρες και 12ωρες και αντιστάθμιση των υπερωριών σε βάθος μεγάλων χρονικών διαστημάτων. Η έκθεση στον επαγγελματικό κίνδυνο, η σωρευτική αρνητική επίδραση στην υγεία του εργαζόμενου και η υπέρβαση των οριακών τιμών έκθεσης δεν αντισταθμίζεται με την διευθέτηση του ωραρίου. Αν μιλήσουμε - προσθέτει - με όρους κούρασης, κόπωσης, σωματικής καταβολής των εργαζομένων, προκύπτει ότι η εξαντλητική για τον ανθρώπινο οργανισμό υπερωριακή εργασία με 10ωρες και 12ωρες βάρδιες για μία χρονική περίοδο, και η συνεπακόλουθη επιβάρυνση της υγείας δεν αντισταθμίζεται με μείωση του ωραρίου ή και με ρεπό μετά από μήνες.

Πολύ περισσότερο δεν αντισταθμίζεται ο κίνδυνος εργατικού ατυχήματος που συνδέεται με την κούραση του εργαζόμενου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην βιβλιογραφία καταγράφονται θάνατοι συνδεδεμένοι με την παράταση της εργάσιμης μέρας, με τις υπερωρίες, ενώ τα κυκλικά ωράρια που διαταράσσουν τους βιολογικούς ρυθμούς του ανθρώπινου οργανισμού έχουν συνδεθεί ακόμα και με ορισμένες μορφές καρκίνου.

Παράλληλα τόσο η κινητικότητα και η συχνή αλλαγή εργασιακού περιβάλλοντος, όσο και η εργασία σε υπεργολάβους είναι συνδεδεμένες με την αύξηση τόσο της συχνότητας και της βαρύτητας των εργατικών ατυχημάτων όσο και με την επιβάρυνση της υγείας των εργαζομένων. Η ανασφάλεια στην εργασία, το επαγγελματικό στρες που συνδέονται με τις απολύσεις, τις ιδιωτικοποιήσεις και την επιβάρυνση των όρων - σχέσεων εργασίας έχουν επιπτώσεις και στη σωματική υγεία με καρδιαγγειακά νοσήματα, αρτηριακή υπέρταση κ.ά».

«Οι ελαστικές σχέσεις εργασίας συνοδεύονται με αύξηση των κινδύνων στην εργασία - υπογραμμίζει ο γιατρός Εργασίας - χειροτερεύουν τους όρους εργασίας, μειώνουν την δυνατότητα να λαμβάνονται συστηματικά μέτρα για την αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου.

Το ζήτημα είναι όχι να αποδεχτούμε ως δεδομένες τις ελαστικές σχέσεις εργασίας και να διαχειριστούμε τον πρόσθετο επαγγελματικό κίνδυνο, σύμφωνα με τα καλέσματα τόσο των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και ΝΔ όσο και της ΕΕ, αλλά να αρνηθούμε τις ελαστικές σχέσεις εργασίας και να απαιτήσουμε την λήψη όλων των μέτρων για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας από τον επαγγελματικό κίνδυνο».

Βασικοί άξονες της «Λευκής Βίβλου» ήταν η «ανταγωνιστικότητα», η «ανάπτυξη» και η «απασχόληση». Σε αυτό το πλαίσιο δέχθηκαν συντριπτικό χτύπημα το 8ωρο, η πλήρης και σταθερή εργασία και προωθήθηκε και διευρύνθηκε η μερική και προσωρινή απασχόληση, προκειμένου δήθεν να αντιμετωπιστεί - να μοιραστεί δηλαδή - η ανεργία. Η βελτίωση της «ανταγωνιστικότητας» βασίστηκε στην εξασφάλιση φτηνής εργατικής δύναμης, ενώ προώθησε την επαγγελματική κατάρτιση και τη διά βίου εκπαίδευση των ανέργων αλλά και γενικότερα του εργατικού δυναμικού.

Τις απαιτήσεις του μεγάλου κεφαλαίου προώθησαν όλα αυτά τα χρόνια με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Εναλλασσόμενα τα δύο κόμματα στην εξουσία έχτισαν ένα αντεργατικό περιβάλλον με αλλεπάλληλους νόμους, που ο επόμενος, πατώντας πάνω στον προηγούμενο, χειροτέρευε και διεύρυνε την εκμετάλλευση των εργαζομένων, προωθούσε την παραπέρα ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων. Από κοινού ΠΑΣΟΚ και ΝΔ μειώνουν όσο γίνεται περισσότερο την τιμή της εργατικής δύναμης ώστε αυτή να γίνει όσο το δυνατόν πιο φτηνή για λογαριασμό του κεφαλαίου, ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες κρίσης. Στο πλαίσιο αυτού του εργασιακού μεσαίωνα, οι συνθήκες αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης γίνονται ολοένα και πιο δύσκολες, η ανεπανόρθωτη φθορά της είναι δεδομένη ενώ αυξάνονται και πολλαπλασιάζονται ταυτόχρονα και οι κίνδυνοι για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων.

Η κατάργηση του 8ωρου, του σταθερού ημερήσιου χρόνου απασχόλησης, η εντατικοποίηση της εργασίας, η διεύρυνση των ελαστικών μορφών απασχόλησης (μερική απασχόληση, εκ περιτροπής εργασία, συμβάσεις ορισμένου χρόνου), η εργοδοτική ασυδοσία, η ανυπαρξία μέτρων υγιεινής και ασφάλειας, η σκόπιμη μη καταγραφή των επαγγελματικών ασθενειών, η μη καταγραφή των επιπτώσεων στην υγεία των εργαζομένων που προκαλούν ακόμα και τα επιτεύγματα της τεχνολογίας που εισάγονται στην παραγωγή, κλπ., επιβαρύνουν καθοριστικά τη σωματική και ψυχική υγεία του εργαζόμενου. Ετσι, λοιπόν, σήμερα, που η κυβέρνηση, κλιμακώνοντας την επίθεση σε βάρος των εργαζομένων, βάζει στην ημερήσια διάταξη και την κατάργηση των Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων - κατάκτηση της εργατικής τάξης - οι εργαζόμενοι πρέπει να οργανωθούν, να συσπειρωθούν και επιθετικά να δώσουν τη μάχη όχι μόνο για την υπεράσπιση και διεύρυνση των ΒΑΕ αλλά να δώσουν τη μάχη για την πλήρη και σταθερή εργασία με πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα. Να αμφισβητήσουν ευθέως με τον αγώνα τους το καπιταλιστικό σύστημα ακριβώς γιατί οι καπιταλιστές, έχοντας ως μοναδική επιδίωξή τους το κέρδος, παίρνουν μέτρα που αμφισβητούν ευθέως την ασφάλεια και την υγεία του εργάτη.

Ενδεικτικά, αναφέρουμε ορισμένους βασικούς νόμους της τελευταίας 20ετίας με τους οποίους οι κυβερνήσεις τόσο του ΠΑΣΟΚ όσο και της ΝΔ, με τη στήριξη των κομμάτων της πλουτοκρατίας αλλά και των συμβιβασμένων συνδικαλιστικών ηγεσιών, χτύπησαν το σταθερό ημερήσιο χρόνο εργασίας και προώθησαν τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης.

Οι πρώτες λοιπόν νομοθετικές απόπειρες για το χτύπημα της πλήρους και σταθερής εργασίας και προώθησης της ευελιξίας στις εργασιακές σχέσεις έγιναν από την κυβέρνηση της ΝΔ με το νόμο 1892/1990. Στο νόμο αυτό διαμορφώνεται το πλαίσιο εφαρμογής της μερικής απασχόλησης. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 38, παράγραφος 1 αναφέρεται: «Με έγγραφη ατομική συμφωνία ο εργοδότης και ο μισθωτός κατά τη σύσταση της σχέσης εργασίας ή κατά τη διάρκειά της μπορεί να συμφωνήσουν για ορισμένο ή αόριστο χρόνο διάρκειας ημερήσιας ή εβδομαδιαίας εργασίας μικρότερη της κανονικής (μερική απασχόληση)». Με τον ίδιο νόμο δόθηκε η δυνατότητα λειτουργίας αυτόνομης τέταρτης βάρδιας κατά τα Σαββατοκύριακα. Ταυτόχρονα, με το νόμο 1892/1990 γίνεται και η πρώτη απόπειρα διευθέτησης του χρόνου εργασίας (άρθρο 41), όπου δίνεται η δυνατότητα 6μηνης διευθέτησης, με ανώτατο όριο ημερήσιας εργασίας το 9ωρο και εβδομαδιαίας το 48ωρο.

Λίγα χρόνια αργότερα η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ φέρνει το επόμενο αντεργατικό τερατούργημα, το νόμο 2639/98, με τον οποίο δίνει ακόμα ένα δυνατό χτύπημα στο 8ωρο και στην πλήρη και σταθερή εργασία με την παραπέρα ενίσχυση της μερικής απασχόλησης, στην οποία πλέον εισάγεται και η εκ περιτροπής εργασία. Χαρακτηριστικά αναφέρεται στην παράγραφο 2 του άρθρου 2: «Επίσης, κατά τη σύσταση της σύμβασης εργασίας ή κατά τη διάρκειά της ο εργοδότης και ο μισθωτός μπορούν με έγγραφη ατομική σύμβαση να συμφωνήσουν κάθε μορφή απασχόλησης εκ περιτροπής ανά ημέρα, εβδομάδα ή μήνα». Με το άρθρο 3 επιχειρήθηκε να γίνει ακόμα πιο «ελκυστική» η διευθέτηση του χρόνου εργασίας. Μεταξύ άλλων, δόθηκε η δυνατότητα για ετήσια διαχείριση του χρόνου και για υπέρβαση κατά 6 μήνες του συμβατικού ωραρίου κατά 2 ώρες. Δηλαδή, γι' αυτό το διάστημα η ημερήσια απασχόληση μπορούσε να φτάσει το 10ωρο. Επίσης, με τον 2639/98 επιχειρείται χτύπημα στις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας με την προώθηση των Τοπικών Συμφώνων Απασχόλησης, ενώ νομιμοποιούνται τα ιδιωτικά γραφεία ευρέσεως εργασίας. Θεσπίζονται τα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης «stage» για άνεργους, με βάση τα οποία οι άνεργοι ασφαλίζονται μόνο για περίθαλψη.

Επίσης, με το νόμο 2602/98, που αφορούσε την «Ολυμπιακή Αεροπορία», εισάγεται η μονομερής διευθέτηση του χρόνου εργασίας, δηλαδή μόνο με τη βούληση του εργοδότη. Με το νόμο 2874/2000 - πυρήνας του οποίου ήταν και πάλι η διευθέτηση του χρόνου εργασίας - η ετήσια διευθέτηση συνδέθηκε με τη μείωση του ετήσιου εργάσιμου χρόνου κατά 90 ώρες και τη δημιουργία εβδομαδιαίου μέσου όρου απασχόλησης 38 ωρών. Ο συνολικός αριθμός των διευθετούμενων ωρών είναι 138 ώρες. Δηλαδή, αυτόν τον αριθμό ωρών οι επιχειρήσεις θα τον διέθεταν σύμφωνα με τις ανάγκες τους, χωρίς να καταβάλλουν την πρόσθετη αποζημίωση.

Με το νόμο 2956/2001 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ρύθμισε θέματα του ΟΑΕΔ, στην προσπάθειά της να τον προσαρμόσει ακόμα περισσότερο στις απαιτήσεις της αγοράς, δηλαδή των εργοδοτών. Σ' αυτόν το νόμο η κυβέρνηση περνά ένα από τα πλέον ανατριχιαστικά μέτρα, αυτό της νομιμοποίησης της «ενοικίασης», δηλαδή του δουλεμπορίου των εργαζομένων.

Ακολούθησε η κυβέρνηση της ΝΔ, η οποία με με τον 3385/2005 έδωσε στους εργοδότες τη δυνατότητα να αυξάνουν κατά δύο ώρες την ημερήσια απασχόληση (10ωρο), χωρίς κανένα αντίτιμο. Προβλέπονται, ακόμα, δύο μορφές διευθέτησης: Μία σε διάστημα τεσσάρων μηνών και μία σε ετήσια βάση, κατά την οποία οι επιχειρήσεις μπορούν να εξασφαλίζουν μέχρι 256 ώρες το χρόνο χωρίς να καταβάλλουν επιπλέον αμοιβή ούτε ένα ευρώ στον εργάτη. Ο χρόνος αυτός μπορεί να κατανέμεται σε 32 βδομάδες. Επίσης, με το νόμο μειώθηκε κατά 50% η αμοιβή για τις υπερωρίες.

Επίσης, με το νόμο 3846/2010 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ πήρε και νέα μέτρα για την παραπέρα αύξηση της εκμετάλλευσης της εργαζόμενης νεολαίας, καθώς νομοθέτησε μείωση της αμοιβής στο 80% του κατώτερου μισθού και μεροκάματου για τους νέους κάτω των 25 ετών. Με το πρόσχημα της μαθητείας 15χρονα και 16χρονα παιδιά θα αμείβονται με το 70% των κατώτερων μισθών και δε θα καλύπτονται από την εργατική νομοθεσία, κ.λπ.

Τέλος, με το νόμο 3899/2010 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ επί της ουσίας προώθησε την κατάργηση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, επιχειρώντας να επιβάλει επιχειρησιακές συμβάσεις με ό,τι τρομακτικό μπορεί αυτό να συνεπάγεται για τους εργαζόμενους μέσα σε κάθε τόπο δουλειάς, που πλέον καλούνται να συμπιέσουν και άλλο μισθούς και δικαιώματα.