Αριστουργήματα της συλλογής Κωστάκη του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης θα περιλαμβάνονται στην έκθεση «Τα κινήματα της ρωσικής πρωτοπορίας - Εργα από τη συλλογή Κωστάκη. Αφιέρωμα στην Πρωτοπορία της Πετρούπολης» στον εκθεσιακό χώρο της Μονής Λαζαριστών, που θα λειτουργεί μέχρι τις 2 Σεπτεμβρίου. Την έκθεση επιμελήθηκαν οι ιστορικοί Τέχνης - επιμελήτριες του ΚΜΣΤ, Μαρία Τσαντσάνογλoυ και Αγγελική Χαριστού.

Η έκθεση παρουσιάζει τα κινήματα της Ρωσικής Πρωτοπορίας με χρονολογική σειρά, από τον συμβολισμό και τον μετεμπρεσιονισμό, στον κυβοφουτουρισμό, τον σουπρεματισμό και τον κονστρουκτιβισμό. Επίσης, παρουσιάζονται έργα καλλιτεχνών της Ρωσικής Πρωτοπορίας, οι οποίοι γεννήθηκαν ή εργάσθηκαν στην Πετρούπολη / Λένινγκραντ, από το 1905 ως το 1935, καθώς η έκθεση εντάσσεται στις εκδηλώσεις της 10^ης επετείου αδελφοποίησης μεταξύ Θεσσαλονίκης και Αγίας Πετρούπολης, με αφορμή την έκθεση «Οι ζωγράφοι της Αγίας Πετρούπολης 1920-2010» (από τη συλλογή της Πινακοθήκης Manege της Αγίας Πετρούπολης), που παρουσιάζεται στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης (στην «Casa Bianca», Βασ. Ολγας 180, έως 30/6).

Στη Μονή Λαζαριστών εκτίθενται αντιπροσωπευτικά έργα λιγότερο γνωστών εικαστικών κινημάτων, τονίζοντας τη συνέργεια και άλλων τεχνών με τις εικαστικές τέχνες, δηλαδή το φαινόμενο της οργανικής σύνθεσης των τεχνών που χαρακτηρίζει ευρέως την εποχή της Ρωσικής Πρωτοπορίας.

Η έκθεση είναι εμπλουτισμένη με αρχειακό υλικό και κείμενα τεκμηρίωσης, ενώ ειδικά διαμορφωμένος χώρος είναι αφιερωμένος στον συλλέκτη Γιώργο Κωστάκη. Την έκθεση πλαισιώνουν εκπαιδευτικά προγράμματα και εκδηλώσεις.

Από το 1732 μέχρι το 1918 η Πετρούπολη ήταν η πρωτεύουσα της ρωσικής αυτοκρατορίας. Παρότι μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση, πρωτεύουσα έγινε η Μόσχα, το Λένινγκραντ διατήρησε την επικοινωνία με τους καλλιτεχνικούς κύκλους της Ευρώπης. Ο Αλεξάντρ Μπενουά ίδρυσε την ομάδα «Ο κόσμος της Τέχνης» και ο Σεργκέι Ντιάγκιλεφ παρουσίαζε κάθε χρόνο, σε απευθείας γραμμή από την Πετρούπολη στο Παρίσι, τους καλύτερους χορευτές αλλά και μουσικούς και σκηνογράφους της Ρωσίας. Ο συμβολισμός ήταν το κυρίαρχο ρεύμα στις τέχνες. Το Νοέμβριο του 1909, ο μουσικός Μιχαήλ Ματιούσιν και η ζωγράφος και συγγραφέας σύζυγός του, Ελένα Γκουρό, με την υποστήριξη του γιατρού, μουσικού και εικαστικού Νικολάι Κουλμπίν, ίδρυσαν στην Πετρούπολη το σύλλογο καλλιτεχνών «Ενωση Νεολαίας», που αποτέλεσε την πρώτη εικαστική ομάδα της Ρωσικής Πρωτοπορίας. Το 1913 ανέβηκε στο θέατρο «Λούνα-Παρκ» της Πετρούπολης η φουτουριστική όπερα «Νίκη επί του ήλιου». Το 1915 εγκαινιάστηκε στην Πετρούπολη μία από τις πιο εμβληματικές εκθέσεις της Ρωσικής Πρωτοπορίας, με τίτλο «0,10 Τελευταία Φουτουριστική Εκθεση», που σηματοδότησε την αρχή του νέου κινήματος που επινόησε ο Καζιμίρ Μαλέβιτς και το οποίο ονόμασε σουπρεματισμό. Ο Μιχαήλ Ματιούσιν ανέδειξε την έρευνά του για την οργανικότητα της τέχνης σε εκπαιδευτικό εργαλείο, ενώ ο Πάβελ Φιλόνοφ ανέπτυξε μια δική του καλλιτεχνική «σχολή», που την ονόμασε «αναλυτική».

Η ιστορία των καλλιτεχνικών κινημάτων της Ρωσικής Πρωτοπορίας οριοθετείται στα χρόνια ανάμεσα στο 1910 και το 1930. Από τις αρχές του 20^ούαιώνα στη Ρωσία διαμορφώθηκαν ορισμένες προϋποθέσεις υλικές, κοινωνικές και αισθητικές που κατέστησαν εύφορο το έδαφος για τη δημιουργία και ανάπτυξη πειραματικών καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων. Οι υλικές προϋποθέσεις αφορούσαν τα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα (τηλέφωνο, τηλέγραφος, κινηματογράφος, αεροπλάνο κ.ά.), τον εξηλεκτρισμό, την εκβιομηχάνιση, τον νέο αστικό χωροταξικό σχεδιασμό. Οι κοινωνικές προϋποθέσεις αφορούσαν τη δηλωμένη από το 1905 λαϊκή επιθυμία για κοινωνικές αλλαγές, λόγω της ανυπαρξίας εργατικού δικαίου και της συνεχιζόμενης φεουδαρχικής αγροτικής οικονομίας. Η κοινωνική δυσαρέσκεια εξαπλώθηκε σε όλα τα κοινωνικά στρώματα μετά την ήττα της Ρωσίας στον ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο του 1905 και κυρίως μετά την μεγάλη οικονομική και διοικητική κρίση που ξέσπασε λόγω του ανοιχτού μετώπου στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η παρακμή της παλιότερης τέχνης, σε συνδυασμό με τα επαναστατικά οράματα που είχε η τεράστια πλειοψηφία του ρωσικού λαού, οδήγησαν στην αναζήτηση νέων μορφών τέχνης, που συχνά εκφράζονταν μέσα και από τη λαϊκή παράδοση, την αγιογραφία, την παιδική ζωγραφιά. Εκτός από τις εικαστικές τέχνες, η Ρωσική Πρωτοπορία αγκαλιάζει το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία, τη μουσική. Στην καθημερινή ζωή πλουτίζεται με την εφαρμογή της κάθε μορφής ριζοσπαστικής καλλιτεχνικής έκφρασης. Οι καλλιτέχνες της πρωτοπορίας δημιουργούσαν τα πάντα και παντού. Σχεδίαζαν όχι μόνο θεατρικά κοστούμια και σκηνικά, αλλά και εξέδρες για λαϊκές συγκεντρώσεις, υφάσματα και στολές εργασίας, οικιακά σκεύη, είδη καθημερινής χρήσης. Στόχος της σοσιαλιστικής κυβέρνησης του λαού, τον οποίο υπηρέτησαν με πάθος και απέραντη φαντασία οι καλλιτέχνες, ήταν μαζί με την κατάργηση της αστικής τάξης, να καταργηθεί και το αποκλειστικό της προνόμιο στο πεδίο του Πολιτισμού και της Τέχνης. Να σμίξει η καθημερινή ζωή του λαού με την τέχνη. Και για την προώθηση αυτού του στόχου, αμέσως μετά τη νίκη της Οχτωβριανής Επανάστασης δημιουργήθηκαν νέοι θεσμοί και ιδρύματα που υποστήριζαν την τέχνη της Πρωτοπορίας.