Η συγκίνηση ήταν μεγάλη για όλους όσοι παραβρέθηκαν την περασμένη Κυριακή στο Μονοδένδρι Λακωνίας, στο χώρο όπου βρίσκεται το μνημείο των 118 αγωνιστών Σπαρτιατών πατριωτών, για να τιμήσουν τη μαύρη επέτειο της εκτέλεσής τους, από τους Γερμανούς κατακτητές και τους ντόπιους ταγματασφαλίτες συνεργάτες τους.

Η εκδήλωση οργανώθηκε από το Παράρτημα ΠΕΑΕΑ Λακωνίας και πήραν μέρος σ' αυτήν αντιστασιακοί - μέλη παραρτημάτων, όχι μόνο της περιοχής, αλλά και από την Αττική, καθώς και αντιπροσωπεία των κεντρικών γραφείων της ΠΕΑΕΑ. Ακόμη, παρόντες ήσαν συγγενείς των εκτελεσμένων, αντιπρόσωποι από τη Νομαρχιακή Επιτροπή του ΚΚΕ, της ΚΝΕ, του Συλλόγου Απογόνων και Φίλων της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ, της Επιτροπής Ειρήνης και άλλων μαζικών συλλόγων.

«Στις 23 Οκτώβρη 1943 - τόνισε στην ομιλία του, ανάμεσα στ' αλλά, ο πρόεδρος του Παραρτήματος Λακωνίας Λευτέρης Αναστασάκος - Γερμανοί και Ελληνες κουκουλοφόροι, τα μεσάνυχτα, χτύπησαν τις πόρτες της Σπάρτης και συνέλαβαν επιστήμονες, εμπόρους, επαγγελματίες, εργάτες, αγρότες, όλοι τους μέλη και στελέχη του ΕΑΜ. Την άλλη μέρα, με 24 καμιόνια, τους μεταφέρανε και τους εκτέλεσαν σε τούτο εδώ τον τόπο, το πανελλήνια πια γνωστό, ιερό Μονοδένδρι. Αγέρωχοι, ωραίοι, βάδισαν στην υπέρτατη θυσία. Ζωσμένοι από τα πολυβόλα και πριν το βόλι λαβώσει την καρδιά τους, φωνάξανε: «Ζήτω η Λευτεριά», «Ζήτω η Πατρίδα», «Ζήτω το ΕΑΜ», «Εκδίκηση στο φασισμό».

Και ο φασισμός πλήρωνε τα φονικά του έργα, με το δικό του αίμα, σφυροκοπούμενος από τον ένδοξο ΕΛΑΣ και τις οργανώσεις του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ, παντού στα βουνά και τους κάμπους, στις πόλεις και στα χωριά, χωρίς ανάσα».

Στη συνέχεια, ο ομιλητής αναφέρθηκε στο μέγιστο ρόλο που διαδραμάτισε το ΕΑΜ στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του ελληνικού λαού, ενάντια στην τριπλή φασιστική κατοχή του τόπου μας και στις μεγάλες απώλειες που προξένησαν οι ανταρτικές δυνάμεις του ΕΛΑΣ στον εχθρό.

Φθάνοντας δε στο σήμερα, ο Λ. Αναστασάκος διατύπωσε για ακόμα μια φορά το πανελλήνιο αίτημα των αντιστασιακών, για την τελική αποκατάστασή τους. Επανέλαβε για πολλοστή φορά τα γνωστά πια αιτήματα, που έχουν θέσει οι αγωνιστές στους κυβερνώντες από χρόνια, όπως: Να ψηφιστεί από τη Βουλή το Σχέδιο Νόμου της οικουμενικής κυβέρνησης, που είχαν τότε όλοι όσοι συμμετείχαν αποδεχτεί. Να διδάσκεται στα σχολεία η Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης, γιατί πολλοί που δεν έλαβαν καν μέρος στην Αντίσταση προσπαθούν να τη βάλουν στο Μουσείο κ.ά.

Τέλος, ανακοίνωσε στους παρευρισκόμενους την απόφαση των αντιστασιακών να γιορτάζεται η επέτειος της Εθνικής Αντίστασης στις 9 του Μάη, ημέρα της Αντιφασιστικής Νίκης των λαών, όπως παγκόσμια γιορτάζεται.

Το πρόγραμμα της εκδήλωσης άρχισε με την καθιερωμένη επιμνημόσυνη δέηση για τους 118 εκτελεσμένους πατριώτες, ακολούθησε το προσκλητήριο των νεκρών, έγινε η βασική ομιλία, ποίημα απήγγειλε η παλιά ΕΠΟΝίτισσα Αθηνά Τσιγκάρη και η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με την κατάθεση στεφανιών.

Την αγωνίστρια, ΕΠΟΝίτισσα Μαρία Ορμανίδου, χήρα Παύλου Τσαρτσαμπαλίδη, από το χωριό Χριστώνα Κιλκίς, το 1946, στα 17 της χρόνια, για την αντιστασιακή της δράση, τη συνέλαβε η Χωροφυλακή του Κιλκίς. Μετά από ένα μήνα κράτηση εκεί, στάλθηκε στις φυλακές της Θεσσαλονίκης και παρέμεινε δυο μήνες. Τέλος, εξορίστηκε στα Κύθηρα.

Στην εξορία, μια μικρή ομάδα εξορίστων, όπως δείχνει η φωτογραφία, δημιούργησε μια χορωδία. Τα Χριστούγεννα της ίδιας χρονιάς, η χορωδία έψαλλε τα κάλαντα στους εξόριστους στο χωριό και στο σταθμό της Χωροφυλακής, με μεγάλη επιτυχία.

Η υποδοχή που τους έγινε από όλους, ήταν πολύ συγκινητική. Τότε τραβήχτηκε και η φωτογραφία, που δημοσιεύουμε, η οποία μάλιστα στάλθηκε τότε κρυφά στο «Ριζοσπάστη». Μετά τη δημοσίευση της φωτογραφίας, απαγορεύτηκε στους εξορίστους να στέλνουν έξω από το νησί φωτογραφίες. Ομως παρ' όλα αυτά φωτογραφίες, που έδειχναν τη ζωή των εξορίστων, ξεφεύγανε προς τα έξω.

Στα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα, η Μαρία έμεινε ένα χρόνο. Μόλις δε γύρισε στο χωριό της, αμέσως πέρασε στο ΔΣΕ και έφυγε για το βουνό, όπου πήρε μέρος, μαζί με τις άλλες αντάρτισσες συντρόφισσές της, σε πολλές σκληρές μάχες. Κατόρθωσε να επιζήσει και, μετά την υποχώρηση του ΔΣΕ, βρέθηκε και αυτή πολιτική πρόσφυγας στις τότε σοσιαλιστικές χώρες. Εκεί παντρεύτηκε και έκανε οικογένεια. Σήμερα ζει μόνη της και ζητά να μάθει, μέσω της δημοσίευσης που κάνουμε στο «Ριζοσπάστη», αν ζουν και πού βρίσκονται οι συνεξόριστοί της της φωτογραφίας, τα μέλη της Χορωδίας, που κάποια Χριστούγεννα ψάλλανε τα κάλαντα στα Κύθηρα...

Η διεύθυνση της παλιάς ΕΠΟΝίτισσας είναι: Τριανδρία Θεσσαλονίκης, οδός Παύλου Μελά 7, τηλ: 031-905200.

Φως στο γεγονός της 29ης Νοεμβρίου 1964, επιχειρεί να ρίξει, με το βιβλίο του «Η ΝΑΡΚΗ. Υπόθεση Γοργοπόταμος - Νοέμβριος 1964», ο δημοσιογράφος Γιάννης Ράγκος, που αναφέρεται σε έκρηξη νάρκης που σημειώθηκε κατά το γιορτασμό των 22 χρόνων από την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, με αποτέλεσμα 13 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και δεκάδες να τραυματιστούν. Το βιβλίο παρουσιάστηκε στις 21/11 στην ΕΣΗΕΑ, από τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Γ. Λεονταρίτη, το δικηγόρο Χ. Ραχιώτη και τον ίδιο τον συγγραφέα Γ. Ράγκο.

Τριάντα έξι χρόνια μετά, ο συγγραφέας επιχειρεί να δώσει στο βιβλίο του την ιστορική αλήθεια, για το αν ήταν έγκλημα ή δυστύχημα το γεγονός αυτό, όπως υποστήριξαν οι πραγματογνώμονες της εποχής. Οπως δήλωσε στο «Ρ», ο Γ. Ράγκος ξεκίνησε την έρευνα χωρίς να έχει βιωματική σχέση με το θέμα και ελεύθερος πολιτικών, ιδεολογικών ή άλλων προκαταλήψεων και θα έγραφε το βιβλίο, ακόμα και αν κατέληγε στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για ατύχημα.

Σύμφωνα με το Γ. Λεονταρίτη, «το βιβλίο αυτό αποτελεί μια υποδειγματική εργασία σε ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά ζητήματα της εποχής και διαβάζοντάς το, όσοι αμφέβαλλαν αν ήταν έγκλημα θα πειστούν, ενώ όσοι πίστευαν ότι ήταν ατύχημα θα προβληματιστούν».

Το βιβλίο «Η ΝΑΡΚΗ. Υπόθεση Γοργοπόταμος - Νοέμβριος 1964» του Γ. Ράγκου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «ΕΝΤΟΣ».