Ταυτόχρονα, όμως, η έγκαιρη και ολοκληρωμένη αντισεισμική προστασία απαντά και σε ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα: Της ανάπτυξης του κατασκευαστικού κλάδου. Η ανεργία στον κλάδο είναι τεράστια. Χιλιάδες οικοδόμοι, αλλά και αυτοαπασχολούμενοι στις κατασκευές βρίσκονται στην ανεργία ή αναγκάζονται να βάλουν λουκέτο στα μικρομάγαζά τους. Η ανάπτυξη έργων υποδομής υπέρ των λαϊκών αναγκών είναι απαραίτητη και γι' αυτόν το λόγο.

Στην εκδήλωση - συζήτηση με θέμα: «Οι εργατικές - λαϊκές ανάγκες σε κατοικία και άλλα έργα υποδομής, επείγουσα ανάγκη και συμβολή στον περιορισμό της ανεργίας στον κλάδο των κατασκευών», που διοργάνωσαν το Εργατικό Κέντρο Λάρισας και το Συνδικάτο Οικοδόμων του νομού, μίλησε ο σεισμολόγος Σταύρος Τάσσος.

Οι καταστροφικές επιπτώσεις ενός σεισμού μπορούν να περιοριστούν αν υπάρξει έγκαιρη και ολοκληρωμένη αντισεισμική προστασία (φωτ. από το σεισμό της Αθήνας)

«Κάθε ζήτημα έχει την επιστημονική και την πολιτική του διάσταση, και η σημερινή εκδήλωση δείχνει ότι οι εργαζόμενοι συνειδητοποιούν τη σύμφυση αυτή και αξιοποιούν την επιστημονική και τεχνολογική γνώση από τη σκοπιά της εργατικής τάξης, δηλαδή από τη σκοπιά της αδιαπραγμάτευτης πολιτικής σταθεράς ότι ο πλούτος παράγεται από τον εργαζόμενο άνθρωπο και στα πλαίσια της οικονομίας σ' αυτόν πρέπει να επιστρέφει, επιλύοντας τα προβλήματά του και συμβάλλοντας στην ανάλογη με την ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας ποιότητα ζωής του. Θα αναφερθώ λοιπόν τόσο στην επιστημονική, όσο και, κυρίως, στην πολιτική διάσταση της αντισεισμικής προστασίας, που από τη σκοπιά της εργατικής τάξης άμεσα συνδέεται με το θέμα της λαϊκής στέγης, που είναι και το θέμα της σημερινής ημερίδας σας.

Το Εθνικό Πρόγραμμα Αντισεισμικής Ενίσχυσης Υφισταμένων Κατασκευών (ΕΠΑΝΤΥΚ), με απόφαση του ΤΕΕ ξεκίνησε 1996 με αντικείμενο τη διαμόρφωση των θέσεων του ΤΕΕ στο πρόβλημα της αντισεισμικής ενίσχυσης των υφιστάμενων κτιρίων της χώρας. Λίγα χρόνια αργότερα άρχισε η δεύτερη φάση του προγράμματος, που αφορούσε στην απογραφή του υφιστάμενου δομικού πλούτου της χώρας, τη μελέτη της ταυτότητας των κτιρίων και χαρτογράφηση όλης της χώρας ανάλογα με τον κίνδυνο που κρίνει ότι θα αντιμετωπίσει η κάθε περιοχή σε περίπτωση ισχυρού σεισμού συσχετίζοντας τα υλικά, το ύψος και την ηλικία των κτισμάτων, με τη σεισμικότητα και τα είδη των εδαφών. Ομως το πρόγραμμα αυτό - όπως και τόσα άλλα που έχουν σχέση με τις πραγματικές λαϊκές ανάγκες, και στην πράξη αποδεικνύεται ότι δεν γίνονται για να τις καλύψουν - λόγω "έλλειψης πόρων" δεν εξελίχθηκε σύμφωνα με το σχεδιασμό. Είναι φανερό ότι άλλες είναι οι προτεραιότητες, γιατί οι πόροι υπάρχουν, ας θυμηθούμε τα 600 δισ. μόνο στις ελβετικές τράπεζες, αλλά δεν διατίθενται για να καλυφθούν οι λαϊκές ανάγκες.

Το 2001 - δύο χρόνια μετά το σεισμό του 1999 - η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει σε ένα πρόγραμμα για τον ταχύ οπτικό προσεισμικό έλεγχο σε όλα τα δημόσια κτίρια της χώρας (υπολογίζονται σε 80.000 με 90.000) σε συνεργασία με την Τοπική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, το οποίο θα είχε ολοκληρωθεί μέσα σε δύο χρόνια. Ωστόσο, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία που ανακοίνωσε ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), μέχρι τις αρχές του 2012 έχει γίνει ταχύς οπτικός έλεγχος σε μόλις 11.667 κτίρια (~13%). Από επιτροπή του ΟΑΣΠ έχει γίνει κατάταξη σε τρεις κατηγορίες προτεραιότητας περαιτέρω ελέγχου:

Α (πρώτη προτεραιότητα) ~30% των κτιρίων.

Β (δεύτερη προτεραιότητα) ~49% των κτιρίων.

Γ (τρίτη προτεραιότητα) ~21% των κτιρίων.

Οσον αφορά τον έλεγχο των σχολικών μονάδων από τον πρώην ΟΣΚ, από τις περίπου 14.500 σχολικές μονάδες (23.860 στατικά ανεξάρτητα κτίρια) σ' όλη τη χώρα, οι 4.440 ή ποσοστό 30,6% έχουν χτιστεί πριν από το 1959, και οι 3.880 ή ποσοστό 26,8% έχουν χτιστεί πριν από το 1985, δηλαδή το 57,4% των σχολικών μονάδων χαρακτηρίζονται "γερασμένες" αφού έχουν χτιστεί χωρίς ή με ελάχιστες αντισεισμικές προδιαγραφές. Από τις υπόλοιπες 6.180, που έχουν χτιστεί μετά το 1985, μόλις οι 3.050 (ή ποσοστό 21%) έχουν χτιστεί με πιο αυστηρές αντισεισμικές προδιαγραφές, μετά το 1995.

Πάντως, μέχρι σήμερα σε ελάχιστα κτίρια, και κυρίως σχολεία, έχουν γίνει οι αναγκαίες παρεμβάσεις ενίσχυσης. Οπως αναφέρθηκε, ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων (ΟΣΚ) έχει ελέγξει 6.223 στατικά ανεξάρτητα κτίρια σε 4,932 σχολικές μονάδες ενώ πρέπει να ελεγχθούν άλλες 9.500 σχολικές μονάδες, από τις οποίες οι 4.000 έχουν κτιστεί προ του 1985. Μετά το σεισμό του 1999, 429 σχολικές μονάδες στην Αττική, από τις 2.465 (ποσοστό 17,4%), που ελέγχθηκαν, κρίθηκαν ακατάλληλες για χρήση. Ωστόσο μόνον ένα μικρό ποσοστό, μερικές 10άδες, έχει αποκατασταθεί, ενισχυθεί ή αντικατασταθεί.

Αυτός ο στοιχειώδης προσεισμικός έλεγχος των σχολείων σταμάτησε το Μάρτιο του 2010! Με αφορμή το μνημόνιο χτυπήθηκε το σημαντικότερο πρόγραμμα προσεισμικής προστασίας που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, από τον ΟΣΚ, με αποτέλεσμα να "παγώσουν" τα συνεργεία ελέγχων.

Την ίδια στιγμή κόπηκε και το 60% του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων του Οργανισμού, με συνέπεια να μην μπορούν να πληρωθούν ούτε οι εργολαβίες που τρέχουν για χτίσιμο νέων σχολείων ("Εθνος" 20/3/2011).

Με την κατάργηση του ΟΣΚ το «μπαλάκι» πέφτει στα χέρια των Δήμων, που αναλαμβάνουν το έργο, εφόσον βρουν χρήματα, να συνεχίσουν τη Β' φάση του προγράμματος. Ευνόητο είναι ότι με τις συνεχείς περικοπές στη χρηματοδότηση των δήμων, που τα μνημόνια, η δανειακή σύμβαση, οι εφαρμοστικοί νόμοι, αλλά και η γενικότερη πολιτική του κεφαλαίου επιβάλει, όχι μόνο οι προσεισμικοί έλεγχοι δεν θα προχωρήσουν, αλλά πολλοί δήμοι πολύ σύντομα δεν θα μπορούν να καλύψουν ούτε στοιχειωδώς τις ανάγκες σε βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς, και αυτό με προσωπικό με δίμηνες και οκτάμηνες συμβάσεις, αλλά ούτε και τη μισθοδοσία του μόνιμου προσωπικού τους. Εκτός αυτού με τη διαδικασία της διαθεσιμότητας, αν το λαϊκό κίνημα επιτρέψει την εφαρμογή της, το προσωπικό θα μειωθεί ακόμα περισσότερο.

Υπάρχουν επίσης εκτιμήσεις ότι το 50% των νοσοκομειακών κτιρίων, δηλαδή κάπου 300 ανεξάρτητα από στατικής πλευράς κτίρια, χρειάζονται λεπτομερέστερο έλεγχο ή και παρέμβαση.

Σε κάθε περίπτωση το 80% των 4.000.000 κτιρίων της χώρας έχουν κτιστεί πριν το 1985, δηλαδή πριν τεθεί σε εφαρμογή ο σύγχρονος αντισεισμικός κανονισμός, και επομένως χρίζουν ελέγχων και ενισχύσεων.

Λόγω των πολλών παραγόντων που επηρεάζουν την τρωτότητα των κτιρίων (χρονική περίοδος κατασκευής, μορφολογία της κατασκευής, δομικό σύστημα, εφαρμογή της μελέτης στην κατασκευή, υλικά κατασκευής, κατανομή των επιταχύνσεων σε συνδυασμό με το έδαφος στον οικισμό που μελετάται κλπ) σε καμία χώρα του κόσμου δεν υφίσταται μέχρι σήμερα κανονιστικό πλαίσιο υποχρεωτικής εφαρμογής προσεισμικού ελέγχου του συνόλου αλλά και των δημόσιων κτιρίων διεθνώς.

Αυτό βέβαια είναι απόλυτα εξηγήσιμο γιατί σε συνθήκες καπιταλισμού οι προσεισμικοί έλεγχοι κτιρίων δεν αποφέρουν γρήγορα και μεγάλα κέρδη. Αντίθετα σε μια οργάνωση της κοινωνίας που στο επίκεντρό της έχει τον άνθρωπο και τις ανάγκες του και όχι τη μεγιστοποίηση του κέρδους, και με δεδομένο το επίπεδο ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνολογίας και την ωρίμανση του υποκειμενικού παράγοντα που έχει διδαχθεί από τα λάθη και τις παραλήψεις του παρελθόντος, οι προσεισμικοί έλεγχοι του συνόλου των κτιρίων και οι αναγκαίες επεμβάσεις αποτελούν πρώτη προτεραιότητα τόσο και κυρίως γιατί καλύπτουν τη λαϊκή ανάγκη, όσο και γιατί δημιουργούν χιλιάδες θέσεις εργασίας στον κατασκευαστικό κλάδο.

Είναι λοιπόν φανερό ότι και η Αντισεισμική Προστασία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με γνώμονα τη μεταφορά πόρων από τους πολλούς στους λίγους, αλλά με τη διάθεση πόρων για την επίλυση του προβλήματος σε όφελος όλων, και ιδιαίτερα αυτών που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη, όπως είναι οι κάτοικοι πυκνοκατοικημένων και κοινωνικά, οικονομικά και ως εκ τούτου και οικιστικά υποβαθμισμένων περιοχών. Την πολιτική της μεγιστοποίησης του καπιταλιστικού κέρδους και της συνακόλουθης μη διάθεσης πόρων για την επίλυση των λαϊκών προβλημάτων και στην Αντισεισμική Θωράκιση, υπηρέτησαν πιστά τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και η ΝΔ, αλλά και όλα τα κόμματα του ευρωμονόδρομου που στην καλύτερη περίπτωση προσβλέπουν σ' έναν καπιταλισμό με "ανθρώπινο" πρόσωπο στα πλαίσια της ΕΕ.

Με δεδομένο ότι ακριβής πρόγνωση σεισμού σήμερα δεν είναι δυνατή, ότι οι όποιες στατιστικές εκτιμήσεις εμπεριέχουν το στοιχείο της αβεβαιότητας, και ότι ο σεισμός των Γρεβενών - Κοζάνης, και κυρίως ο σεισμός της Αθήνας, με δραματικό τρόπο κατέδειξαν ότι δεν υπάρχει περιοχή του ελληνικού χώρου που μπορεί να θεωρηθεί ασεισμική, καμιά περιοχή του ελληνικού χώρου δεν μπορεί να εξαιρεθεί από τη λήψη μέτρων ελαχιστοποίησης του σεισμικού κινδύνου. Στόχος μιας φιλολαϊκής αντισεισμικής πολιτικής θα πρέπει να είναι η λήψη όλων των μέτρων αντισεισμικής θωράκισης που η επιστήμη και η τεχνική παρέχουν στη δεδομένη ιστορική στιγμή σε κάθε κατοικημένο σημείο του ελληνικού χώρου, με την παραδοχή ότι ο επόμενος καταστρεπτικός σεισμός θα γίνει στο σημείο αυτό το επόμενο δευτερόλεπτο.

Στο σεισμό της Αθήνας 2.689 κατοικίες και 1.993 επαγγελματικοί χώροι, σύνολο 4.682 κτίρια, κρίθηκαν κατεδαφιστέα, ενώ 34.471 κατοικίες και 3.694 επαγγελματικοί χώροι, σύνολο 38.165 κτίρια, κρίθηκαν επισκευάσιμα. Από τα στοιχεία προκύπτει ότι η επικινδυνότητα των επαγγελματικών χώρων είναι πολύ μεγαλύτερη απ' ό,τι των κατοικιών, αφού στα κτίρια που κρίθηκαν κατεδαφιστέα η σχέση επαγγελματικών χώρων προς κατοικίες ήταν 1 προς 1,3 ενώ σ' αυτά που κρίθηκαν επισκευάσιμα ήταν 1 προς 9,3, όσο περίπου είναι και η φυσική σχέση μεταξύ επαγγελματικών χώρων και κατοικιών. Τραγική απόδειξη η ΡΙΚΟΜΕΞ, όπου κάτω από τα ερείπιά της θάφτηκαν 39 εργαζόμενοι.

Παρόλο που το πρωτογενές κόστος ξεπέρασε τα 200 δισ. δραχμές (ή 600 εκατ. ευρώ), υπάρχουν ακόμα τα κοντέινερ, οι περισσότερες επισκευές έγιναν με αδιαφάνεια και στο άρπα-κόλα, και ως εκ τούτου με πάρα πολύ μικρή αποδοτικότητα, ακριβώς επειδή έλειψαν ο κεντρικός σχεδιασμός και ο συντονισμός, δηλαδή οι οικονομίες κλίμακας. Ολα αυτά στο όνομα του μικρού κράτους, της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, της ανταγωνιστικότητας και του ευρωμονόδρομου.

Αυτό όμως είναι το πρωτογενές κόστος. Δεν υπολογίζουμε τον κόσμο που χάθηκε ή υπέστη σοβαρούς σωματικούς και ψυχολογικούς τραυματισμούς -που για πολλά χρόνια ή και ισόβια δεν μπορεί να ξεπεράσει-, τον κόσμο που έμεινε άνεργος επειδή έχασε την επαγγελματική του στέγη και τα μέσα παραγωγής της δουλειάς του, είτε διότι έκλεισε η επιχείρηση ή μεταφέρθηκε ή βρήκε ευκαιρία ο εργοδότης μέσα από διάφορα παραθυράκια του νόμου να πετάξει στο δρόμο τους εργαζόμενους και χωρίς αποζημίωση. Το πραγματικό κόστος εκτιμάται ότι είναι περί τα 5-6 δισ. ευρώ, ενώ το κόστος του σεισμού-τσουνάμι της 11/3/2011 στην Ιαπωνία εκτιμάται ότι είναι πάνω από 300 δισ. δολάρια.

Η βασική αρχή της αποκατάστασης θα πρέπει να είναι σε ένα ποσοστό 10-20% ενίσχυση και όχι η επαναφορά του κτίσματος στην προ του σεισμού κατάσταση. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι στόχος των στοιχειωδώς απαιτούμενων επεμβάσεων πρέπει να είναι η προστασία των δομημάτων έναντι κατάρρευσης.

Η αποκατάσταση να γίνεται με κρατική μέριμνα, και στην περίπτωση που απαιτείται νέα κατασκευή αυτή να γίνεται με βάση κάποια πρότυπα προσαρμοσμένα με τέτοιο τρόπο στις εδαφολογικές και οικιστικές συνθήκες της περιοχής, ώστε να παρέχουν τη μέγιστη δυνατή αντισεισμική ασφάλεια και καλαισθησία, και να αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων.

Σε πρώτη φάση, ο προσεισμικός έλεγχος και η αποκατάσταση και προστασία έναντι κατάρρευσης, ή η αντικατάσταση μεγάλων δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων να ξεκινήσει από τις περιοχές με υψηλότερο σεισμικό κίνδυνο, που ουσιαστικά είναι οι πυκνοκατοικημένες και κοινωνικά, οικονομικά και οικιστικά υποβαθμισμένες περιοχές και να καλύψει όλη τη χώρα.

Ουσιαστική κρατική στήριξη και γενναία χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό για την αντισεισμική προστασία και την ενίσχυση των φορέων που είναι αρμόδιοι (Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, Πανεπιστημιακά και Πολυτεχνικά Σεισμολογικά Εργαστήρια και Εργαστήρια Αντισεισμικής Τεχνολογίας, ΟΑΣΠ, Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, ΥΠΕΧΩΔΕ, ΟΣΚ, Πολεοδομίες Δήμων, Νομαρχία, ΕΜΑΚ κ.ά.).

Απαιτείται μεγιστοποίηση της αντοχής των κτιρίων με διαρκή επικαιροποίηση του ΝΕΑΚ, των προδιαγραφών των δομικών υλικών κλπ. Για να έχει αποτελέσματα αυτή η διαδικασία απαιτείται πρώτα απ' όλα ένας ισχυρός, αποτελεσματικός και αποκλειστικά δημόσιος τομέας στον οποίο θα υπάγονται όλοι οι παραπάνω φορείς, που θα αναλάβει τον έλεγχο εφαρμογής των θεσπισμένων ειδικών όρων και προδιαγραφών κατασκευής, ποιότητας υλικών κλπ.

Οχι στην ιδιωτική ασφάλιση των κτιρίων, και σε κάθε μορφή σύμπραξης του Δημόσιου με το μεγάλο κεφάλαιο, γιατί δημιουργείται ένα ακόμα πεδίο κερδοσκοπίας, αλλά και γιατί κάθε σχεδιασμός τους θα έχει σαν γνώμονα τη μεγιστοποίηση των κερδών τους.

Συνεχείς ουσιαστικοί και αποτελεσματικοί έλεγχοι κτιρίων, με προτεραιότητα σε Παιδικούς Σταθμούς, Σχολεία, Νοσοκομεία και Ιδρύματα Πρόνοιας, Δημόσια και Δημοτικά κτίρια, μεγάλους εργασιακούς χώρους και χώρους συνάθροισης και διασκέδασης κόσμου και νεολαίας.

Τακτική και ουσιαστική ενημέρωση και προετοιμασία του κόσμου για την αντιμετώπιση ενός σεισμού. Προγράμματα Αντισεισμικής «αγωγής». Ιδιαίτερο βάρος να δοθεί στα Σχολεία και στους μικρούς μαθητές.

Συγκρότηση και υλοποίηση συγκεκριμένων άμεσης αντίδρασης, γρήγορης εκκένωσης και διαφυγής σε περίπτωση σεισμού, με προτεραιότητα σε Παιδικούς Σταθμούς, Σχολεία, Πανεπιστήμια, Νοσοκομεία και Ιδρύματα Πρόνοιας, Δημόσια και Δημοτικά κτίρια, σε μεγάλους εργασιακούς χώρους και άλλους χώρους συνάθροισης κόσμου (χώροι διασκέδασης, χώροι άθλησης, δημοτικές αγορές κλπ.).

Συγκοινωνιακός και κυκλοφοριακός σχεδιασμός και ρυθμίσεις για αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών. Ειδικό σχέδιο για την πρόσβαση από και προς τα Νοσοκομεία και τους άλλους φορείς άμεσης επέμβασης (ΕΚΑΒ, ΕΜΑΚ, Πυροσβεστική κλπ.)

Βραχυπρόθεσμος και μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός και Ασκήσεις Ετοιμότητας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των επιπτώσεων ενός καταστροφικού σεισμού.

Αμεση και ουσιαστική στήριξη και αποκατάσταση των σεισμοπλήκτων. Πρώτες βοήθειες και προμήθειες, και άμεση οργάνωση καταυλισμών. Αμεση καταβολή ουσιαστικών αποζημιώσεων. Πρόγραμμα γρήγορων ελέγχων των κτιρίων και αποκατάστασης βλαβών. Προγράμματα λαϊκής στέγης.

Προστασία και αναβάθμιση των ελεύθερων ανοικτών χώρων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν και ως χώροι καταφυγής σε περίπτωση σεισμού (πάρκα, πλατείες, αυλές σχολείων, ανοικτοί αθλητικοί χώροι κλπ.). Δημιουργία και νέων ελεύθερων χώρων από το Δημόσιο. Προσβάσεις και οδοί διαφυγής του πληθυσμού σε περίπτωση σεισμού. Εδώ εντάσσεται και η ανάγκη για τη δημιουργία σε όλο το χώρο των 5.500 στρεμμάτων του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού πάρκου με δωρεάν πρόσβαση και αποκλειστικά δημόσια χρηματοδότηση.

Μέτρα ελέγχου και αποτελεσματική αντιμετώπιση κατασκευαστικών ή άλλων επικίνδυνων αυθαιρεσιών όπως διαφημιστικές πινακίδες, κεραίες, κατασκευαστικές παρεμβάσεις, προσθήκες αιθουσών ή γκρέμισμα μεσοτοιχιών σε σχολεία και αλλού, σχολικοί, εργασιακοί χώροι και χώροι διασκέδασης χωρίς εξόδους κινδύνου, βενζινάδικα δίπλα σε σχολεία κλπ. Πεζοδρόμια ασφαλή, επαρκή, χωρίς κάγκελα και μπάρες που αποτελούν εμπόδια διαφυγής σε περίπτωση σεισμού.

Τα μέτρα αυτά είναι αυτονόητα και μπορεί και πρέπει να παρθούν άμεσα. Ας μην έχουμε όμως αυταπάτες. Ολα αυτά τα αυτονόητα δεν είναι αυτονόητα για το αστικό κράτος και αν δεν πιεστεί δεν θα κάνει τίποτα απ' αυτά. Αλλες είναι οι προτεραιότητές του. Πρώτη και καλύτερη η μεταφορά πόρων από τους πολλούς παραγωγούς του πλούτου στους λίγους καπηλευτές του. Τα αυτονόητα για τον εργαζόμενο άνθρωπο μπορούν να γίνουν πράξη σ' όλη τους την έκταση μόνο στο πλαίσιο οργάνωσης της κοινωνίας και της οικονομίας που σαν στόχο έχει την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών και όχι τη μεγιστοποίηση του κέρδους.

Η αντισεισμική, αλλά και γενικότερα η θωράκιση από φυσικές καταστροφές, σημαίνει πλέγμα άμεσων, μεσοπρόθεσμων και μακρο-πρόθεσμων, μέτρων ενταγμένων σε έναν ολοκληρωμένο κεντρικό σχεδιασμό. Απαιτεί την ενεργό συμμετοχή του λαού και μια πολιτική εξουσία και οικονομία που λειτουργούν με αποκλειστικό κριτήριο την κάλυψη των λαϊκών αναγκών».