Εδώ και καιρό η ηγεσία της Ουκρανίας έχει απαντήσει αρνητικά στην πρόταση της Ρωσίας να ενταχθεί στην Τελωνειακή Ενωση της «Ευρασιατικής Οικονομικής Κοινότητας», που έχουν συγκροτήσει Ρωσία, Καζαχστάν και Λευκορωσία. Σε μια τέτοια περίπτωση η Μόσχα εγγυάται στο Κίεβο πως η τιμή του ρωσικού φυσικού αερίου θα πέσει ραγδαία. Ομως, το Κίεβο δηλώνει πως θέλει να βρει έναν τέτοιο τρόπο «συνεργασίας» με την Τελωνειακή Ενωση, που δε θα κόβει την προοπτική της ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ.

Λίγες μόλις μέρες πριν τη «Σύνοδο κορυφής» της Ουκρανίας με την ΕΕ, που θα πραγματοποιηθεί στις 25/2, ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Νικολάι Αζάροφ, δήλωσε πως η χώρα του επιδιώκει μεν την ενσωμάτωση στην ΕΕ, αλλά δεν μπορεί να αγνοήσει και τους άλλους στρατηγικούς «εταίρους» της, τη Ρωσία και τις άλλες δύο χώρες, που συμμετέχουν στην Τελωνειακή Ενωση και αντιπροσωπεύουν και το μεγαλύτερο όγκο του εξωτερικού εμπορίου της Ουκρανίας. «Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τα συμφέροντα των παραγωγών μας, οι οποίοι εργάζονται στην αγορά της Τελωνειακής Ενωσης, και πρέπει να ληφθεί υπόψη η εξέλιξη των διαδικασιών ολοκλήρωσης στην ΚΑΚ», πρόσθεσε ο Νικολάι Αζάροφ.

Ωστόσο, η στάση «και με τον αστυφύλακα και με τον χωροφύλακα», που κρατάει η Ουκρανία, αρχίζει να αντιμετωπίζει δυσχέρειες. Σύμφωνα με την ουκρανική εφημερίδα «Κομερσάντ», η Ουκρανία ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία για τη δημιουργία ρωσο-ουκρανικού κονσόρτσιουμ για τον εκσυγχρονισμό και τη διαχείριση του ουκρανικού συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου. Οι διαβουλεύσεις ξεκίνησαν πριν από δύο βδομάδες, κατά τη διάρκεια της συνάντησης του αντιπροέδρου της κυβέρνησης της Ουκρανίας, Γιούρι Μποϊκό, και του προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου της «Gazprom», Αλεξέι Μίλερ, και συνεχίστηκαν και την περασμένη βδομάδα.

Για να έχουμε μια εικόνα για το τι είναι αυτό που συζητιέται πρέπει να σημειώσουμε πως το ουκρανικό δίκτυο περιλαμβάνει 37,6 χιλιάδες χιλιόμετρα μεταφορικών αγωγών καθώς και 120 σταθμούς διατήρησης της πίεσης, αλλά και 13 υπόγειες αποθήκες φύλαξης φυσικού αερίου. Ετησίως από το έδαφος της Ουκρανίας μπορούν να μεταφέρονται έως και 130 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (κ.μ.) ρωσικού φυσικού αερίου. Πρόκειται ουσιαστικά για το μεγαλύτερο «κανάλι» εξαγωγής ρωσικού φυσικού αερίου, ακόμη και μετά την κατασκευή του υποθαλάσσιου στη Βαλτική θάλασσα αγωγού «Βόρειου Ρεύματος» (Nord Stream), χωρητικότητας 55 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, που συνδέει απευθείας τη Ρωσία με τη Γερμανία, παρακάμπτοντας τις χώρες «μεταφορείς». Τα σχέδια κατασκευής και του «Νότιου Ρεύματος» (South Stream), χωρητικότητας 63 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, που υποθαλάσσια (αυτή τη φορά από τη Μαύρη Θάλασσα) θα συνδέει τη Ρωσία με τα Βαλκάνια και τις άλλες χώρες της ΕΕ, κινδυνεύει να καταστήσει «παλιοσίδερα» το ουκρανικό μεταφορικό δίκτυο, σύμφωνα με τα λόγια του Προέδρου της Ουκρανίας, Β. Γιανουκόβιτς.

Η Ρωσία επιδίωκε είτε την αγορά είτε τη διείσδυσή της στο καθεστώς ιδιοκτησίας των αγωγών που διασχίζουν την Ουκρανία, όσο και των υπόγειων αποθηκών που αυτή έχει από την εποχή της ΕΣΣΔ. Να σημειωθεί πως στη Ρωσία δεν υπάρχουν αντίστοιχες τεράστιες αποθήκες, που δίνουν τη δυνατότητα αποθήκευσης φυσικού αερίου το καλοκαίρι, που είναι μειωμένη η κατανάλωση και χρησιμοποίησής του το χειμώνα, όταν οι ανάγκες είναι μεγαλύτερες. Ρωσία και Ουκρανία είχαν συμφωνήσει στην ιδέα δημιουργίας μιας κοινής εταιρείας, ρωσο-ουκρανικής (με τη συμμετοχή και ευρωπαϊκού κεφαλαίου), που από τη μια θα διασφάλιζε χαμηλότερες τιμές για την Ουκρανία, από την άλλη θα αποκτούσε τον έλεγχο των αγωγών. Ιδιαίτερα η ουκρανική πλευρά επέμενε στη συμμετοχή και Ευρωπαίων επενδυτών, που όπως και η Ρωσία θα είχαν στη διάθεσή τους από το 33% των μετοχών, αφήνοντας για την Ουκρανία το 34%.

Ωστόσο, στις αρχές της περασμένης βδομάδας πηγές στο υπουργείο Ενέργειας της Ουκρανίας διέρρευσαν στα ΜΜΕ πως η χώρα τους αναγκάζεται να προχωρήσει σε δημιουργία του κονσόρτσιουμ με τη Ρωσία χωρίς τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ενωσης, επειδή η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ) έχει κάνει αυστηρότερους τους όρους δανεισμού για τον εκσυγχρονισμό του ουκρανικού συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου.

Να σημειωθεί πως το 2009, η Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΤΑΑ, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και η Παγκόσμια Τράπεζα υπέγραψαν συμφωνία για τη δυνατότητα πολυμερούς χρηματοδότησης του εκσυγχρονισμού του δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου της Ουκρανίας. Το συνολικό μέγεθος του προγράμματος εκτιμάται ότι ανερχόταν σε 5 δισεκατομμύρια δολάρια, και μάλιστα τα πρώτα 300 εκατομμύρια δολάρια δεσμεύτηκαν να πληρώσουν η ΕΤΑΑ και η ΕΤΕπ, με τον όρο ότι θα πραγματοποιηθεί σημαντική μεταρρύθμιση στον τομέα της Ενέργειας. Ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις που έχουν γίνει ως τα τώρα δεν ικανοποιούν την ΕΕ, που επιδιώκει με την πολιτική της να διευκολύνει την πρόσβαση των ευρωπαϊκών μονοπωλίων στο συγκεκριμένο δίκτυο, σε αντιπαράθεση με τα σχέδια των ρωσικών και ουκρανικών ενεργειακών επιχειρήσεων. Επιπλέον, η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση συνδεόταν με τα σχέδια άσκησης πίεσης στη Ρωσία (μέσω της Ουκρανίας) για την παραίτησή της από την κατασκευή του αγωγού «Νότιο Ρεύμα» (South Stream). Πίεση, ωστόσο, που δεν είχε αποτέλεσμα, μιας και τα σχέδια της Ρωσίας για το «Νότιο Ρεύμα» δεν έχουν ανατραπεί.

Στις 13/2 σε ανακοίνωσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αφού σημειώνει πως έχει γνώση των ρωσο-ουκρανικών συνομιλιών για το ουκρανικό δίκτυο, προσθέτει πως η ΕΕ δεν έχει παραιτηθεί από το σχεδιασμό της συμμετοχής στο μελλοντικό κονσόρτσιουμ. Ακολούθησε δήλωση του ΥΠΕΞ της Ουκρανίας πως η χώρα θα εντείνει τις συνομιλίες με την ΕΕ και θα στείλει την επόμενη βδομάδα τον υπουργό Ενέργειας στις Βρυξέλλες.

Την ίδια ώρα, χωρίς να είναι γνωστό όλο το παρασκήνιο των ρωσο-ουκρανικών διαπραγματεύσεων, υπάρχουν πληροφορίες που επισημαίνουν πως η ουκρανική πλευρά ζητά από την «Gazprom» στο μελλοντικό κονσόρτσιουμ να ανήκει μόνο η διαχείριση του δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου, κι όχι το ίδιο το δίκτυο. Επιπλέον, ζητά από την «Gazprom» να διασφαλίσει χαμηλές τιμές για το ρωσικό αέριο και τη δυνατότητα η Ουκρανία να μπορεί να αγοράζει και τουρκμένικο φυσικό αέριο για τις ανάγκες της, το οποίο θα έρχεται στην Ουκρανία μέσω του ρωσικού δικτύου αγωγών.

Από τη μεριά τους οι Ρώσοι καπιταλιστές θέτουν γενικότερο ζήτημα ιδιοκτησίας του δικτύου, ενώ δεν έχουν παραιτηθεί κι από τα σχέδια ένταξης της Ουκρανίας στην Τελωνειακή Ενωση της «Ευρασιατικής οικονομικής κοινότητας». Στη δεδομένη φάση, αν πιστέψουμε αρκετά δημοσιεύματα του ουκρανικού Τύπου, το ρωσικό κεφάλαιο πιέζει τις εταιρείες που έχουν αναλάβει την εκτίμηση του δικτύου να δώσουν μια υποτιμημένη τιμή, υποσχόμενο άλλου είδους ανταλλάγματα...

Σοβαρό σημείο του σφοδρού παζαριού ανάμεσα σε Ρώσους και Ουκρανούς είναι το αν η συμφωνία συγκρότησης του κονσόρτσιουμ θα προβλέπει την εγγύηση του γεμίσματος του δικτύου με φυσικό αέριο. Η ρωσική πλευρά επιμένει ότι αυτό είναι ένα ζήτημα που θα πρέπει να το διαχειριστεί το μελλοντικό κονσόρτσιουμ. Στην οποιαδήποτε συμφωνία εμπλέκεται και η ΕΕ, που έχει θεσπίσει τους δικούς της κανόνες για την πρόσβαση κι άλλων μονοπωλίων στο τι φυσικό αέριο θα μπαίνει στο δίκτυο και ζητά τόσο από τη Ρωσία, όσο και την Ουκρανία να δεχτούν το «ευρωπαϊκό κεκτημένο». Η Ρωσία από τη μεριά της έχει απορρίψει τους όρους της ΕΕ και ζητά συνομιλίες για να βρεθεί «κοινός τόπος». Δυσκολότερα είναι τα πράγματα για την Ουκρανία, που έχει υπογράψει σχετικές δεσμεύσεις για το ζήτημα αυτό με την ΕΕ, αλλά δεν τις έχει επικυρώσει. Κάτι που αποτελεί όρο για την παραπέρα προώθηση των σχέσεων της Ουκρανίας με την ΕΕ.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό πως το «παιχνίδι» των αγωγών συνδέεται με τις γενικότερες στρατηγικές συμμαχίες, που συνάπτουν οι αστικές τάξεις και οι μονοπωλιακοί όμιλοι. Συμμαχίες, όμως, που σε καμία περίπτωση δεν ελαφρύνουν τα βάρη που σηκώνουν οι εργαζόμενοι, αλλά στοχεύουν στο πώς οι καπιταλιστές θα αυξήσουν την κερδοφορία των επιχειρήσεών τους, βάζοντας στο χέρι το φυσικό πλούτο και τον πλούτο που παράγουν οι εργαζόμενοι.