Στο σοβαρό και πολύπλοκο θέμα ανεξέλεγκτης χρήσης των συμπληρωμάτων διατροφής από αθλητές/ιες επανερχόμαστε σήμερα, με αφορμή (ως τελευταίο, χρονικά, περιστατικό) την περίπτωση του Χρ. Αρκούδα. Να θυμίσουμε πως ο 23χρονος αμυντικός της ΑΕΚ βρέθηκε θετικός στην ουσία «Oxilofrine». Υποστήριξε ότι δεν υπήρξε δόλος (συνειδητό ντοπάρισμα) αλλά η ουσία υπήρχε (χωρίς να αναγράφεται) σε σχετικό σκεύασμα που πήρε.

Σύμφωνα με την ΔΟΕ και τη WADA (Παγκόσμια Υπηρεσία Αντιντόπινγκ) ο αθλητής είναι προσωπικά υπεύθυνος για τα συμπληρώματα και τα φάρμακα που λαμβάνει. Είναι υπεύθυνος για ό,τι ανιχνεύεται στον οργανισμό του. Η άγνοια δε συγχωρείται.

Ο Αρκούδας δεν είναι ο πρώτος (και μάλλον ούτε ο τελευταίος). Υπήρξε πλειάδα αθλητών/ριών -εντός και εκτός Ελλάδας- που βρέθηκαν ντοπαρισμένοι/ες. Και απέδωσαν τη λήψη της/των απαγορευμένης/ων ουσίας/ών σε συμπληρώματα διατροφής. Σταχυολογικά να θυμίσουμε τις περιπτώσεις των ημεδαπών Γ. Δρυμωνάκου (κολύμβηση), Γ. Ταμουρίδη (ποδηλασία), Φ. Χαλκιά (στίβος), της 11άδας ντοπαρισμένων στην Εθνική ομάδα άρσης βαρών.

«Είμαι ...εθισμένος στα συμπληρώματα διατροφής. Μου αρέσει να δοκιμάζω διαφορετικά πράγματα και έκανα το λάθος να μην ερευνήσω και να βεβαιωθώ αν αυτό που πήρα είναι νόμιμο». Αυτό έχει δηλώσει (στο «ESPN») ο καλαθοσφαιριστής, Χουάν Ντίξον, ο οποίος είχε βρεθεί θετικός σε έλεγχο ντόπινγκ, όταν αγωνιζόταν στον Αρη. Την άποψη και την τακτική του, δυστυχώς, ακολουθούν πολλοί.

Το θέμα δεν είναι (πρώτιστα), όπως ο Ντίξον και οι ομοϊδεάτες του (θέλουν να) νομίζουν, το νόμιμο ή παράνομο. Αλλά η ...μόδα (και) των συμπληρωμάτων διατροφής, η ελαφρότητα με την οποία κάποιος δοκιμάζει. Η σύνδεση βελτίωσης στην αθλητική απόδοση με τα συμπληρώματα διατροφής, τα οποία διαπλέκονται (ιδεολογικά και πρακτικά) και με το ντόπινγκ. Εν τέλει το θέμα και η ουσία βρίσκονται στην κουλτούρα που έχει δημιουργηθεί, για να πλουτίζουν οι εταιρείες παραγωγής και οι μεσάζοντες.

Οπως παραδέχονται οι ειδήμονες, πλέον η έκταση του φαινομένου (και) με τα συμπληρώματα διατροφής είναι θέμα δημόσιας υγείας. Οι μύθοι, οι παραπλανήσεις, οι κίνδυνοι, τα προϊόντα και τα συμφέροντα είναι πολύ μεγάλα. Ακόμα και γονείς εκθέτουν -εκούσια ή ακούσια- τα παιδιά τους (!), με στόχο καλύτερες επιδόσεις, οι οποίες σχετίζονται με το αντάλλαγμα...

«Τα συμπληρώματα διατροφής δεν αποτελούν το αντιστάθμισμα μιας σωστής διατροφής. Ο αθλητής που ακολουθεί μια ισορροπημένη διατροφή με επαρκείς θερμίδες δε χρειάζεται τέτοια σκευάσματα». Αυτό μας είχε πει -σε σχετική έρευνα του «Ρ» το 2010- η (ιατροδικαστής και) πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Καταπολέμησης του Ντόπινγκ (ΕΣΚΑΝ), Χαρά Σπηλιοπούλου.

«Είναι ένα κερδοφόρο παιχνίδι, το οποίο δυστυχώς εμείς το τρέφουμε. Η κοινωνία μας ενδιαφέρεται μόνο για το κέρδος. Κανένας ηθικός φραγμός. Εχουν ισοπεδωθεί όλα. Και στο τέλος τέλος, όλοι όσοι φωνάζουμε, είμαστε οι γραφικοί της παρέας. Και μάλιστα, το σύστημα μας αποβάλλει. Γιατί; "Είναι πολλά τα λεφτά Αρη"» (Κώστας Λουράντος, πρόεδρος Φαρμακευτικού Συλλόγου Αττικής).

«Το καπιταλιστικό σύστημα είναι αυτό που καλλιεργεί και συντηρεί τη ματαιοδοξία, όπως τη λέω εγώ, και όχι φιλοδοξία όπως επιμένουν κάποιοι να την ονομάζουν. Αυτή βρίσκει έκφραση και στον τομέα του αθλητισμού.

Το σύστημα δίνει κάποια κίνητρα για να δημιουργηθεί ο ψευτοανταγωνισμός, με αποτέλεσμα οι αθλητές να ψάχνουν οποιοδήποτε τρόπο για να αναρριχηθούν να φθάσουν στην επιτυχία. Ακόμα και αυτούς τους τρόπους που μπορεί να είναι επικίνδυνοι για την ίδια τους την υγεία. Μια επιτυχία δε θεωρείται αποτέλεσμα άσκησης και προπόνησης ενός αθλητή, αλλά του τι φάρμακα παίρνει. Υπάρχει ένας χορός εκατομμυρίων και η βιτρίνα του είναι οι αθλητές οι οποίοι καταναλώνουν τα φάρμακα και επί της ουσίας με τις επιδόσεις τους τα διαφημίζουν» (Σάββας Κωφίδης, βετεράνος διεθνής ποδοσφαιριστής/προπονητής).

Το 2004 δημοσιεύτηκε («International Journal of Sports Medicine») μια μελέτη του εργαστηρίου της ΔΟΕ στην Κολωνία. Αναλύθηκαν 634 μη ορμονούχα σκευάσματα διατροφής από 13 χώρες και από 215 διαφορετικούς προμηθευτές. Το 91,2% από αυτά αγοράστηκε από καταστήματα λιανικής πώλησης, 8,2% από το διαδίκτυο και 0,3% ήταν τηλεφωνική παραγγελία. Το 14,8% περιείχε απαγορευμένα αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή. Συμπληρώματα που σε έλεγχο ντόπινγκ θα έδειχναν το χρήστη τους θετικό αγοράστηκαν στην Ολλανδία (25,8%), στην Αυστρία (22,7%), στο Ηνωμένο Βασίλειο (18,8%) και στην Αμερική (18,8%).

Σε ποσοστό 58%, οι αθλητές βεβαιώνουν ότι αν και γνωρίζουν το νόμο και τις συνέπειές του, παρά ταύτα δεν τους ενδιαφέρει η ποινή και η ηθική μείωση που θα υποστούν, αρκεί να ανέβουν στο ψηλότερο σκαλί του βάθρου και να μην έχουν οικονομική βλάβη... Σε άλλη έρευνα που είχε γίνει το 1998, από το Τμήμα Υγείας της Καλιφόρνιας, βρέθηκε ότι το 10-15% των ελεγχθέντων ασιατικών σκευασμάτων περιείχαν μόλυβδο, υδράργυρο ή αρσενικό (...).

Το 2008 «παροικούντες την Ιερουσαλήμ» εκτιμούσαν ότι στην Ελλάδα διακινούνται περίπου 11.000.000 κουτιά... αγνώστου προελεύσεως με συμπληρώματα διατροφής... Σύμφωνα με στοιχεία του Πανελληνίου Συλλόγου Φαρμακαποθηκαρίων: «Η κατανάλωση για το 2002 ανήλθε σε 7.500.000 κουτιά και ο τζίρος στα 22,5 εκατομμύρια ευρώ. Το 2003 καταναλώθηκαν 7.350.000 κουτιά, με αξία 27,5 εκατομμύρια, ενώ το 2004 διακινήθηκαν 7.400.000 κουτιά, συνολικής αξίας 28 εκατομμυρίων ευρώ».

Την ίδια χρονιά, σε σχετική ανακοίνωση της ΝΕ Αχαΐας του ΚΚΕ και του ΝΣ Αχαΐας της ΚΝΕ καταγγελλόταν ότι «σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του Ενδοκρινολογικού Τμήματος, νέοι ηλικίας από 18 έως 25 ετών, ανύποπτα θύματα της "ντόπας" ή αλλιώς των "συμπληρωμάτων διατροφής" που χορηγούνται από τα διάφορα γυμναστήρια έχουν κατακλύσει στην κυριολεξία το Γενικό Περιφερειακό Νοσοκομείο Πατρών (Γ.Π.Ν.Π.) με σοβαρές διαταραχές στην υγεία τους».

Τον Αύγουστο του 2010 το αμερικανικό περιοδικό των καταναλωτών «Consumer Reports» επισήμαινε ότι πάρα πολλά δημοφιλή συμπληρώματα διατροφής, είναι επικίνδυνα για την υγεία, παρά τις περί του αντιθέτου αναγραφές. Δημοσίευσε μια έκθεση στην οποία αναφέρεται πως ενώ διαφημίζονται ως «φυσικά», στα περισσότερα σκευάσματα υπάρχουν χημικές ουσίες άκρως επικίνδυνες. Εμπεριέχονται συστατικά που μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο, καρδιολογικά προβλήματα, ηπατικές και νεφρολογικές ασθένειες, ωστόσο πωλούνται κανονικά στα καταστήματα...

«Από τα περισσότερα από 54.000 διατροφικά συμπληρώματα που υπάρχουν στη Βάση Δεδομένων των Φυσικών Φαρμάκων, μόνο το ένα τρίτο έχει κάποιο επίπεδο ασφάλειας και αποτελεσματικότητας που να στηρίζεται σε επιστημονικές αποδείξεις»... Στο προφανές ερώτημα «γιατί κυκλοφορούν», την απάντηση δίνει η επιθεώρηση «Nutrition Business Journal». Μόνο το 2009 η αγορά συμπληρωμάτων είχε τζίρο 26,7 δισεκατομμύρια δολάρια...

Το 2005 ο υπεύθυνος του εργαστηρίου ντόπινγκ του Ολυμπιακού Σταδίου, Π. Τσαρούχας, παραδέχτηκε (στη διακομματική επιτροπή της Βουλής για την καταπολέμηση του ντόπινγκ) ότι κυκλοφορούν συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν απαγορευμένες ουσίες, χωρίς όμως να το αναφέρουν γιατί αντιδρούν οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες που τα παρασκευάζουν...

Σύμφωνα με υπουργική απόφαση του 2004, τα συμπληρώματα διατροφής πωλούνται αποκλειστικά στα φαρμακεία. Το ίδιο αποφάνθηκε με -την υπ' αριθμό 931/2010- απόφασή του και το Δ' Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας. Τι ακριβώς γινόταν και γίνεται;

Οπως μας είχε πει η Βέτα Πανουτσάκου, επόπτρια δημόσιας Υγείας στη Νομαρχία Αθηνών: «Σε ελέγχους που κάνουμε τα συναντάμε πολύ συχνά και σε άλλα καταστήματα. Στην πραγματικότητα πωλούνται παντού και ανεξέλεγκτα. Φαίνεται ότι θα τα δοκιμάσουμε, θα πάθουμε και μετά θα αποσυρθούν.

Ακόμα και στον ευαίσθητο τομέα των συμπληρωμάτων διατροφής, τα οποία είναι σκευάσματα που προσομοιάζουν αρκετά με τα φάρμακα, η κατασκευή τους βρίσκεται στα χέρια πολυεθνικών που παρασκευάζουν και δρουν χωρίς κανένα πλαίσιο. Ενώ υπάρχει νόμος που ορίζει ότι αυτά πρέπει να διατίθενται μόνο στα φαρμακεία, υπερισχύει ο νόμος της ελεύθερης αγοράς και γι' αυτό βρίσκονται σε καταστήματα, μπακάλικα, γυμναστήρια, καταστήματα βιολογικών προϊόντων κλπ. Αποδεικνύεται ότι οι οποιεσδήποτε διατάξεις και οργανισμοί είναι ανίσχυροι μπροστά στους όρους που βάζει η ελεύθερη αγορά».