Η «αρχιτεκτονική» των διεθνών σχέσεων τις τελευταίες δύο δεκαετίες «γεννοβολά» συνεχώς νέες διακρατικές ενώσεις κι οργανώσεις με υψηλές ταχύτητες. Οχι τυχαία, αφού η διαπάλη των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων για τα μερίδια των αγορών, για τις πηγές ενέργειας και τους δρόμους μεταφοράς της ανασυνθέτει διεθνείς συμμαχίες, μέσα στο φόντο που δημιουργεί η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση. Μια κρίση που είχε το χαρακτηριστικό να εκδηλωθεί συγχρονισμένα σε μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες και συνοδεύεται από την τάση αλλαγής του συσχετισμού δύναμης στην «κορυφή» της ιμπεριαλιστικής «πυραμίδας».

Η διακρατική οργάνωση BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική, που προσχώρησε τελευταία) φιλοδοξεί να παίξει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις το επόμενο διάστημα και αυτό επιβεβαιώθηκε, για άλλη μια φορά, από την 5η σύνοδο, που έγινε για πρώτη φορά στη Νότια Αφρική και ολοκληρώθηκε χτες. Πρόκειται για τις χώρες όπου είναι συγκεντρωμένο το 40% του πληθυσμού του πλανήτη, το 26% της επιφάνειας των παγκόσμιων εδαφών, το 1/4 του παγκόσμιου ΑΕΠ. Οι μεταξύ τους εμπορικές σχέσεις έφτασαν τα 282 δισ. δολάρια το 2012 κι αναμένεται να ανέλθουν σε 500 δισεκατομμύρια το 2015, από 27,3 δισ. που ήταν πριν 11 χρόνια.

Κατά τη διάρκεια της συνόδου αποφασίστηκε η δημιουργία μίας νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας, με κεφάλαιο εκκίνησης 50 δισ. δολάρια, που θα συγκεντρωθεί από τη συνδρομή έκαστης χώρας με τουλάχιστον 10 δισ. Επίσης, συστάθηκε και «Επιχειρηματικό Συμβούλιο των ΒRICS» κι αποφασίστηκε να δημιουργηθεί ένα νομισματικό αποθεματικό της οργάνωσης ύψους 100 δισ. δολαρίων, που σε έκτακτες περιπτώσεις θα διασφαλίζει τη ρευστότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Παγκόσμια Τράπεζα έσπευσε να δηλώσει ότι είναι έτοιμη για συνεργασία με τις νέες δομές των BRICS.

Στο περιθώριο των εργασιών της Συνόδου πραγματοποιήθηκαν και πολλές διμερείς επαφές μεταξύ των ηγετών, αλλά και των επικεφαλής των κεντρικών τραπεζών και των υπουργών Οικονομικών. Βασικό στοιχείο οι συμφωνίες για την απεξάρτηση των διμερών εμπορικών συναλλαγών από το αμερικανικό δολάριο και για τη χρησιμοποίηση των εθνικών νομισμάτων των 5 χωρών της ομάδας BRICS.

Ωστόσο, στις σχέσεις των 5 χωρών παραμένουν και «αγκάθια». Ετσι, π.χ., οι ηγέτες των 5 χωρών δεν κατάφεραν να καταλήξουν ούτε για την έδρα της νέας τράπεζας (που τη ζητά έντονα η Ν. Αφρική), ούτε για το αν στο Διοικητικό της Συμβούλιο θα εκπροσωπούνται ισότιμα όλες οι χώρες, άσχετα από το ποσό που θα συνεισφέρουν στα κεφάλαια της τράπεζας. Η Κίνα επέμενε να υπάρχει αναλογική εκπροσώπηση, στη βάση της συνεισφοράς της κάθε χώρας στην τράπεζα, σε αντίθεση με τη Ρωσία, που ήθελε την ισότιμη εκπροσώπηση στη διεύθυνση, άσχετα από το ποσό της συμμετοχής.

Αυτό δείχνει πως αν και οι 5 αυτές χώρες συνειδητοποιούν ότι η καθεμία από μόνη της έχει περιορισμένες δυνατότητες παρέμβασης στις διεθνείς υποθέσεις κι αναζητούν νέες μορφές και μηχανισμούς συλλογικών δράσεων, ώστε να παίξουν ένα σημαντικότερο ρόλο στους διεθνείς, παγκόσμιους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, στην παγκόσμια οικονομία και πολιτική, στη «μεταρρύθμιση» αυτών των οργανισμών, δεν μπορούν πάντα να ξεπερνούν και τις αντιθέσεις τους.

Στην πολυσέλιδη Κοινή Διακήρυξη των 5 χωρών επαναλαμβάνονται οι προθέσεις τους περί ενός «πολυπολικού κόσμου», που σχετίζονται με την επιδίωξή τους να παίξουν ένα σημαντικότερο ρόλο στις διεθνείς υποθέσεις, παίρνοντας υπόψη τη συνέχιση της ύφεσης σε ΕΕ και ΗΠΑ και τη μείωση του ρόλου αυτών των δυνάμεων στο παγκόσμιο ΑΕΠ.

Αμφισβητούν ως «πεπαλαιωμένη» την παγκόσμια αρχιτεκτονική διακυβέρνησης σε διεθνές επίπεδο που, όπως σημειώνουν, «ρυθμίζεται από θεσμούς που έγιναν σε ένα άλλο διεθνές τοπίο», σε διαφορετικές συνθήκες, «με διαφορετικές προκλήσεις και ευκαιρίες». Δεν παραλείπουν να αναφερθούν στην ανάγκη «μεταρρυθμίσεων» και διεύρυνσης του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ αλλά και στη διαδικασία εκλογής νέου γενικού διευθυντή στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) εντός του τρέχοντος έτους, λέγοντας ότι θα πρέπει «να εκφράζει ένα πολυπολικό σύστημα και ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του οργανισμού». Σε άλλο σημείο αναφέρονται (δίχως βασικές λεπτομέρειες) στη «διερεύνηση νέων μοντέλων και προσεγγίσεων» για μία «πιο ισότιμη ανάπτυξη» μεταξύ τους και σε διεθνές επίπεδο.

Οι ηγέτες των BRICS σημειώνουν ότι είναι ανοιχτοί σε αύξηση της συνεργασίας τους με αναδυόμενες αγορές και αναπτυσσόμενες χώρες και δίνουν παράλληλα έμφαση στην εκβιομηχάνιση της υποσαχάριας Αφρικής.

Επικρίνουν εμμέσως πλην σαφώς τις ενεργειακές και χρηματοπιστωτικές πολιτικές ΕΕ, ΗΠΑ και Ιαπωνίας, σημειώνοντας ότι μεταξύ άλλων «δημιουργούν αρνητικές επιπτώσεις σε άλλες οικονομίες του κόσμου». Ακολούθως, σε μία προσπάθεια να εμφανιστεί ο ρόλος τους στη διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα, κάνουν εκτενείς αναφορές σε καίρια διεθνή ζητήματα, όπως η κατάσταση στο Αφγανιστάν, στην ανάγκη επίλυσης της κρίσης για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν μέσω διαπραγμάτευσης, στο Παλαιστινιακό (χαιρετίζοντας τη χορήγηση του στάτους «κράτος - παρατηρητή» εντός του ΟΗΕ στην Παλαιστίνη), στο Μεσανατολικό (όπου εκφράζουν ανησυχία για τέλμα στη διαδικασία διαλόγου), στην επέμβαση στο Μάλι (όπου αναφέρονται επιλεκτικά στην ένοπλη αποστολή της Αφρικανικής Ενωσης και της ECOWAS, «ξεχνώντας» τη γαλλική ιμπεριαλιστική επέμβαση), στις εξελίξεις στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και στη ΛΔ Κονγκό και την «πολιτική λύση στη Συρία»...

Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, ακόμη και σ' εκείνη την περίπτωση που οι BRICS συνεχίσουν να λειτουργούν από κοινού και ενισχύσουν τη θέση τους, δεν μπορούν να λειτουργήσουν ως «αντίβαρο» στις ΗΠΑ και να δημιουργήσουν έναν «ειρηνικό κι ασφαλή κόσμο», χωρίς ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, όπως ορισμένοι ισχυρίζονται! Κι αυτό γιατί η ίδια η μονοπωλιακή καπιταλιστική οικονομική βάση τους, η κοινωνική διάρθρωση και το πολιτικο-οικονομικό εποικοδόμημα αυτών των χωρών, άσχετα από το «μείγμα» της διαχείρισης καπιταλιστικής ανάπτυξης που ακολουθείται σ' αυτές, δείχνουν πως έχουμε να κάνουμε με νέα ιμπεριαλιστικά «αρπακτικά». Ο πολυπολικός κόσμος είναι ο κόσμος των οξυμένων ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, στον οποίο δεν μπορεί να υπάρξει ειρήνη κι ασφάλεια για τους λαούς.