Ηταν 7 το απόγευμα, όταν δηλαδή η μέρα τελειώνει για τους περισσότερους, και οι μαθητές του έμπαιναν για μάθημα που μπορεί να κρατά μέχρι τις 11 τη νύχτα. Πολλοί από αυτούς πρέπει να ξυπνήσουν πάλι νωρίς το πρωί για δουλειά.

Ενα μεγάλο μέρος των μαθητών του σχολείου είναι ενήλικοι. Και αντιμέτωποι με όλο το φάσμα της αντιλαϊκής πολιτικής. Ανεργία, εργασιακή περιπλάνηση, υπηρεσίες υγείας - πρόνοιας ανύπαρκτες, κάνουν τη ζωή έναν καθημερινό αξιοθαύμαστο αγώνα που περιλαμβάνει και την κατάκτηση της γνώσης. Να σημειωθεί ότι στο συγκεκριμένο σχολείο οι μαθητές με τη στήριξη των εκπαιδευτικών τους λειτουργούν πολιτιστική ομάδα με αξιόλογη δραστηριότητα, δείγμα της ανάγκης που νιώθουν οι άνθρωποι του μόχθου για πολιτισμό και δημιουργία. Αλλωστε το μεράκι εκπαιδευτικών και μαθητών είναι αυτό που λειτουργεί στην ουσία γενικά τα εσπερινά σχολεία τα οποία βρίσκονται διαχρονικά σε δεύτερη μοίρα.

Η Καλή είναι 58 ετών και στο εσπερινό ΕΠΑΛ την έφερε η αναζήτηση μίας καλύτερης θέσης από αυτή της ανειδίκευτης εργάτριας. Οπως μας λέει, όταν ήταν έφηβη, σε χρόνια εξαθλίωσης, έπρεπε να βγει στο μεροκάματο, οδηγημένη από συνθήκες αντίστοιχες με αυτές που και σήμερα διαμορφώνονται για το λαό. Ωστόσο, στη Γ' Λυκείου (τα εσπερινά Λύκεια είναι τετραετούς φοίτησης), στην ειδικότητα Υγείας - Πρόνοιας μάθημα δε γίνεται. Η ίδια αναρωτιέται πώς περιμένει η πολιτεία να αποφοιτήσουν σε μία ειδικότητα που δεν έχουν διδαχτεί - στην καλύτερη περίπτωση επαρκώς -, που δεν γίνονται εργαστήρια. Είναι άλλωστε τέτοια η ειδικότητα που έχει άμεση σχέση με την υγεία. «Μην κάνουμε και κακό σε κανέναν άνθρωπο...», σημειώνει.

Ο Γιώργος είναι μαθητής. Οπως και τα παιδιά του. Τέσσερα χρόνια λέει είναι άνεργος και η παρακολούθηση του σχολείου παίζει και το ρόλο του «να κάνει κάτι», να γεμίζει το χρόνο του. Εκφράζει όλες τις ανησυχίες εκείνων που ήδη έχουν γνωρίσει τι θα πει δουλειά, δεν τους λείπει η εμπειρία ωστόσο είναι αντιμέτωποι με την ανεργία. Η οποία κρέμεται σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από κεφάλια όλων. Ενας νεαρότερος μαθητής πλησιάζει το πηγαδάκι που στήθηκε έξω από το σχολείο. «Πώς πάει η δουλειά;». «Κλείνει». «Θα βγεις στη γύρα;». «Εχω βγει ήδη», είναι ο διάλογος με ένα συμμαθητή του.

Η Ανθή, νεαρή κοπέλα, απόφοιτος Παντείου και εργαζόμενη είναι από τα παιδιά εκείνα που προσπαθούν να φτιάξουν ένα πλάνο για τη ζωή τους, να μαζέψουν εφόδια. Οπως μας λέει, σκοπεύει να συνεχίσει τη φοίτησή της στα αγγλικά, να μάθει και δεύτερη ξένη γλώσσα και να αποφοιτήσει και σε μια ειδικότητα του ΕΠΑΛ, ωστόσο η κατάσταση που βρήκε στο σχολείο την κάνει να σκέφτεται και τη φοίτηση σε ΙΕΚ. Πρόκειται για εφαρμογή στη ζωή της απόφασης - και όχι πρόβλεψης όπως πλασάρεται - της ΕΕ για τους εργαζόμενους να περνούν τη ζωή τους εναλλάσσοντας ανεργία με εργασία (με τους όρους που έχει θέσει), με επανακατάρτιση και ξανά από την αρχή. Είναι μία έκφραση στην καθημερινή ζωή της «διά βίου κατάρτισης» που με φανφάρες πλασάρεται σαν καινοτομία, σαν πρόοδος στα στρογγυλά τραπέζια της ΕΕ και των ενώσεων βιομηχάνων. Ομως καμία σχέση δεν έχει με την ανάγκη του ανθρώπου να εμπλουτίζει τις γνώσεις του, να γνωρίζει διαρκώς νέα πράγματα. Αντίθετα, συνδέεται με ένα διαρκές κυνήγι δεξιοτήτων για τις ανάγκες του μεγάλου κεφαλαίου. Πηγάζει και εξυπηρετεί την ανάγκη του για ελάχιστες πιστοποιημένες δεξιότητες, «κινητικότητα» και «ευελιξία» του εργατικού δυναμικού. Συνεπάγεται για το νέο, τον εργαζόμενο, ένα διαρκή αγώνα για συλλογή καταρτίσεων που επιπλέον τις περισσότερες φορές τον καλεί και να τις πληρώσει ο ίδιος.

Από τους νεαρότερους του σχολείου ο Χρήστος, μας λέει ότι στο εσπερινό σχολείο μπαίνεις 16 χρονών και ξαφνικά νιώθεις 25. Το σχολείο άλλωστε είναι χώρος κοινωνικοποίησης, γνωριμίας με τις αγωνίες των συμμαθητών οι οποίοι στην προκειμένη περίπτωση μιλούν για τα προβλήματα στο σπίτι, για την κατάσταση στην Παιδεία την οποία βιώνουν και ως γονείς που καλούνται να αντεπεξέλθουν και στα φροντιστήρια των παιδιών τους. Ο ίδιος δουλεύει σε ένα από τα περιβόητα πεντάμηνα προγράμματα προσωρινής απασχόλησης και το πρωί ξυπνά στις 5 για να πάει δουλειά.

Στο σχολείο φοιτούν γυναίκες με παιδιά, που τέλειωσαν το «σχολείο δεύτερης ευκαιρίας» το οποίο δίνει απολυτήριο ισότιμο με εκείνο του Γυμνασίου και παρ' όλες τις δυσκολίες στην καθημερινότητά τους συνεχίζουν τη φοίτηση στο ΕΠΑΛ προκειμένου να πάρουν μία ειδικότητα. Ηρθαν αντιμέτωπες με την κατάσταση που διαμορφώθηκε φέτος στα ΕΠΑΛ και βρέθηκαν χωρίς εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων. Μία από αυτές, μαθήτρια της Γ' Λυκείου, νιώθει πιο τυχερή γιατί ενώ αρχικά έδειχνε ότι δεν επρόκειτο να λειτουργήσει η ειδικότητα Γραφιστικής που είχε επιλέξει, ένα μήνα περίπου μετά την έναρξη των μαθημάτων ήρθε εκπαιδευτικός. Στο μεταξύ, είχε αναγκαστεί να επιλέξει εναλλακτικά την Πληροφορική, μία ειδικότητα άσχετη με την αρχική της επιλογή.

Οι μαθητές δεν έχουν αυταπάτες για τη δευτεροβάθμια τεχνικοεπαγγελματική εκπαίδευση των ΕΠΑΛ, όπως τη διαμορφώνει η πολιτική της «ανταγωνιστικότητας». Ο Χρήστος έχει ξεκάθαρο από τώρα ότι όταν αποφοιτήσει το χαρτί που θα του δίνει πιστοποίηση Ηλεκτρολόγου, το πολύ - πολύ θα του δώσει τη δυνατότητα να κάνει περιστασιακά μεροκάματα, εργασίες «για κάποιον γνωστό». Ο συνονόματός του μαθητής στην ειδικότητα Δομικών Εργων, σημειώνει ότι γνωρίζει πως ο κατασκευαστικός κλάδος δεν πρόκειται να του εξασφαλίσει δουλειά έτσι όπως είναι σήμερα οργανωμένη η οικονομία. Ο ίδιος έχει ξαναγυρίσει στο θρανίο αφού έχει αποκτήσει ήδη και άλλη ειδικότητα.

Είναι η πραγματικότητα που ζουν όσοι σήμερα προσπαθούν να συνδυάσουν δουλειά και φοίτηση, και έχουν απέναντί τους την απαράδεκτη κατάσταση που διαμόρφωσε η πολιτική της κυβέρνησης στα ΕΠΑΛ. Να σημειωθεί ότι αναστάτωση έχουν προκαλέσει και οι αποφάσεις να κλείσουν ως «υπεράριθμα» τμήματα απογευματινών ΕΠΑΛ, τα οποία επίσης απευθύνονται σε εργαζόμενους.

Ρεπορτάζ: Μαρίνα ΚΑΛΛΙΓΕΡΗ