Στο στόχαστρο των νέων μέτρων έχουν βρεθεί άδειες και επιδόματα μητρότητας που χορηγεί ο ΟΑΕΔ, καθώς οι αλλεπάλληλες μειώσεις των εργοδοτικών εισφορών τα μετατρέπουν σε «πολυτέλεια» και φέρνουν χιλιάδες γυναίκες αντιμέτωπες ακόμα και με την κατάργησή τους. Η επίθεση στα στοιχειώδη μέτρα στήριξης της μητρότητας επενδύεται με το περιτύλιγμα της «συμφιλίωσης» επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής. Αποτελεί μέρος της πολιτικής της ΕΕ, αφού ο συνδυασμός των υποχρεώσεων που προωθεί γίνεται σε βάρος των δικαιωμάτων των εργαζομένων και συνολικά της λαϊκής οικογένειας.

Τα μέτρα και οι πολιτικές για τη λεγόμενη συμφιλίωση της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής των εργαζόμενων και ιδιαίτερα των γυναικών είναι συστατικό στοιχείο της πολιτικής της ΕΕ και των κυβερνήσεων των κρατών-μελών της. Με αυτή επιδιώκουν να συμβιβάσουν στόχους που, σε ένα βαθμό τουλάχιστον, είναι αντικρουόμενοι και αντιτιθέμενοι: Επιδιώκουν την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των γυναικών, καθώς προσβλέπουν στη θωράκιση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μέσα από τη διεύρυνση του διαθέσιμου προς εκμετάλλευση εργατικού δυναμικού, συμπεριλαμβανομένου και του εφεδρικού στρατού των ανέργων. Ωστόσο, η «απασχολησιμότητα» των γυναικών προϋποθέτει ένα ελάχιστο επίπεδο κοινωνικών παροχών που αφορούν τις άδειες μητρότητας, τα οικογενειακά επιδόματα, τις κοινωνικές υποδομές όπως οι βρεφονηπιακοί σταθμοί. Ομως τα παραπάνω αποτελούν δαπάνες τις οποίες επιδιώκουν να περιορίσουν όσο το δυνατόν περισσότερο. Ετσι, η ισορροπία μεταξύ εργασίας και οικογενειακής ζωής, για την οποία γίνεται λόγος, είναι στην πραγματικότητα επιχείρηση εξισορρόπησης ανάμεσα στους στόχους για αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των γυναικών και μείωση του κόστους των μέτρων που αυτό προϋποθέτει.

Η επίτευξη του «συγκερασμού» των υποχρεώσεων και της «συμφιλίωσης» μεταξύ δουλειάς και οικογένειας μεταφράζεται σε επέκταση της «ευελφάλειας», δηλαδή των ελαστικών μορφών απασχόλησης, σε μετατροπή της φροντίδας παιδιών, ηλικιωμένων και ασθενών σε αποκλειστική ευθύνη της κάθε οικογένειας και απαλλαγή του κράτους από κάθε υποχρέωση να παρέχει δημόσιες και δωρεάν υποδομές και υπηρεσίες για τις ανάγκες της λαϊκής οικογένειας και των μελών της. Παρά την αντιλαϊκή ουσία της, αφού οδηγεί σε χειρότερους όρους δουλειάς και σε «ξήλωμα» παροχών, προβάλλεται στους εργαζόμενους, ιδιαίτερα στις γυναίκες και τα νέα ζευγάρια, σαν απάντηση στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και συμβάλλει στο να κρύβονται από τα μάτια τους οι αιτίες και οι υπεύθυνοι για αυτά.

Στο πλαίσιο της προσπάθειας αυτής το 2014 έχει ανακηρυχθεί σε «ευρωπαϊκό έτος» αφιερωμένο στη συμφιλίωση των επαγγελματικών και οικογενειακών υποχρεώσεων. Η πρωτοβουλία ανήκει στην οργάνωση COFACE, ένα είδος ομοσπονδίας στην οποία ανήκουν οικογενειακές οργανώσεις στην ΕΕ. Πρόκειται για ΜΚΟ πλήρως ευθυγραμμισμένη με την ευρωενωσιακή στρατηγική και συμμορφωμένη με τα πρότυπα του κοινωνικού εταιρισμού. Μέσα από τη διοργάνωση του «ευρωπαϊκού έτους» θέτει στόχο τη συμβολή της στην ανταλλαγή «καλών πρακτικών» ανάμεσα στις διαφορετικές χώρες, την «ευαισθητοποίηση» των πολιτών, την επεξεργασία πολιτικών και μέτρων στην κατεύθυνση του «συγκερασμού». Στόχο αποτελεί και η διαμόρφωση στρεβλού κριτηρίου ψήφου μπροστά στις ευρωεκλογές, η εμφάνιση της πολιτικής της ΕΕ ως φιλικής απέναντι στους εργαζόμενους και τις οικογένειές τους. «Είναι σημαντικό οι ψηφοφόροι να κάνουν μια θετική επιλογή για την Ευρώπη και να μην εκφράσουν την οργή τους για τις εθνικές πολιτικές την ημέρα των ευρωεκλογών», αναφέρει η εν λόγω οργάνωση σε έκδοση μπροστά στις ευρωεκλογές, με την οποία διατείνεται ότι στοχεύει να βοηθήσει τους εργαζόμενους γονείς να αποφασίσουν σχετικά με την ψήφο τους.

Οσον αφορά την επίθεση στις κοινωνικές παροχές και τα δικαιώματα, η πείρα που διαθέτουν οι εργαζόμενες στην Ελλάδα είναι χαρακτηριστική: Στο στόχαστρο μπαίνουν τα επιδόματα και οι άδειες που χορηγεί ο ΟΑΕΔ σε μητέρες, καθώς το νέο πακέτο μέτρων που συμφώνησαν κυβέρνηση και τρόικα περιλαμβάνει πρόσθετη μείωση, κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες, των ασφαλιστικών εισφορών των εργοδοτών. Συγκεκριμένα, υπό αίρεση τίθεται η 6μηνη ειδική άδεια προστασίας της μητρότητας για τις ασφαλισμένες του ΙΚΑ ΕΤΑΜ, κατά τη διάρκεια της οποίας οι μητέρες αποζημιώνονται από τον ΟΑΕΔ στο ύψος του βασικού μισθού. Επιπλέον, το ψαλίδισμα αφορά το επίδομα μέσα από το οποίο ο ΟΑΕΔ κάλυπτε τη διαφορά μεταξύ του μισθού των γυναικών και του ποσού που χορηγεί το ΙΚΑ κατά το διάστημα της άδειας κυοφορίας και λοχείας, έτσι ώστε η αμοιβή τους να φτάσει τελικά στο ύψος των πραγματικών τους αποδοχών. Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για άδεια που δικαιούται μόνο ένα μέρος των εργαζόμενων γυναικών, και συγκεκριμένα οι ασφαλισμένες του ΙΚΑ ΕΤΑΜ, και επιδόματα που το επίπεδό τους υπολείπεται σημαντικά από τις σύγχρονες ανάγκες και δυνατότητες, η κατάργησή τους αποτελεί σημαντικό πλήγμα: Θα οδηγήσει σε μείωση της διάρκειας της άδειας μητρότητας, αφού πολλές μητέρες θα κληθούν να επιστρέψουν στη δουλειά 63 μέρες μετά τον τοκετό, αλλά και σε πιο κακοπληρωμένη άδεια αφού οι αποδοχές της θα περιοριστούν στο ύψος της αποζημίωσης που προβλέπεται κατά τη διάρκεια της αναρρωτικής άδειας.

Οι νέες αυτές απώλειες έρχονται να προστεθούν στις προηγούμενες, καθώς η επίθεση στις υποτυπώδεις παροχές για τη μητρότητα δεν ξεκινά τώρα. Ηδη έχει καταργηθεί, από το τέλος του 2012, το επίδομα τοκετού και διατηρείται μόνο για τις γυναίκες που γεννούν στο σπίτι. Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι πριν τη σύσταση του ΕΟΠΥΥ και την εφαρμογή του κανονισμού του, τα ασφαλιστικά ταμεία χορηγούσαν επίδομα που υπερκάλυπτε το κόστος του τοκετού στο δημόσιο μαιευτήριο. Για παράδειγμα, το ΙΚΑ και ο ΟΠΑΔ χορηγούσαν επίδομα ύψους 1.000 ευρώ το οποίο ξεπερνούσε το κόστος της μαιευτικής περίθαλψης στην περίπτωση φυσιολογικού τοκετού σε δημόσιο μαιευτήριο, που κινούνταν περίπου σε 300 ευρώ για 4 μέρες περίθαλψης. Στην πράξη, επομένως, έμενε ένα υπόλοιπο, ένα ποσό το οποίο μπορεί να ήταν περιορισμένο, αλλά αποτελούσε μια μικρή βοήθεια προκειμένου οι νέοι γονείς να αντεπεξέλθουν στα αυξημένα έξοδα της εγκυμοσύνης και της γέννησης ενός παιδιού. Την πραγματικότητα αυτή επιχείρησε να αλλοιώσει η κυβέρνηση και ο υπουργός Υγείας, που απαντώντας σε σχετική Ερώτηση του ΚΚΕ χαρακτήρισε το αίτημα για επαναφορά του επιδόματος για όλες τις μητέρες, σαν αξίωση ο ΕΟΠΥΥ «να πληρώνει δύο φορές», μια πληρώνοντας τα νοσήλια στο μαιευτήριο και μια χορηγώντας το ποσό του επιδόματος. Με τον τρόπο αυτό επιχειρούν να ενοχοποιήσουν τις ασφαλισμένες, να παρουσιάσουν το επίδομα σαν «κατάχρηση» και «σπατάλη» δημόσιων πόρων, να εκβιάσουν τη λαϊκή οικογένεια να παραιτηθεί από τη διεκδίκηση ακόμα και των πιο στοιχειωδών μέτρων για τη στήριξή της.

Οσο για τη διελκυστίνδα ανάμεσα στην προσπάθεια για περιορισμό των δικαιωμάτων και στην ανάγκη για διαμόρφωση ενός ελάχιστου επιπέδου παροχών για τη μητρότητα και την οικογένεια, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα η προσπάθεια της ΕΕ τα προηγούμενα χρόνια να καταλήξει σε μια Πρόταση Οδηγίας για τη «βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζόμενων γυναικών». Η πρόταση αφορούσε την επέκταση της διάρκειας της άδειας μητρότητας που η ισχύουσα Οδηγία (92/85/ΕΟΚ) ορίζει στις 14 εβδομάδες. Ομως, παρά τα αλλεπάλληλα παζάρια, δεν έγινε δυνατό τα κράτη-μέλη να συμφωνήσουν για την οποιαδήποτε επιμήκυνση της άδειας μητρότητας, καθώς διατυπώθηκαν ισχυρές αντιρρήσεις και οι διαφορετικές προτάσεις κατέληξαν γρήγορα στο συρτάρι.

Παρά τους διακηρυγμένους στόχους, στο επίκεντρο του προβληματισμού για τη διάρκεια της άδειας μητρότητας δεν βρέθηκε η διευκόλυνση της εργαζόμενης την περίοδο της κυοφορίας, της λοχείας και του θηλασμού, αλλά το κόστος που προκύπτει από την εφαρμογή του μέτρου. Ακόμα και αν οι διαβουλεύσεις ξεκινήσουν ξανά και καταφέρουν κάποια στιγμή να καταλήξουν σε μια κοινά αποδεκτή συμβιβαστική λύση, η όποια ευρωπαϊκή Οδηγία προκύψει θα αφορά τη θέσπιση μιας άδειας «ελάχιστης διάρκειας», με ένα «μίνιμουμ επίπεδο» αποδοχών. Εξάλλου και η άδεια των 14 εβδομάδων που προβλέπει η ισχύουσα Οδηγία είναι πολύ πίσω από τις ανάγκες και τις δυνατότητες που υπάρχουν σήμερα για ουσιαστική προστασία της μητρότητας, υπολείπεται ακόμα και από την άδεια τοκετού και λοχείας των 17 εβδομάδων που δικαιούνται οι εργαζόμενες στην Ελλάδα.

Οι εργαζόμενες, άνεργες, οι νέες γυναίκες μπορούν να σπάσουν το φαύλο κύκλο που οδηγεί σε συρρίκνωση των δικαιωμάτων τους, με την οργάνωση και την πάλη τους για αποδέσμευση από την ΕΕ, με τον αγώνα τους να γίνει ο λαός κυρίαρχος του πλούτου που δημιουργεί με τη δουλειά του. Με την πάλη τους για να γίνει πράξη η ουσιαστική προστασία της μητρότητας, στο πλαίσιο μιας κοινωνίας όπου η στήριξη της λαϊκής οικογένειας με κοινωνικές υπηρεσίες και υποδομές δεν θα λογίζεται ως κόστος που περιορίζει τα κέρδη, αλλά ως κοινωνική ανάγκη που θα πρέπει να ικανοποιείται σε ανώτερο διαρκώς βαθμό.