Σε «απόλυτο σκότος» έχουν βυθιστεί εναλλάξ εδώ και μέρες περισσότεροι από δύο εκατομμύρια κάτοικοι της μεγαλύτερης Πολιτείας των ΗΠΑ. Το γεγονός είναι απίστευτο: Οι κάτοικοι μίας Πολιτείας, της οποίας το όνομα είναι συνώνυμο με τη βιομηχανία της υψηλής τεχνολογίας, τη βιομηχανία του κινηματογράφου αλλά και την «πλούσια ζωή», να προσπαθούν να ανταπεξέλθουν στις καθημερινές ανάγκες είτε με γκαζάκια, είτε με κεριά είτε με πρωτοποριακές πατέντες όπως την αντανάκλαση του ηλιακού φωτός με καθρέφτες. Ο λόγος του σκότους: η ευρεία και πολυήμερη διακοπή της ηλεκτροδότησης που διατάχθηκε για πρώτη φορά μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης που μαστίζει την Πολιτεία εδώ και μήνες και γνωρίζει την κορύφωσή της, με τα πολύωρα μπλακάουτ τις τελευταίες δύο βδομάδες.

Πώς κατόρθωσε η μεγαλύτερη, πολυπληθέστερη και πλουσιότερη Πολιτεία των ΗΠΑ, να φτάσει σε αυτήν την απελπιστική κατάσταση και να κηρυχτεί από τον κυβερνήτη της, Γκρέι Ντέιβις, σε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης»;

Το συμπέρασμα που έχει εξαχθεί μέχρι στιγμής, ένα και μοναδικό: Ολα τα προβλήματα πηγάζουν από ένα «φιλόδοξο» αλλά όπως αποδείχτηκε τελικά «καταστροφικό» σχέδιο απορύθμισης της ενεργειακής βιομηχανίας. Εξάλλου οι αρχικές αμφιβολίες και αμφισβητήσεις που είχαν εκφραστεί αρχικώς, έγιναν βεβαιότητες μπροστά στα προβλήματα και το αδιέξοδο για τα αποτελέσματα που έχει το νέο, ιδιωτικό πλαίσιο λειτουργίας των εταιριών παραγωγής ενέργειας. Με απλά λόγια, το «πείραμα» της λεγόμενης απορύθμισης στην Καλιφόρνια, μια διαδικασία που παρέδιδε διαδοχικά τις μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις ηλεκτρισμού στις ορέξεις του πολυεθνικού κεφαλαίου, κατέληξε σε φιάσκο με οδυνηρές συνέπειες...

«Η απορύθμιση είναι νεκρή», θα ανακηρύξει μετά τα πρόσφατα «σκοταδιστικά» γεγονότα, ο Καρλ Γουντ, Επίτροπος των «Δημοσίων Εταιριών Κοινής Ωφέλειας» (Public Utilities Commissioner -PUC). Αυτό είναι και η μοναδική πρόταση που βρίσκεται συνεχώς στα χείλη όλων σε απόλυτη συνάφεια με την ελπίδα, το σύστημα ηλεκτροδότησης να ρυθμιστεί ξανά, από τον κυβερνήτη Ντέιβις έως και το τελευταίο μέλος του Πολιτειακού Κογκρέσου, από τον Γουντ έως τον τελευταίο πολίτη.

Στο μεταξύ, οι δύο κύριες ιδιωτικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας που έχουν προκαλέσει το αδιέξοδο, η «Pacific Gas & Electric» (PG&E) και η «Southern California Edison» (SoCal Edison), στέκονται ωσάν αποσβολωμένες με τα χέρια ανοιχτά και την παλάμη προτεταμένη, ικετεύοντας και αφορίζοντας ταυτοχρόνως. Απειλώντας ότι θα κηρύξουν πτώχευση «αφού βρίσκονται στα πρόθυρα χρεοκοπίας» και απαιτώντας να τις διασώσουν. Και κορυφώνουν την ένταση και την κρίση, απολύοντας χιλιάδες εργαζόμενους ακριβώς την πιο κομβική στιγμή που οι φορολογούμενοι πολίτες και καταναλωτές «χρειάζονταν» μια άρτια ειδικευμένη και αποτελεσματική εργατική δύναμη που θα μπορούσε να ανταπεξέλθει κατ' αρχήν στη βασική λειτουργία των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος και του συστήματος διάθεσης αλλά και του μοναδικού που θα μπορούσε να φέρει σε πέρας τις ιδιόμορφες αυτές συνθήκες κρίσης.

Σ' αυτή την ατμόσφαιρα που επικρατεί εδώ και μήνες θα μπορούσε κανείς να δώσει μία απλουστευτική απάντηση - λύση: επιστροφή στο παλιό καθεστώς. Αλλά η επιστροφή δεν είναι εφικτή, αφού έχει αλλάξει ριζικά η δομή και η διάρθρωση αυτών των εταιριών. Παρά τις λαϊκές διαμαρτυρίες η «PG&E» και η «SoCal Edison» δεν έχουν πλέον κυρίαρχο προσανατολισμό την παροχή και διάθεση αξιόπιστων υπηρεσιών προς τους καταναλωτές.

Ο «μύθος» της απορύθμισης έκανε λόγο για αναποτελεσματικά, απολύτως ρυθμισμένα, δημόσια μονοπώλια τα οποία «σύρθηκαν βιαίως στη νέα εποχή, κλοτσώντας και ουρλιάζοντας σαν μωρά». Και θα βρεθούν αντιμέτωπα, συνέχιζε ο «μύθος», με ένα αθέμιτο ανταγωνισμό από τις «ισχνές και ταπεινές» επιχειρήσεις του «μέλλοντος». Αυτοί οι νέοι και «φερέλπιδες» ανταγωνιστές θα παραγκωνίσουν τους «δεινοσαύρους», θα μειώσουν δραστικά το κόστος και θα παρέχουν τις καλύτερες υπηρεσίες στις φθηνότερες τιμές. Επομένως οι καταναλωτές θα μπορούσαν να βρεθούν στον «παράδεισο»!

Ωστόσο ο «μύθος» τελείωσε ακριβώς σε αυτό το σημείο. Στην πραγματικότητα οι ίδιες οι εταιρίες είναι οι «συγγραφείς» της απορύθμισης. Απορύθμισαν τις θυγατρικές τους, ώστε να γίνουν οι ίδιες ανταγωνιστές τους. Η «PG&E» και η «SoCal Edison», έγραψαν από κοινού τη νομοθεσία της Πολιτείας, με την οποία τέθηκε σε εφαρμογή η απορύθμιση της ενεργειακής βιομηχανίας. Η αρχική πρόταση συντάχθηκε το 1994 από «ανεξάρτητους αναλυτές της ελεύθερης αγοράς» που απευθύνθηκε ο PUC. Μια πρόταση που έγινε αμέσως αποδεκτή και υποστηρίχτηκε από μία «συμμαχία» μεταξύ της «PG&E» και των μεγαλύτερων πελατών της στο χώρο της βιομηχανίας, που ονόμασαν το συνασπισμό «Καλιφορνέζοι για μία ανταγωνιστική ηλεκτρική ενέργεια» και ο οποίος περιλάμβανε: την «California League of Food Processors», την «California Manufacturers Association», την «Large Energy Consumers Association» και την «California Independent Energy Producers Association».

Τελικά η πρόταση έγινε νόμος το 1996. Σε αυτό το σημείο ξεκινά η καταστροφική πορεία...

... που θα εξελιχθεί το τελευταίο εξάμηνο σε βαθύτατη ενεργειακή κρίση με τις δύο επίμαχες επιχειρήσεις να δηλώνουν ότι βρίσκονται ένα βήμα πριν την πτώχευση, τη στιγμή που η αυξανόμενη ζήτηση του κοινού και η αδυναμία τους να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες σε συνδυασμό με την αύξηση της τιμής αγοράς των πρώτων υλών, τις έχει οδηγήσει στο χείλος της χρεοκοπίας και του οριστικού κλεισίματος.

«Για το μέσο καταναλωτή, το να σβήνουν τα φώτα είναι σαφές δείγμα της αποτυχίας των νέων διατάξεων για τις εταιρίες παραγωγής ενέργειας στην Καλιφόρνια», δήλωσε σκωπτικά ο Τζέραλντ Κίναν, στέλεχος της μεγαλύτερης εταιρίας του κλάδου - της «Pricewaterhouse Coopers», θέτοντας το δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων.

Την τελευταία δεκαετία δεν έγινε σχεδόν καμία νέα μονάδα παραγωγής ενέργειας, εξαιτίας της αβεβαιότητας που υπήρχε στο νομικό πλαίσιο λειτουργίας των εταιριών, των - αρχικά - χαμηλών τιμών της ενέργειας και της αυστηρής νομοθεσίας για την προστασία του περιβάλλοντος. Πριν από τη ραγδαία αύξηση της ζήτησης, γίνονταν προβλέψεις για υπερεπάρκεια ενέργειας και χαμηλές τιμές. Αρα, δεν κρινόταν συμφέρουσα μία επένδυση στον τομέα της παραγωγής ενέργειας. Ετσι οι κρατικές εταιρίες έσπευσαν να πουλήσουν σε ιδιώτες τις εγκαταστάσεις τους, εξασφαλίζοντας τιμές που θεωρούνταν «αστρονομικές». Οι περισσότερες εγκαταστάσεις των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας κατέληξαν στα χέρια πέντε - έξι ιδιωτικών εταιριών. Τελικά, αντί της ευαγγελιζόμενης υπερεπάρκειας και των χαμηλών τιμών, ακολούθησε η ραγδαία άνοδος της τιμής της ενέργειας, η αύξηση της τιμής του πετρελαίου και οι ιδιωτικές εταιρίες βρέθηκαν να κάθονται πάνω σε ένα χρυσωρυχείο.

Ακολούθησε το 1996 η δημιουργία νέου νομοθετικού πλαισίου, που υποχρέωνε τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας να πουλούν και να αγοράζουν ενέργεια μέσω ενός «χρηματιστηρίου ενέργειας». Επίσης, απαγορεύτηκε στις δημόσιες εταιρίες να υπογράφουν συμβόλαια προμηθειών μακράς διαρκείας και να μετακυλίουν την αύξηση του κόστους παραγωγής στους καταναλωτές. Ετσι, σήμερα, οι δύο μεγαλύτερες εταιρίες, η «Pacific Gas & Electric», θυγατρική της PG&E Corp. και η «SoCal Edison», να δηλώνουν ότι βρίσκονται στο χείλος της χρεοκοπίας!

Ωστόσο σύμφωνα με αναλυτές αυτή η «επαπειλούμενη πτώχευση» δεν υφίσταται σε κανένα πραγματικό στοιχείο, ότι η «PG&E» ή και η Edison, πραγματικά βρίσκονται στο χείλος της καταστροφής αλλά μάλλον ότι προσπαθούν να «απομυζήσουν» ακόμη περισσότερα κεφάλαια και κέρδη απαιτώντας από την Πολιτεία να τις διασώσει. Το γεγονός είναι ότι η «PG&E» εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη ηλεκτρική εταιρία της υφηλίου και να έχει στην ιδιοκτησία της την πλειοψηφία των μονάδων παραγωγής στην Καλιφόρνια καθώς και την ικανότητα να παράγει το αναγκαίο ρεύμα για να καλύψει τις ανάγκες των καταναλωτών της. Και οι δύο εταιρίες εξακολουθούν να παράγουν ρεύμα σε χονδρική τιμή και όχι προς τους καταναλωτές στην ίδια εξωφρενική τιμή, που όμως υποστηρίζουν ότι είναι αυτή η «χαμηλή τιμή», που τις έφερε στο χείλος της καταστροφής...