Ο Ζ. Σκάρος με τη σύζυγό του τη μέρα της απελευθέρωσης, στην οδό Σταδίου

τι μέρες κι αυτές που περάσαμε,

τι χρόνια, τι αιώνες,

άιντε κι αρματωμένος με την πένα σου προχώρα

ως τις βαθιές ρίζες της φυλής

έως του ποταμού τις ρίζες,

γιατί 'ναι ακόμα τα βουνά τραχιά, τραχιά και τα φαράγγια

(...)

(Γ. Ρίτσος, Στον Ζήση Σκάρο)

Ο Ζήσης Σκάρος γεννήθηκε το 1917. Μόλις 10 χρόνων και ξεσήκωνε τα άλλα παιδιά κι έφτιαχναν κόκκινες σημαίες, έκαναν παρέλαση, γιατί άκουγε απ' τα αδέλφια του για την Οχτωβριανή Επανάσταση... Τη χρονιά 1933 - '34, μαθητής της Ε' τάξης Γυμνασίου, αποβάλλεται από το Γυμνάσιο με διαγωγή κακή, επειδή πρωτοστάτησε στη μαθητική απεργία το Νοέμβρη του 1933 σε ένδειξη αλληλεγγύης στη μαθητική απεργία που είχε κηρύξει το Γυμνάσιο Καβάλας. Στο πρακτικό - απόφαση των καθηγητών σημειώνονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Εκ των άνω ανακρίσεων προέκυψαν τα εξής: 1) Οτι οι κύριοι οργανωταί της απεργίας ήσαν οι μαθηταί Ζήσης Απόστολος της Ε' τάξεως (σ.σ. αναφέρονται και τρεις μαθητές της ΣΤ' τάξης) οίτινες επανειλημμένως μέχρι σήμερον και κατά τα παρελθόντα σχολικά έτη πλείστας όσας αφορμάς έχουν δώσει (... ) Ο σύλλογος (...) αποφασίζει ομοφώνως: α) Αποβάλλει διά παντός εκ του Γυμνασίου Καρδίτσης τους πρωτεργάτας της απεργιακής κινητοποιήσεως (...). Ως προς τον πρώτον μαθητήν, δηλαδή Ζήσην Απόστολον, ο σύλλογος εκφράζει την ευχήν, όπως το Σον υπουργείον λαμβάνον υπ' όψιν ότι ο μαθητής ούτος είναι κομμουνιστής, αυξήσει την ποινήν εις αποβολήν εξ όλων των σχολείων του κράτους».

Το 1934 γίνεται μέλος της ΟΚΝΕ. Δημοσιεύει στο αθηναϊκό περιοδικό «Νέος Λενινιστής» το πρώτο του διήγημα, «Το αέρι του θανάτου», που καταδίκαζε τη χρήση χημικών αερίων στον πόλεμο.

Το 1935, μετά από εξετάσεις σε επιτροπή καθηγητών, κατατάσσεται στην 6η τάξη Γυμνασίου και αποφοιτά το 1936. Ο συμμαθητής του και σύντροφός του στην ΟΚΝΕ Αγγελος Καρακαντάς στο βιβλίο του «Σκόρπιες αναμνήσεις», λέει για τον Σκάρο: «Το 1936, με τις μεγάλες απεργίες το Μάη, πήραμε μέρος και χάρη στην ικανότητα του Σκάρου όλο το Γυμνάσιο βγήκε στους δρόμους και συγκινήσαμε την Καρδίτσα. Ο λαός της τάχθηκε με το μέρος μας».

Το 1937 συλλαμβάνεται από τη δικτατορία του Μεταξά και καταδικάζεται σε δύο χρόνια φυλακή και ένα εξορία. Μετά από έφεση και οκτάμηνη κράτηση στις φυλακές Καρδίτσας και Λάρισας αποφυλακίζεται. Το 1938 εισάγεται στη Νομική του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ξανασυλλαμβάνεται σε αντιδικτατορική φοιτητική διαδήλωση και φυλακίζεται για δύο μήνες. Εκδίδει την πρώτη νουβέλα, «Οι Δυνατοί», για τη ζωή στην ορεινή Θεσσαλία.

Το 1941 καλείται στο στρατό, στη διλοχία των σπουδαστών στη Λαμία. Με την εισβολή των Γερμανών η διλοχία διαλύεται. Το 1942, είναι ήδη μέλος του ΚΚΕ και οργανώνεται στο ΕΑΜ. Παίρνει το πτυχίο του Οικονομικού της Νομικής και εκδίδει παράνομα την πρώτη ποιητική συλλογή του, «Αργώ». Το Γενάρη του '44 συλλαμβάνεται από τα SS και φυλακίζεται στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Το Μάη μεταφέρεται στα υπονομευμένα με δυναμίτη βαγόνια - κλούβες, που έβαζαν οι ναζί μπροστά στις μηχανές των τρένων για να προφυλάγονται από τις επιθέσεις των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Αυτό το γεγονός τον ενέπνευσε να γράψει το μυθιστόρημά του «Κλούβες», που αργότερα κυκλοφορεί κι από το εκδοτικό του ΚΚΕ «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις». Τον Αύγουστο του '44 μεταφέρεται στις φυλακές του Νοσοκομείου «Σωτηρία», από όπου βγαίνει τη μέρα της απελευθέρωσης. Το Δεκέμβρη συλλαμβάνεται από τους Αγγλους και κλείνεται στο στρατόπεδο στο Γουδί μέχρι τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Το 1949 κηρύσσεται ανυπότακτος, παραπέμπεται σε στρατοδικείο και αθωώνεται, ύστερα από βεβαίωση γιατρών ότι ήταν άρρωστος.

Μαθαίνει αγγλικά και μελετά την Ιστορία του αγροτικού και εργατικού κινήματος της χώρας μας, για να γράψει την τρίτομη μυθιστορική τριλογία «Οι ρίζες του ποταμού». Το 1967 η χούντα περιλαμβάνει στον «ίντεξ» όλα τα βιβλία του. Απολύεται από την υπηρεσία του και αυτοεξορίζεται στη Ρώμη, αρχικά, και μετά στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες, όπου αναπτύσσει μεγάλη αντιδικτατορική δράση. Το 1971, με απόφαση της χούντας, του αφαιρείται η ελληνική ιθαγένεια. Το φθινόπωρο του '74 του αποδίδεται η ιθαγένεια, επιστρέφει στην Ελλάδα.

Στο 2ο Φεστιβάλ της ΚΝΕ και του «Οδηγητή» ανεβαίνει στη σκηνή κι απαγγέλει στους χιλιάδες επισκέπτες πλάι στην Ελλη Αλεξίου και τον Γιάννη Ρίτσο. Το 1977 εκλέγεται για πρώτη φορά πρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών. Το 1978 η «Σύγχρονη Εποχή» εκδίδει τους δύο πρώτους τόμους της τριλογίας «Οι ρίζες του ποταμού», που αφιερώνονται από τον συγγραφέα στα 60χρονα του ΚΚΕ. Το 1979 η «Σύγχρονη Εποχή» κυκλοφορεί τον τρίτο τόμο. Το 1981 προσκαλείται στο 7ο Συνέδριο των Σοβιετικών Συγγραφέων, στη Μόσχα. Το 1985 του απονέμεται από το Ανώτατο Σοβιέτ της ΕΣΣΔ το Μετάλλιο της Αντιφασιστικής Νίκης.

Σημειώνει ο Μάρκος Αυγέρης στον πρόλογο της πρώτης έκδοσης της τριλογίας «Οι ρίζες του ποταμού»: «Εδώ ο ρεαλισμός του έργου βλέπει πολύ πλατύτερα, δίνει κοινωνικές καταστάσεις και δουλεύει πάνω σε κοινωνικές ιδέες. Δεν είναι ηθογραφία, παρά μια κοινωνική ιστορία του αγώνα των ακτημόνων χωρικών της Θεσσαλίας κι από μια άποψη είναι εικόνα με γενικότερη σημασία για όλους τους ακτήμονες Ελληνες εργάτες γης. Δεν είναι ο ρεαλισμός του 19ου αιώνα. Εδώ εκφράζεται ο ρεαλισμός του 20ού αιώνα, που εμπνέεται από το επαναστατικό πνεύμα των νέων καιρών».

Κι άλλωστε, όπως έχει γράψει στην εφημερίδα «Εθνος» (7/5/1982) ο ίδιος ο συγγραφέας, «ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός δεν είναι τύπος ή στιλ καλλιτεχνικής έκφρασης. Είναι μέθοδος θεώρησης της πραγματικότητας από το δημιουργό, που θα μετουσιώσει τα βιώματά του ή τις εμπειρίες του σε τέχνη. Για να γίνει κατανοητό αυτό, ας πάρουμε τρία βασικά ρεύματα, που χαρακτηρίζονται πιο άμεσα από τις σχέσεις τους με την πραγματικότητα: Το νατουραλισμό, το ρεαλισμό και το σοσιαλιστικό ρεαλισμό. Ο νατουραλισμός απεικονίζει την πραγματικότητα όπως φαίνεται. Ο ρεαλισμός εκφράζει τις σχέσεις των πραγμάτων και των ανθρώπων μεταξύ τους. Ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός βαθαίνει μέσα στην πραγματικότητα και εκφράζει όχι μόνο εκείνο που φαίνεται, αλλά και εκείνο που δε φαίνεται, αλλά που ωστόσο υπάρχει. Βλέπει τον κόσμο στην εξελικτική του πορεία, ανακαλύπτει στοιχεία που κλείνουν μέσα τους το σπόρο του μέλλοντος και εφοδιάζει το δημιουργό με την ικανότητα να κάμει το έργο του όχι μόνο βιώσιμο και πέρα από την εποχή του, μα και να το αναδείξει σε ενεργό παράγοντα προόδου και διαμόρφωσης χαρακτήρων πιο κοινωνικών (σοσιαλιστικών) ανθρώπων. Βασισμένη η θεώρηση αυτή των πραγμάτων στην υλιστική αντίληψη της ιστορίας και τη διαλεκτική της εξέλιξη, δίνει απεριόριστες δυνατότητες στο δημιουργό να αναδείξει την προσωπική του ταυτότητα και να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε μορφή ή στιλ, ακόμα και σχολή, κρίνει πιο κατάλληλα για την περισσότερη και καλλιτεχνικότερη παρουσίαση της πραγματικότητας στο πνευματικό του έργο».