«Δύσκολη και περίπλοκη», χαρακτήρισε τη σημερινή συγκυρία για την παγκόσμια οικονομία η Διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Κρ. Λαγκάρντ, σε επίσημη ομιλία της την περασμένη Τετάρτη, καθώς όπως σημείωσε η αναμονή αύξησης των επιτοκίων στις ΗΠΑ, η επιβράδυνση της Κίνας, η απότομη επιβράδυνση της ανάπτυξης του παγκόσμιου εμπορίου και η ραγδαία πτώση των τιμών των εμπορευμάτων συμβάλλουν στην παγκόσμια αβεβαιότητα. Η επικεφαλής του ΔΝΤ τόνισε ακόμη το πρόβλημα της ανεργίας, καθώς παγκοσμίως, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, οι άνεργοι ξεπερνούν τα 200 εκατ. όπως επίσης και το ζήτημα των αυξανόμενων πολεμικών συρράξεων και των προσφυγικών κυμάτων που αυτές γεννούν.

Αναφερόμενη στις προβλέψεις του ΔΝΤ, που αναμένονται να δημοσιευτούν την ερχόμενη βδομάδα, προειδοποίησε πως η παγκόσμια ανάπτυξη αναμένεται πιο αδύναμη φέτος, συγκριτικά με την προηγούμενη χρονιά, ενώ σε μέτριους ρυθμούς θα κινηθεί και το 2016. Προβληματική εμφανίζεται η κατάσταση και στις ανεπτυγμένες οικονομίες, για τις οποίες το 2015 θα κλείσει με πολύ χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, την ίδια στιγμή που οι αναδυόμενες οικονομίες θα δουν για πέμπτο συνεχόμενο χρόνο να μειώνονται οι ρυθμοί ανάπτυξής τους. «Εάν τα βάλουμε όλα αυτά μαζί, διαπιστώνουμε ότι η παγκόσμια ανάπτυξη είναι απογοητευτική και άνιση», σημείωσε χαρακτηριστικά η Κρ. Λαγκάρντ.

Κατά την ομιλία της, στάθηκε σε τρία βασικά σημεία όπου πρέπει να δοθεί βάρος το αμέσως επόμενο διάστημα: Στις συνέπειες από τις αποφάσεις νομισματικής πολιτικής που θα υπάρξουν το επόμενο διάστημα στις ανεπτυγμένες οικονομίες και τον έλεγχό τους, στην αντιμετώπιση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ευρωζώνη για την ενίσχυση της πίστωσης στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά στις χώρες του ενιαίου νομίσματος, αλλά και στην αντιμετώπιση της δανειακής έκθεσης των μεγάλων επιχειρήσεων των αναδυόμενων οικονομιών.

Το μόνο βέβαιο είναι πως οι προβλέψεις για παγκόσμια ανάπτυξη της τάξης του 3,3% για το 2015 και 3,8% για το 2016, που προέβλεπε το ΔΝΤ στην έκθεση που δημοσίευσε τον περασμένο Ιούλη, πλέον, δεν πρόκειται να επιβεβαιωθούν. Το ζήτημα είναι πόσο κάτω από αυτά τα έτσι κι αλλιώς χαμηλά επίπεδα θα κινηθούν. Ενδιαφέρον, πάντως, παρουσιάζουν τα στοιχεία που αναφέρονται στα κεφάλαια της έκθεσης, τα οποία προδημοσίευσε το Ταμείο και αφορούν τις συνέπειες στις αναπτυσσόμενες οικονομίες που στηρίζονται στις εξαγωγές βασικών εμπορευμάτων και Ενέργειας από την πτώση των τιμών αυτών των αγαθών στις διεθνείς αγορές.

Υπολογίζεται ότι η πτώση των τιμών στα εμπορεύματα μπορεί να αφαιρέσει από μία έως και δυόμισι μονάδες από το ΑΕΠ αυτών των χωρών, με τις μεγαλύτερες απώλειες να αναμένονται στους εξαγωγείς ενεργειακών αγαθών. Ομως, τα προβλήματα γι' αυτές τις οικονομίες δεν σταματούν εκεί...

Ταυτόχρονα, τη βδομάδα που πέρασε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σε άλλη μελέτη που δημοσίευσε κρούει τον κώδωνα του κινδύνου προς τους μεγάλους μονοπωλιακούς ομίλους των αναδυόμενων οικονομιών, το συνολικό χρέος των οποίων ξεπέρασε τα 18 τρισ. δολάρια. Αφορμή για τις προειδοποιήσεις του ΔΝΤ αποτελεί η επικείμενη αλλαγή πολιτικής επιτοκίων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (FED), καθώς όπως λέει το Ταμείο η εποχή των πολύ χαμηλών δανειακών επιτοκίων σε παγκόσμιο επίπεδο πλησιάζει στο τέλος της.

Δύο επιπλέον αρνητικές παράμετροι για τις αναδυόμενες οικονομίες θα προκύψουν από την ενδεχόμενη αύξηση των επιτοκίων στις ΗΠΑ. Η μία είναι η μαζική φυγή κεφαλαίων απ' αυτές προς τις ΗΠΑ, αφού θα βγάζουν μεγαλύτερα κέρδη από την αύξηση των επιτοκίων, και η δεύτερη το ισχυρό δολάριο σε σχέση με τα νομίσματά τους που αυξάνει τα χρέη τους.

Το ΔΝΤ επισημαίνει ότι πλέον αρχίζουν και αυξάνονται σε επικίνδυνα επίπεδα τα ποσοστά χρεών των επιχειρήσεων σε σχέση με τα ίδια κεφάλαιά τους και μάλιστα αυτό συμβαίνει σε τομείς ιδιαίτερα ευάλωτους από αναταραχές στις συναλλαγματικές ισοτιμίες, όπως οι κατασκευές, τα ορυχεία, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Η έκθεση του ΔΝΤ εστιάζει κυρίως στην Κίνα, όπου ο λόγος χρεών προς ίδια κεφάλαια έχει φθάσει το 120% και στη Λατινική Αμερική όπου βρίσκεται στο 110%, ενώ ειδικά στον κατασκευαστικό τομέα βρίσκεται στο 275% και 200% αντιστοίχως.

Η ανοδική τάση του χρέους που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια αυξάνει τις ανησυχίες του ΔΝΤ, καθώς όπως επισημαίνει υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ τοπικών χρηματοπιστωτικών κρίσεων που προηγήθηκαν σε μια σειρά χώρες με τη ραγδαία αύξηση των εταιρικών χρεών και αντίστροφα. Τι θέλει να πει; Οτι υπάρχουν επιχειρηματικοί όμιλοι που δεν μπορούν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους και αυτό δυσκολεύει τις τράπεζες, οδηγώντας τες μέχρι και σε κατάρρευση. Αλλά αυτό είναι σημάδι ότι μπορεί να επέλθει οικονομική κρίση. Τις ονομάζει τοπικές κρίσεις, επειδή προηγούνται στην εκδήλωση κρίσης στην οικονομία ενός κράτους.

Επιπλέον, το ΔΝΤ προειδοποιεί ότι η μακρά περίοδος χαμηλών δανειακών επιτοκίων είχε ως αποτέλεσμα, την αύξηση του εταιρικού δανεισμού στις αναδυόμενες αγορές, παρά τα αδύναμα οικονομικά αποτελέσματα που παρουσίαζαν.

Αυτό που προκύπτει, δηλαδή, από την παραπάνω αναφορά, είναι ότι παρά την εύκολη πρόσβαση σε δανεισμό που είχαν και έχουν ακόμη οι μεγάλες επιχειρήσεις σε μια σειρά χώρες, κάθε άλλο παρά αυτό τις βοήθησε να αντιμετωπίσουν επί της ουσίας τις συνέπειες της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης. Αντίθετα, όπως προκύπτει από την έκθεση του ΔΝΤ, με δεδομένη τη συνέχιση της οικονομικής αστάθειας σε παγκόσμιο επίπεδο και με την FED να ετοιμάζεται να δώσει τέλος στην πολιτική των χαμηλών επιτοκίων είναι πιθανό αυτές οι επιχειρήσεις να βουλιάξουν υπό το βάρος των υψηλών χρεών που δημιούργησαν τα προηγούμενα χρόνια, προκαλώντας δυσάρεστες συνέπειες συνολικά στις οικονομίες των χωρών τους.

Τα παραπάνω δείχνουν ότι τα μεγάλα χρέη εκφράζονται με το δανεισμό, αλλά οφείλονται και στον παράγοντα αδυναμίας πώλησης όλης της παραγωγής των επιχειρηματικών ομίλων με ανάλογο πρόβλημα, ή αδυναμία αποπληρωμής από άλλους επιχειρηματικούς ομίλους ήδη πωλημένων εμπορευμάτων, αδυναμία είσπραξης δηλαδή. Μόνο που αυτά επίσης είναι προμηνύματα ότι μπορεί να επέρχεται κρίση.

Το ΔΝΤ προειδοποιεί ότι εκτός από τις αποφάσεις που αναμένεται να λάβει η FED (δεν είναι βεβαίως σίγουρο πότε θα αποφασίσει την αύξηση των επιτοκίων, γιατί η ισχυροποίηση του δολαρίου, αλλά και η φυγή κεφαλαίων από τις αναδυόμενες μειώνει τις αμερικανικές εξαγωγές), σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας είναι και η πτώση των τιμών των εμπορευμάτων και πρώτων υλών, στις εξαγωγές των οποίων έχουν στηρίξει πολλά τις τελευταίες δεκαετίες οι αναδυόμενες οικονομίες. Οπωσδήποτε και απαιτούνται περισσότερα στοιχεία, όπως λέει η έκθεση για την εξαγωγή πιο στέρεων συμπερασμάτων σχετικά με τους κινδύνους που διατρέχουν οι μεγάλοι μονοπωλιακοί όμιλοι από τις επικείμενες αλλαγές στη νομισματική πολιτική των ανεπτυγμένων κρατών και ιδιαίτερα τα ποσοστά χρέους σε ξένο νόμισμα. Φοβάται ότι το χρέος σε δολάριο ή ευρώ π.χ., με την ισχυροποίηση αυτών των νομισμάτων αυξάνεται και δυσκολεύονται οι επιχειρήσεις στην αποπληρωμή του που ενίοτε μπορεί να τις οδηγήσει και σε πτώχευση.

Αλλωστε, η έκθεση υπογραμμίζει πως καθώς οι ανεπτυγμένες οικονομίες ομαλοποιούν τη νομισματική τους πολιτική, οι αναδυόμενες οικονομίες θα πρέπει να αναμένουν αύξηση των πτωχεύσεων εταιρειών και τονίζει την ανάγκη επίβλεψης των πιο ευάλωτων, αλλά και «συστημικά σημαντικών εταιρειών» (εταιρείες, δηλαδή, που παίζουν εξέχοντα ρόλο σε μία οικονομία) όπως επίσης και τις τράπεζες και άλλους κλάδους της οικονομίας που βρίσκονται σε στενή σύνδεση μαζί τους καθώς είναι εξαιρετικά πιθανή η διάχυση των αρνητικών συνεπειών με ανυπολόγιστα αποτελέσματα.

Τα σημάδια δείχνουν επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, που μπορεί να οδηγήσει σε νέα γενικευμένη οικονομική κρίση. Το σίγουρο είναι ότι την αντιμετώπιση των συνεπειών της επιβράδυνσης και της κρίσης τη μεταθέτουν οι κυβερνήσεις και τα μονοπώλια στις πλάτες των λαών. Μόνο με ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, με εργατική - λαϊκή εξουσία οι λαοί θα ευημερήσουν, γιατί αυτή η εξουσία θα κοινωνικοποιήσει τα μονοπώλια και με κεντρικό σχεδιασμό και εργατικό έλεγχο θα βάλει την οικονομία στην υπηρεσία κάλυψης των λαϊκών αναγκών, ενώ θα εξαλειφθούν οριστικά οι οικονομικές κρίσεις.