Με αφορμή την πρόσφατη, νέα περικοπή στις επικουρικές συντάξεις, επανήλθε στην επικαιρότητα το συνολικό ζήτημα του Ασφαλιστικού. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι στόχος της μεταρρύθμισης που κάνει είναι να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του συστήματος και ρίχνει τις ευθύνες στους προηγούμενους για την κατάσταση που βρήκε στα ασφαλιστικά ταμεία.

Αυτοί, με τη σειρά τους, καταγγέλλουν τον ΣΥΡΙΖΑ ότι κάνει κι αυτός μειώσεις, κανείς τους όμως δεν αμφισβητεί το επιχείρημα της βιωσιμότητας του συστήματος, με το οποίο και οι ίδιοι στήριξαν παλιότερες αντιασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις. Τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ, όσο και τα άλλα αστικά κόμματα της αντιπολίτευσης, υπόσχονται αυξήσεις στις συντάξεις και αναπλήρωση μέρους των ασφαλιστικών δικαιωμάτων που χάθηκαν, όταν έρθει η ανάκαμψη της οικονομίας.

Λένε ψέματα, για να καλλιεργούν προσδοκίες στο λαό και να αποσπούν την ανοχή του. Ακόμα κι αν συμβεί μια σχετική αλλαγή της κατάστασης, ουσιαστική ανακούφιση από τη σημερινή αθλιότητα δεν πρόκειται να υπάρξει για τους εργαζόμενους και τα άλλα λαϊκά στρώματα, πόσο μάλλον να ανακτήσουν το επίπεδο που βρίσκονταν πριν από την κρίση τα κοινωνικοασφαλιστικά τους δικαιώματα.

Το αντίθετο ακριβώς θα συμβεί: Η σημερινή και οι επόμενες μεταρρυθμίσεις, θα μεγαλώνουν διαρκώς την απόσταση που χωρίζει το επίπεδο των παροχών της Κοινωνικής Ασφάλισης από τις σύγχρονες ανάγκες των εργατικών - λαϊκών οικογενειών, παρά το γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν και διαρκώς διευρύνονται οι υλικές προϋποθέσεις για την πλήρη ικανοποίησή τους.

Με άλλα λόγια, όσο τα κοινωνικοασφαλιστικά δικαιώματα συνθλίβονται στις μυλόπετρες της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας του κεφαλαίου, ανεξάρτητα από το ποια κυβέρνηση και ποια κόμματα ασκούν τη διαχείριση, ο λαός θα μετράει απώλειες, τόσο σε απόλυτους δείκτες (μείωση συντάξεων, αύξηση ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, συρρίκνωση των παροχών από το κρατικό σύστημα της Υγείας κ.ά.), όσο και σχετικά, παίρνοντας σαν μέτρο σύγκρισης το επίπεδο των παροχών που μπορεί να εξασφαλίσει το σημερινό υψηλό επίπεδο της παραγωγικότητας της εργασίας, η εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνικής.

Ας πάρουμε το παράδειγμα των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης. Με βάση τα δεδομένα που περιγράψαμε πιο πάνω (π.χ. παραγωγικότητα της εργασίας), υπάρχουν εδώ και δεκαετίες όλες οι προϋποθέσεις αυτά να μειωθούν. Μια τέτοια εξέλιξη, μάλιστα, κάτω από άλλες συνθήκες, θα είχε ευεργετικές επιπτώσεις και στην αντιμετώπιση της ανεργίας.

Τι συμβαίνει όμως στην πραγματικότητα; Τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης αυξάνονται αντί να μειώνονται στην Ελλάδα και σε όλον τον καπιταλιστικό κόσμο, ανεξάρτητα από τον οικονομικό κύκλο, αν δηλαδή η οικονομία είναι σε ανάπτυξη ή σε κρίση. Η τάση αυτή θα ενταθεί στο μέλλον, και απόδειξη γι' αυτό είναι οι κατευθύνσεις της ΕΕ, που χρησιμοποιούν σαν πρόσχημα το δημογραφικό και την αναλογία συνταξιούχων προς εργαζόμενους που μεγαλώνει, για να στοιχειοθετήσουν την ανάγκη για παράταση του εργάσιμου βίου.

Βέβαια, αύξηση στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης είχαμε και τα προηγούμενα χρόνια, όταν το δημογραφικό δεν ήταν τόσο έντονο. Η πρόφαση που χρησιμοποιούνταν τότε ήταν ότι είναι άδικο να «καταδικάζει» κανείς τους ανθρώπους στη σύνταξη, όταν τα όρια της παραγωγικής ηλικίας έχουν επιμηκυνθεί, εξαιτίας της αύξησης του προσδόκιμου της ζωής. Επομένως, ο εργαζόμενος πρέπει να είναι περισσότερα χρόνια στην παραγωγή και η εργατική του δύναμη να συνεχίζει να αποτελεί πηγή υπεραξίας για το κεφάλαιο, μέχρι τα βαθιά γεράματα.

Τι δείχνουν όλα τα παραπάνω; Οτι για τους καπιταλιστές και το κράτος τους, τα κοινωνικοασφαλιστικά δικαιώματα είναι βάρος, από το οποίο διαχρονικά παλεύουν να απαλλαγούν. Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή η σύνταξη, η υγεία, η ασφάλιση για τον επαγγελματικό κίνδυνο, η πρόνοια του κράτους για τους ανάπηρους και τις άλλες ευπαθείς ομάδες, είναι μέρος αυτού που οι καπιταλιστές ονομάζουν «μη μισθολογικό κόστος» της εργασίας.

Στην πραγματικότητα, τα κοινωνικοασφαλιστικά δικαιώματα στον καπιταλισμό είναι κομμάτι της τιμής που πουλάει ο εργαζόμενος την εργατική του δύναμη και έτσι εξηγείται η προσπάθεια που κάνουν συνεχώς το κεφάλαιο και το κράτος του να συρρικνώσουν τις συντάξεις, την πρόνοια, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Το επιχείρημα ότι η χρηματοδότηση του συστήματος της Κοινωνικής Ασφάλισης είναι τριμερής και ότι σ' αυτή συμβάλλουν εξίσου εργαζόμενοι, εργοδότες και κράτος, είναι πέρα για πέρα κάλπικο. Το σύστημα της Κοινωνικής Ασφάλισης συντηρείται εξολοκλήρου από τους εργαζόμενους: Ενα μέρος είναι οι εισφορές που οι ίδιοι πληρώνουν από το μισθό τους. Ενα ακόμα μέρος είναι κομμάτι της κλεμμένης υπεραξίας, που καταλήγει στην τσέπη του εργοδότη και παρουσιάζεται ψεύτικα ως εργοδοτική εισφορά στα Ταμεία.

Το τρίτο μέρος, η κρατική επιχορήγηση προέρχεται από τη φορολογία που πληρώνει ο εργαζόμενος επίσης από το μισθό του, και κατά ένα μέρος ο εργοδότης, ξανά από την κλεμμένη υπεραξία.

Να, λοιπόν, γιατί το κράτος και η εργοδοσία προσπαθούν να απαλλαγούν από την ευθύνη τους στη χρηματοδότηση της Κοινωνικής Ασφάλισης και να τη μετατρέψουν σε ατομική υπόθεση, ενισχύοντας τον κεφαλαιοποιητικό χαρακτήρα του συστήματος, ώστε το βασικό κριτήριο για τις μελλοντικές παροχές να είναι τα χρήματα που έχει «επενδύσει» ο ασφαλισμένος από τις εισφορές του σε έναν υποτυπώδη κρατικό και έναν πιο αναπτυγμένο ιδιωτικό ασφαλιστικό φορέα.

Τι πετυχαίνει με αυτόν τον τρόπο η εργοδοσία, το κεφάλαιο; Πρώτον, απαλλάσσεται το ίδιο από την υποχρέωση να καταβάλλει ένα μέρος της υπεραξίας που αποσπά από τον εργαζόμενο για την Κοινωνική του Ασφάλιση. Αρα, μεγαλώνει το ποσοστό και τη μάζα του κέρδους. Δεύτερο, το κράτος μειώνει κι αυτό τις υποχρεώσεις του προς το σύστημα της Κοινωνικής Ασφάλισης και επομένως τα χρήματα που «περισσεύουν» μπορούν στο εξής να ενισχύσουν την άμεση και έμμεση στήριξη στο κεφάλαιο. Να γίνουν δηλαδή φοροαπαλλαγές, προγράμματα δωρεάν εργασίας, χρηματικές ενισχύσεις για επενδύσεις κ.ά.

Το ίδιο ισχύει και με τα αποθεματικά των Ταμείων, τον ιδρώτα δηλαδή των ασφαλισμένων, τα οποία διαχρονικά αξιοποιήθηκαν για να χρηματοδοτήσουν την καπιταλιστική ανάκαμψη, με τελευταίο παράδειγμα το «κούρεμα» των ομολόγων που είχαν οι ασφαλιστικοί οργανισμοί με το PSI.

Τρίτον, η παραπέρα ιδιωτικοποίηση του συστήματος της Κοινωνικής Ασφάλισης ανοίγει το δρόμο και για μείωση των μισθών. Για παράδειγμα, στα επαγγελματικά ταμεία, έναν από τους τρεις «πυλώνες» της Ασφάλισης που αναπτύσσεται με το υπάρχον σύστημα, η εισφορά της εργοδοσίας συμφωνείται ξεχωριστά από το μισθό. Στο κοντινό μέλλον, με την ωρίμανση του συστήματος, ο εργαζόμενος θα επιλέγει πλέον από την ελεύθερη αγορά το πρόγραμμα που αντέχει η τσέπη του, ενώ το κρατικό σύστημα θα εγγυάται τις ελάχιστες μόνο παροχές, στο ύψος του στατιστικού ορίου της φτώχειας, όπως κάνει και σήμερα με την εθνική σύνταξη.

Τα κείμενα και οι κατευθύνσεις της ΕΕ συνδέουν ολοένα και περισσότερο την πορεία των ασφαλιστικών συστημάτων με τη δημοσιονομική σταθερότητα στα κράτη - μέλη, την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και κατ' επέκταση την ανάκαμψή της. Είναι σαφές από τα παραπάνω ότι η συρρίκνωση των κοινωνικοασφαλιστικών δικαιωμάτων, είτε αυτά αφορούν τις συντάξεις και τα όρια ηλικίας, είτε την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τα προνοιακά επιδόματα, είναι όρος αναγκαίος για να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία του.

Τα κοινωνικοασφαλιστικά δικαιώματα αποσπάστηκαν με σκληρούς ταξικούς αγώνες από το κεφάλαιο και το κράτος του, πολλές φορές αιματηρούς. Καμιά παραχώρηση δεν πρόκειται να κάνει η εργοδοσία που να θίγει τα κέρδη της. Το επίπεδο των κοινωνικοασφαλιστικών δικαιωμάτων, η προσπάθεια της εργοδοσίας και του κράτους από τη μια να τα μειώσουν και των εργαζόμενων από την άλλη να τα προστατέψουν και να τα διευρύνουν, θα κρίνεται κάθε φορά στο πεδίο της ταξικής πάλης, με βάση το συσχετισμό που θα διαμορφώνεται, όχι σε συμμαχία, αλλά σε σύγκρουση με το κεφάλαιο και την πολιτική του.

Από αυτήν τη σκοπιά, έχει μεγάλη σημασία σήμερα η ενίσχυση του ταξικού πόλου στο συνδικαλιστικό κίνημα που μάχεται για την ανάκτηση των απωλειών από τα χρόνια της κρίσης, την κατάργηση όλων των αντεργατικών αντιασφαλιστικών νόμων, σαν βάση για την παραπέρα ανάπτυξη των αγώνων, με κριτήριο την ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών.

Σύγχρονα κοινωνικοασφαλιστικά δικαιώματα για όλους μπορούν να υπάρξουν μόνο με ανατροπή του σημερινού συσχετισμού δύναμης υπέρ των εργαζομένων και των άλλων λαϊκών στρωμάτων, με την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου και της ιδιοκτησίας του στα μέσα παραγωγής. Εκεί πρέπει να κατατείνει η πάλη και η συμμαχία του λαού. Γι' αυτό το καθήκον χρειάζεται σήμερα να ανασυνταχθεί και να συγκεντρώνει δυνάμεις το κίνημα.