Στην υπογραφή νέου μνημονίου δεκαετούς διάρκειας για μια «Στρατηγική Ενεργειακή Eταιρική Σχέση» προχώρησαν, την περασμένη Πέμπτη, η ΕΕ και η Ουκρανία, με στόχο, όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται στη σχετική ανακοίνωση, «την ενδυνάμωση της ενεργειακής συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών». Η νέα συμφωνία, ή μάλλον η επικαιροποίηση της προηγούμενης που είχε υπογραφεί μεταξύ τους το 2005, προβλέπει τη διεύρυνση της ενεργειακής εταιρικής σχέσης ΕΕ - Ουκρανίας σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των τομέων «της ενεργειακής επάρκειας και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας», ενώ παράλληλα στοχεύει «στη δημιουργία μεγαλύτερης ασφάλειας στους επενδυτές».

Η τελευταία επισήμανση είναι ξεκάθαρη σε ό,τι αφορά τους ευρωπαϊκούς μονοπωλιακούς ομίλους του ενεργειακού τομέα και τη διασφάλιση της θέσης τους ή την ανάπτυξη επενδύσεων στον τομέα Ενέργειας και τη σχέση του με την Ουκρανία. Ο Σλοβάκος αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μ. Sefcovic, αρμόδιος για θέματα Ενέργειας, ήταν κατηγορηματικός και ξεκάθαρος σε ό,τι αφορά τις επιδιώξεις της ΕΕ αναφορικά με τη διατήρηση από την Ουκρανία του διαμετακομιστικού της ρόλου στη μεταφορά σημαντικών ποσοτήτων ρωσικού φυσικού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά.

Οπως είπε συγκεκριμένα «η Ουκρανία υπήρξε επί μακρόν στρατηγικός ενεργειακός εταίρος της ΕΕ. Ηταν μία αξιόπιστη χώρα μεταφοράς του ρώσικου φυσικού αερίου ακόμη και κατά τη διάρκεια ταραγμένων περιόδων. Θέλουμε να διατηρήσουμε την Ουκρανία ως μία σημαντική χώρα μεταφοράς (ρώσικου φυσικού αερίου) και στο μέλλον. Η Ουκρανία υποστηρίζει απόλυτα την Ενεργειακή Ενωση της ΕΕ και επιθυμεί να είναι στρατηγικός εταίρος στην εφαρμογή της. Τώρα είναι η στιγμή να διευρύνουμε τη συνεργασία μας και να προσελκύσουμε περισσότερες επενδύσεις σε όλους τους διαφορετικούς κλάδους του ενεργειακού τομέα».

Βεβαίως, το ζήτημα δεν είναι στενά οικονομικό, ούτε μόνο στενά ζήτημα εξασφάλισης ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ. Εχει άμεση σχέση με την Ανατολική Εταιρική Σχέση, που έχει συγκροτήσει η ΕΕ με κράτη της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, σ' αυτήν εντάσσεται και η Ουκρανία, επομένως έχει σχέση με τη διείσδυση των ευρωενωσιακών μονοπωλίων σ' αυτά τα κράτη, στα οποία διεκδικούν να διεισδύσουν και ρωσικά μονοπώλια. Ας μην ξεχνάμε ότι μετά από μια τέτοια Σύνοδο ξέσπασε η κρίση στην Ουκρανία με τα σημερινά αποτελέσματα. Η ΕΕ με αυτό το μνημόνιο λοιπόν στηρίζει την Ουκρανία κόντρα στη Ρωσία, έχοντας ως στόχο την ανάπτυξη της δράσης του ευρωενωσιακού κεφαλαίου γενικότερα, και πέρα από την Ουκρανία.

Παράλληλα χτες, μία μέρα μετά την υπογραφή της συμφωνίας με την Ουκρανία, ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής, M. Sefcovic, ταξίδεψε στη Μόσχα όπου συναντήθηκε με τον υπουργό Ενέργειας της Ρωσίας, Al. Novac. Οπως μετέδωσε το ρώσικο ειδησεογραφικό πρακτορεία «ΤASS», οι δύο πλευρές συμφώνησαν να προχωρήσουν σε τριμερή συνάντηση με τη συμμετοχή και της Ουκρανίας, με αποκλειστικό θέμα συζήτησης το φυσικό αέριο και τη μεταφορά του στην Ευρώπη. Αλλωστε, η Ουκρανία αποτελεί ενδιάμεσο κρίκο στη μεταφορά ρωσικού αερίου στην ΕΕ, αφού αγωγός μεταφοράς του περνά από το έδαφός της, ενώ εξαρτάται και η ίδια από το ρωσικό αέριο, δεν έχει δικό της.

Ο Ρώσος υπουργός Ενέργειας δήλωσε ότι βασικό θέμα της συνάντησης θα είναι «η αξιόπιστη μεταφορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη κατά τη χειμερινή περίοδο, με δεδομένο ότι ξεκίνησε νωρίτερα και ο χειμώνας αναμένεται ιδιαίτερα ψυχρός».

Σημασία είχε και η δήλωση του Επιτρόπου Ενέργειας της ΕΕ ο οποίος υπογράμμισε ότι Ρωσία, Ουκρανία και ΕΕ έχουν αμοιβαίο συμφέρον, προσβλέποντας στην ενίσχυση της δράσης και των κερδών των ευρωενωσιακών επιχειρηματικών ομίλων στον τομέα του αερίου, αλλά εξασφαλίζοντας, ταυτόχρονα, Ενέργεια για τους ενεργοβόρους επιχειρηματικούς ομίλους της ΕΕ, την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας κ.λπ.

Πρόσθεσε ακόμη ότι «ΕΕ και Ρωσία είναι αλληλεξαρτημένες στα ενεργειακά ζητήματα. Η ΕΕ είναι βασικός εξαγωγικός προορισμός των στερεών καυσίμων της Ρωσίας, πληρώνει στην ώρα της και πληρώνει με "σκληρό νόμισμα". Επίσης, θέλει να συνεχίσει να αγοράζει και στο μέλλον ρωσικό φυσικό αέριο».

Η επισήμανση του Σλοβάκου Επιτρόπου περί «αξιοπιστίας» της Ουκρανίας ως χώρας μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου έχει όπως έχουμε πει σχέση με την Ανατολική Εταιρική Σχέση της ΕΕ. Υπάρχει, επίσης, ένα ζήτημα που σχετίζεται με το ρωσικό φυσικό αέριο για την Ουκρανία, γύρω από το οποίο φαίνεται να έχει εκδηλωθεί όξυνση των σχέσεων της αστικής τάξης της Ρωσίας με αυτήν της Ουκρανίας, σύγκρουση μεταξύ τους με το θέμα των τιμών προμήθειας του ρωσικού φυσικού αερίου στην εσωτερική ουκρανική αγορά, αλλά και το γεγονός ότι η Ουκρανία είναι «κακοπληρωτής». Και γι' αυτό, η Ρωσία της κόβει την τροφοδοσία σε αέριο, με αποτέλεσμα να έχει ενεργειακή ανεπάρκεια. Αυτό εμφανίστηκε, για παράδειγμα, μετά τη λεγόμενη ουκρανική «πορτοκαλί επανάσταση» το 2004, ή το Γενάρη του 2007. Αυτό έχει σαν συνέπεια τη μείωση παροχής ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας προς τις αγορές της ΕΕ, και γινόταν με απόφαση της ουκρανικής κυβέρνησης. Η ουσία είναι ότι η Ουκρανία ως γεωστρατηγικό σημείο είναι πεδίο οξυμένων ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών μεταξύ ΕΕ - Ρωσίας και ΗΠΑ - Ρωσίας. Και τα δύο αυτά παραδείγματα αλλά και η τωρινή ουκρανική κρίση αυτό δείχνουν. Αρα το πρόβλημα δεν είναι τόσο οι τιμές του αερίου, ούτε ότι η Ουκρανία είναι «κακοπληρωτής», αυτό είναι το πρόσχημα. Το κύριο είναι η επιδίωξη ΕΕ και ΗΠΑ να προωθήσουν τα συμφέροντα των μονοπωλίων τους σε όλα τα εδάφη των κρατών της πρώην ΕΣΣΔ πολιορκώντας τη Ρωσία, μην αφήνοντας ζωτικό χώρο για τα δικά της μονοπώλια. Και το κάνουν επίσης πολιτικοστρατιωτικά με το ΝΑΤΟ.

Σε ό,τι έχει σχέση ιδιαίτερα με το αέριο, μετά την αντεπανάσταση, τη διάλυση της ΕΣΣΔ και τη δημιουργία ξεχωριστών καπιταλιστικών κρατών η Ρωσία κάνει εξαγωγές φυσικού αερίου σε τιμές διεθνούς αγοράς στο πλαίσιο, βεβαίως, του ανταγωνισμού. Ετσι έγιναν και οι αγωγοί μέσω Ουκρανίας προς τη Δύση. Η ουκρανική πλευρά διεκδικούσε και δικά της οφέλη απ' αυτό, υποστηρίζοντας ότι δικαιούται την είσπραξη δασμών μεταφοράς του φυσικού αερίου μέσα από το έδαφός της. Η ενδοαστική αυτή αντιπαράθεση οδήγησε την «Gazprom» στη μείωση των ποσοτήτων φυσικού αερίου που έστελνε μέσω του ουκρανικού δικτύου στο ύψος των ποσοτήτων που προέβλεπαν τα σχετικά συμβόλαια με την Ουκρανία. Από την άλλη, η Ουκρανία διατηρούσε τις ποσότητες που αυτή επιθυμούσε μειώνοντας αντίστοιχα τις ποσότητες προς τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη. Βεβαίως, εκτός της μεταφοράς αερίου μέσω Ουκρανίας υπάρχει και ο Βόρειος Αγωγός («Nord Stream), υποθαλάσσιος στη Βόρεια Θάλασσα που μεταφέρει αέριο στη Γερμανία και από τη Γερμανία σε άλλα κράτη.

Μετά την ουκρανική κρίση, η Ρωσία αναζητά άλλους δρόμους μεταφοράς αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές. Είχε προτάξει το Νότιο Αγωγό, «South Stream», ο οποίος ναυάγησε με παρέμβαση της Κομισιόν στο όνομα αναζήτησης πολλαπλών ενεργειακών πηγών. Στην ουσία, έγινε μετά από παρέμβαση των ΗΠΑ κόντρα στη Ρωσία και με σχεδιασμό προώθησης φυσικού αερίου από τη Μεσόγειο στην Ευρώπη, αφού σ' αυτό δραστηριοποιούνται αμερικανικοί επιχειρηματικοί όμιλοι.

Ρωσία, Γερμανία προχωρούν σχεδιασμό για την κατασκευή νέου σύγχρονου βόρειου αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου του «Nord Stream II» που θα καταλήγει επίσης στη Γερμανία. Παράλληλα, επιθυμούν και μία νότια όδευση, η οποία φαίνεται να προωθούν μέσω Τουρκίας.

Με δεδομένη την υπογραφή του μνημονίου ΕΕ - Ουκρανίας και τη συνάντηση του Σλοβάκου Επιτρόπου με τον Ρώσο υπουργό Ενέργειας φαίνεται ότι η Κομισιόν δεν βλέπει με καλό μάτι έναν νέο αγωγό στη Γερμανία και τη Γερμανία ως κράτος από το οποίο θα εξαρτάται ενεργειακά η ευρωπαϊκή αγορά. Φαίνεται, λοιπόν, να εκφράζεται ενδοαστική διαπάλη με αφορμή την Ενέργεια και στο εσωτερικό της ΕΕ, αλλά ακόμη και στο εσωτερικό της ίδιας της Γερμανίας, παρά το γεγονός ότι οι κυρίαρχες αστικές δυνάμεις στο εσωτερικό της ισχυρότερης οικονομίας της ΕΕ επιθυμούν τη συνέχιση και ολοκλήρωση του αγωγού. Πρόσφατα, στον γερμανικό Τύπο εμφανίστηκε ρεπορτάζ σύμφωνα με το οποίο το CDU, το κόμμα που ηγείται η Μέρκελ, και οι «Πράσινοι» της Γερμανίας αντιτάσσονται στον αγωγό «Nord Stream II», τον οποίο στηρίζουν οι Σοσιαλδημοκράτες. Αλλωστε, αυτοί επιμένουν και στην άρση των κυρώσεων στη Ρωσία. Λέγεται ότι η ολοκλήρωση αυτού του αγωγού με χωρητικότητα άνω των 110 δισ. κ.μ. θα καταστήσει τη Γερμανία βασικό κόμβο μεταφοράς φυσικού αερίου στην υπόλοιπη Ευρώπη, άρα αναβαθμίζονται τα γερμανικά μονοπώλια Ενέργειας. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε το βασικό λόγο επιμονής της ΕΕ με την Ουκρανία, όπως τον έχουμε εξηγήσει πιο πάνω.

Την ίδια ώρα, τόσο η Ουκρανία όσο και άλλες χώρες της Αν. Ευρώπης - κατά κύριο λόγο Πολωνία και οι Βαλτικές - είχαν ταχθεί και συνεχίζουν να τάσσονται σθεναρά ενάντια στην κατασκευή τόσο του «Nord Stream ΙΙ» όσο και του «South Stream», επικαλούμενες μια σειρά λόγους, μεταξύ των οποίων και η υπονόμευση της Ουκρανίας. Από την άλλη πλευρά, η Ιταλία ανοιχτά τάσσεται υπέρ της κατασκευής του «Νότιου Αγωγού», έχοντας από κοντά και την Ελλάδα, ενώ ενδιαφέρον θα έχει να δούμε εάν θα υπάρξει αλλαγή της στάσης της Βουλγαρίας στο ζήτημα μετά την ανάδειξη νέου Προέδρου στη χώρα, που φέρεται να είναι πιο φιλικός προς τη Μόσχα.

Εν κατακλείδι, παρά τα όσα αναφέρονται στο «μνημόνιο ενεργειακής συνεργασίας» με την Ουκρανία και τις δημόσιες δηλώσεις αξιωματούχων της ΕΕ που ακολούθησαν, κάθε άλλο παρά «ενιαία» στάση κρατούν στο θέμα οι άμεσα ενδιαφερόμενες ευρωπαϊκές χώρες.

Βεβαίως, εκτός από την όξυνση των ανταγωνισμών, ό,τι και αν γίνει, χαμένοι βγαίνουν οι εργαζόμενοι, οι λαοί, και επειδή από τα κέρδη των μονοπωλίων δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν, αλλά και επειδή θα αγοράζουν ακριβά την Ενέργεια. Ενώ η Ουκρανία ως πεδίο ανταγωνισμών συνεχίζει να αποτελεί παράγοντα που εγκυμονεί κινδύνους για ιμπεριαλιστικό πόλεμο, άρα καταστροφή για τους λαούς.