Η ΚΕ του ΚΚΕ, με τη Διακήρυξή της για τα 100 χρόνια από την Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, που έδωσε στη δημοσιότητα στα τέλη Μάη, εγκαινίασε μια πολύμορφη δραστηριότητα που θα ακολουθήσει τους επόμενους μήνες. Το πολιτικό, ιστορικό, λογοτεχνικό βιβλίο θα είναι βασικός συνοδοιπόρος στην προσπάθεια ανάδειξης της επετείου και εμβάθυνσης στα σύγχρονα συμπεράσματα για τη στρατηγική του κομμουνιστικού κινήματος.

Ο «Ριζοσπάστης» μίλησε με τους Δημήτρη Ξεκαλάκη και Κωστή Μπορμπότη, μέλη της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ, για τις εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής» που βοηθούν στην εμβάθυνση των ζητημάτων που θέτει η Διακήρυξη: Βασικά λενινιστικά έργα και συλλογές που μπορούν να προσφέρουν τη γνώση της ανάπτυξης της επαναστατικής πολιτικής των μπολσεβίκων, βιβλία που αφορούν τη γνώση των γεγονότων της περιόδου, βιβλία που βοηθούν στη μελέτη της πορείας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και της αντεπανάστασης.

-- Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από την Οχτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία το 1917. Ποιο είναι το νόημα να ασχοληθεί και να διαβάσει κανείς για κάτι που έγινε πριν από έναν αιώνα;

-- Δ. Ξ.: Η γνώση της Ιστορίας δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στο γενικό ενδιαφέρον κάποιων ερευνητών, σε κάποιο στενά ακαδημαϊκό πλαίσιο ή σε κάποια προσωπική ανησυχία και αναζήτηση. Αφορά τον ίδιο το λαό. Ιστορικά γεγονότα, όπως για παράδειγμα η Γαλλική αστική Επανάσταση το 1789, η Ελληνική Επανάσταση το 1821, η ιστορία των δύο Παγκοσμίων Πολέμων και βέβαια η Σοσιαλιστική Επανάσταση στη Ρωσία το 1917 αποτελούν πηγή γνώσης πολύτιμη για το παρόν και το μέλλον. Η γνώση αυτή ξεπερνάει την απλή καταγραφή γεγονότων. Αφορά πρώτα και κύρια την ίδια την κοινωνική εξέλιξη, τους νόμους της, τις κινητήριες δυνάμεις. Γι' αυτό τα επιτελεία και οι μηχανισμοί της αστικής τάξης επιδιώκουν σταθερά να διαστρεβλώνουν την ιστορική αλήθεια, να αποσιωπήσουν το ρόλο των τάξεων και της ταξικής πάλης στην κοινωνική εξέλιξη.

Ιδιαίτερα μετά την αντεπαναστατική ανατροπή του σοσιαλισμού, ο διεθνής καπιταλισμός και οι οπορτουνιστές συνοδοιπόροι του πανηγύριζαν, προπαγανδίζοντας ότι ο σοσιαλισμός «απέτυχε» και το μέλλον είναι ένας ανθρώπινος καπιταλισμός. Βέβαια, η ιστορικά προσωρινή νίκη του καπιταλισμού ούτε αλλάζει την εκμεταλλευτική του φύση, ούτε αναιρεί τα βαθιά του αδιέξοδα, που στρώνουν αντικειμενικά το δρόμο της ανατροπής του. Αυτό αποδείχθηκε τις δυόμιση πλέον δεκαετίες που πέρασαν. Δεν ζήσαμε το «τέλος της Ιστορίας» και το «τέλος της ταξικής πάλης», όπως φαντάζονταν οι αστοί διανοούμενοι. Ζήσαμε και ζούμε κρίσεις, πολέμους, ένταση της εκμετάλλευσης, μεγάλη όξυνση των αντιθέσεων... Γι' αυτό εκτιμάμε ότι η καπιταλιστική βαρβαρότητα θα γεννήσει νέα κύματα ανόδου του επαναστατικού κινήματος.

Η Οχτωβριανή Επανάσταση απέδειξε έμπρακτα ότι ο καπιταλισμός δεν είναι ανίκητος και ότι η εργατική τάξη μπορεί να οικοδομήσει μια ανώτερη κοινωνία που καταργεί την εκμετάλλευση. Αποτέλεσε με βεβαιότητα το γεγονός εκείνο που σημάδεψε όσο κανένα άλλο ολόκληρο τον 20ό αιώνα. Γύρω από την Οχτωβριανή Επανάσταση, όπως και για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, αλλά και την αντεπαναστατική ανατροπή της, υπάρχει ένα τεράστιο εύρος έργων που έχουν γραφτεί: Βιβλία της περιόδου, έργα των πρωταγωνιστών των εξελίξεων, πολιτικά και ιστορικά βιβλία, άρθρα, επιστημονικές μελέτες αλλά και πλήθος λογοτεχνικών έργων. Η μελέτη αυτών των ζητημάτων μπορεί να προσφέρει καθοριστικά συμπεράσματα για τη σημερινή πάλη, για την κατανόηση της πορείας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και πώς φτάσαμε στην ανατροπή της, για την ισχυροποίηση του σύγχρονου επαναστατικού κινήματος. Μπορεί να απαντήσει και στην επίθεση από εχθρούς και «άσπονδους φίλους», που με αφορμή την επέτειο, με τη συκοφάντηση, την παραποίηση, την αναθεώρηση και τη «βολική» ανάγνωση των συμπερασμάτων της Οχτωβριανής Επανάστασης, παρουσιάζουν ως δήθεν «καταστάλαγμα σοφίας» την παραίτηση από την ταξική πάλη.

-- Η Οχτωβριανή Επανάσταση δεν ήρθε ως «κεραυνός εν αιθρία». Ποιες εκδόσεις μπορούν να βοηθήσουν ώστε να προσεγγίσει ο αναγνώστης το ιστορικό και κοινωνικό περιβάλλον, τις συνθήκες της περιόδου;

-- Κ. Μπ.: Η Οχτωβριανή Επανάσταση ξέσπασε μέσα στις συνθήκες που διαμόρφωσε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, αυτός ο «μεγάλος σκηνοθέτης της επανάστασης», όπως τον χαρακτήρισε ο Λένιν. Ο πόλεμος προκλήθηκε από τον οξύτατο ανταγωνισμό μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και η εξέλιξή του έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση επαναστατικών συνθηκών που έθεσαν στην ημερήσια διάταξη το ζήτημα της πάλης για την εξουσία. Το βιβλίο του Γκόντος Ερνο «Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος και η προϊστορία του» παρουσιάζει μια περιεκτική εικόνα της περιόδου που προηγήθηκε και οδήγησε στον πόλεμο, όπως και την εξέλιξή του, με πλούσια εικονογράφηση, που το καθιστά ιδιαίτερα χρήσιμο για τις νέες - και όχι μόνο - ηλικίες. Πέρα από την ιστορική γνώση που προσφέρει, το συγκεκριμένο βιβλίο αναδεικνύει την αναζήτηση των βαθύτερων αιτιών των αντιθέσεων που κινούν την κοινωνία.

Για την Οχτωβριανή Επανάσταση πιο συγκεκριμένα, απαραίτητη είναι η έκδοση «Οκτώβρης 1917, η πορεία των Μπολσεβίκων προς τη νίκη». Προσφέρει πλούσια στοιχεία για την ιστορική πορεία του εργατικού κινήματος από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τη νίκη της Οχτωβριανής Επανάστασης. Παρουσιάζει, μέσα από τα ιστορικά γεγονότα, την ανάπτυξη της δράσης του κόμματος των Μπολσεβίκων και τον αναντικατάστατο ρόλο του στην καθοδήγηση της πάλης του προλεταριάτου για την εξουσία. Αναδεικνύεται ολόκληρη η πορεία του μπολσεβίκικου κόμματος, από το διαχωρισμό του από τα συμβιβασμένα κόμματα της σοσιαλδημοκρατίας, τη διαρκή πάλη ενάντια στον οπορτουνισμό, τη σφυρηλάτηση αγωνιστικών - μαχητικών δεσμών με την εργατική τάξη κατά την επανάσταση του 1905 αλλά και όλη την επόμενη περίοδο. Η μελέτη του βιβλίου βοηθάει τον αναγνώστη να καταλάβει με ποιον τρόπο κατάφεραν οι Μπολσεβίκοι, σε δύσκολες συνθήκες, να διαμορφώσουν επαναστατική γραμμή, να υπερνικήσουν την επιρροή των αστικών και μικροαστικών δυνάμεων στις λαϊκές μάζες και να καθοδηγήσουν την εργατική τάξη στην πραγματοποίηση της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Επίσης, ιδιαίτερα ζωντανή παρουσίαση των γεγονότων γίνεται στο βιβλίο του Λ. Γκιούρκο «Ο Λένιν τον Οκτώβρη». Ο συγγραφέας με γλαφυρό λογοτεχνικό ύφος καταφέρνει να ανασυνθέσει το κλίμα και τη γενικότερη ατμόσφαιρα της εποχής, αλλά και να αναδείξει κομβικά ζητήματα της επαναστατικής πάλης, όπως τη διαλεκτική σχέση Κόμματος - λαϊκών μαζών, αλλά και τις συνθήκες που αποτυπώνουν την απότομη αλλαγή ανάμεσα στο συσχετισμό των τάξεων, την απότομη άνοδο των διαθέσεων των μαζών και την αποφασιστική δράση των Μπολσεβίκων.

-- Ποια έργα βοηθάνε να παρακολουθήσει κανείς την πορεία της επεξεργασίας της λενινιστικής γραμμής, που οδήγησε τελικά στη νικηφόρα έκβαση της Οχτωβριανής Επανάστασης;

-- Δ. Ξ.: Η μελέτη του έργου του Λένιν πρέπει να γίνεται υπό το πρίσμα της δικής του διαπίστωσης, ότι «χωρίς επαναστατική θεωρία δεν υπάρχει επαναστατικό κίνημα». Τα έργα του εκτείνονται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και ιστορικές καμπές, από τη διαπάλη για τον χαρακτήρα και τον προσανατολισμό του Κόμματος, την επανάσταση του 1905 και την επανάσταση του 1917, έως και τα πρώτα χρόνια της οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Αναδεικνύεται ότι προϋπόθεση για την επαναστατική πολιτική πράξη των Μπολσεβίκων και της επιτυχίας της είναι η κατάκτηση και ανάπτυξη της επαναστατικής θεωρίας. Για παράδειγμα, ο Λένιν από νωρίς μελετά την καπιταλιστική οικονομική ανάπτυξη της τσαρικής Ρωσίας με το έργο του «Η ανάπτυξη του καπιταλισμού στη Ρωσία» (τ.3 Απαντα), που γράφτηκε την περίοδο 1896 - 1899. Με το ιστορικής σημασίας έργο του «Ο Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού», αποκαλύπτει την οικονομική και πολιτική ουσία του ιμπεριαλισμού, ως του νέου και τελευταίου σταδίου του καπιταλισμού. Φανερώνει ότι στο μονοπωλιακό καπιταλισμό οξύνονται όλες οι αντιθέσεις της καπιταλιστικής κοινωνίας και ταυτόχρονα αναπτύσσεται ολόπλευρα η κοινωνικοποίηση της παραγωγής, γίνεται η «υλική προετοιμασία» για την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού και το πέρασμα στον κομμουνιστικό τρόπο παραγωγής. Στις παραμονές της επανάστασης, το καλοκαίρι του 1917, ολοκληρώνει το «Κράτος και Επανάσταση», τεκμηριώνοντας τη θεμελιώδη μαρξιστική θέση για την ανάγκη τσακίσματος του αστικού κράτους και την αντικατάσταση από τα επαναστατικά όργανα εξουσίας της εργατικής τάξης, τη δικτατορία του προλεταριάτου. Το έργο αυτό είχε κομβική σημασία σε συνθήκες διεκδίκησης της εξουσίας. Πρόκειται για ορισμένα μόνο παραδείγματα, που δείχνουν ότι χωρίς όλη αυτήν τη θεωρητική προετοιμασία δεν μπορούσε να υπάρξει η νίκη της επανάστασης. Οι επεξεργασίες αυτές φώτισαν τις δυνατότητες κοινωνικοποίησης των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής την εποχή του μονοπωλιακού καπιταλισμού, όσο και τις δυνατότητες που δημιουργούσε η ανισόμετρη οικονομική και πολιτική ανάπτυξη και η όξυνση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, ώστε να σπάσει η ιμπεριαλιστική αλυσίδα στον αδύναμο κρίκο της και να ξεκινήσει η προσπάθεια οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε μία χώρα ή ομάδα χωρών. Ανέδειξαν ότι ο μονοπωλιακός καπιταλισμός σημαίνει βάθεμα της βασικής αντίθεσης της καπιταλιστικής κοινωνίας ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και την ατομική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της, τον παρασιτικό ρόλο του μετόχου - καπιταλιστή, ότι ο ιμπεριαλισμός έχει πια περάσει σε μια «αντίδραση σε όλη τη γραμμή» και δεν μπορεί να προσφέρει αξιοποίηση των δυνατοτήτων που έχουν αναπτυχθεί προς όφελος της κοινωνικής προόδου. Οι επεξεργασίες αυτές συνέβαλαν καθοριστικά ώστε ο Λένιν, αναπτύσσοντας τη στρατηγική των Μπολσεβίκων, να ξεπεράσει στην πράξη τις θέσεις που κυριαρχούσαν έως τότε στον μαρξισμό (Πλεχάνοφ, Κάουτσκι κ.ά.), όπως και των μενσεβίκων, που θεωρούσαν ότι η Ρωσία έπρεπε να περάσει ένα στάδιο «ωρίμανσης» του καπιταλισμού και μετά να τεθεί το θέμα της εργατικής εξουσίας.

-- Κ. Μπ.: Επίσης, τέτοιο παράδειγμα, κορυφαίας σημασίας, είναι το έργο του Λένιν «Οι Θέσεις του Απρίλη», το οποίο πρέπει απαραίτητα να μελετηθεί από κάποιον που θέλει να κατανοήσει την εξέλιξη και την πορεία της επαναστατικής πολιτικής των Μπολσεβίκων από το Φλεβάρη του 1917, που ανετράπη ο τσάρος και σχηματίστηκε η Προσωρινή Κυβέρνηση, μέχρι τον Οκτώβρη. Στις «Θέσεις του Απρίλη» και στα άλλα γραπτά της περιόδου, ο Λένιν έκανε μια πολύ σαφή εκτίμηση του χαρακτήρα της επανάστασης του Φλεβάρη. Εκτιμούσε ότι η εξουσία άλλαξε χέρια, πέρασε στα χέρια της αστικής τάξης. Υπενθύμιζε ότι το βασικό ζήτημα στη μέχρι τότε στρατηγική των Μπολσεβίκων, το ζήτημα της κοινωνικής συμμαχίας των εργατών και αγροτών, είχε ήδη πραγματοποιηθεί με τη μορφή των Σοβιέτ, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι σε αυτά η πλειοψηφία του προλεταριάτου παρασυρόταν κι εμπιστευόταν τους εκπροσώπους των μικροαστικών στρωμάτων, οι οποίοι δρούσαν σαν ουρά της αστικής τάξης. Απέναντι στη θέση των λεγόμενων «παλιών μπολσεβίκων» (Κάμενεφ, Ζηνόβιεφ κ.ά.), ότι η αστικοδημοκρατική επανάσταση δεν είχε ολοκληρωθεί και ότι δεν είχαν πραγματοποιηθεί μια σειρά από στόχους (π.χ. Συντακτική Συνέλευση, αγροτική μεταρρύθμιση), ο Λένιν απάντησε ότι το κύριο ζήτημα σε κάθε επανάσταση είναι το ζήτημα της εξουσίας. Με αυτήν την έννοια, η αστικοδημοκρατική επανάσταση είχε τελειώσει. ΑπαιτούΝταν, λοιπόν, αλλαγή της στρατηγικής των Μπολσεβίκων. Από το Φλεβάρη και μετά, το πρώτο και το βασικό ζήτημα που έπρεπε να λυθεί ήταν το ανέβασμα της συνείδησης του προλεταριάτου, η κατάκτηση της πρωτοπορίας του στο πλαίσιο της κοινωνικής συμμαχίας. Κάτι τέτοιο απαιτούσε πάλη μέσα στα ίδια τα επαναστατικά όργανα (τα Σοβιέτ), τη συσπείρωση με τους μισοπρολετάριους και τη φτωχή αγροτιά, προκειμένου να προετοιμαστεί το έδαφος για τη σοσιαλιστική επανάσταση. Με τις «Θέσεις του Απρίλη» ο Λένιν ουσιαστικά σάλπισε το κάλεσμα στην προλεταριακή επανάσταση.

-- Δ. Ξ.: Κομβική για τη νίκη της επανάστασης ήταν η λενινιστική επεξεργασία για τον πόλεμο. Στις συνθήκες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου οι Μπολσεβίκοι ήταν εκείνοι που κατάφεραν να αναπτύξουν τη συνεπή διεθνιστική επαναστατική γραμμή. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Β' Διεθνούς σύρθηκαν πίσω από το σύνθημα της «υπεράσπισης της πατρίδας» και ουσιαστικά συντάχθηκαν με τις αστικές τάξεις των χωρών τους. Στη συλλογή κειμένων του Λένιν «Για τον πόλεμο και τη σοσιαλιστική επανάσταση» περιλαμβάνονται κείμενα της περιόδου 1914 - 1917, που αποτυπώνουν τη μεγάλη σημασία της ταξικής - επιστημονικής προσέγγισης στο ζήτημα του πολέμου, πράγμα που έδωσε τη δυνατότητα στο κόμμα των Μπολσεβίκων να καθοδηγήσει την εργατική τάξη της Ρωσίας στη νίκη της επανάστασης, ενάντια στη δική της αστική τάξη. Αναδεικνύονται η σφοδρή πολεμική με το σοσιαλσοβινισμό, που θέτει την εργατική τάξη «κάτω από ξένη σημαία», η ανάγκη μετατροπής του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε πάλη για την εργατική εξουσία, καθώς και η συγκεκριμένη επεξεργασία αυτής της γραμμής ώστε να πείθονται και να τραβιούνται οι εργατικές - λαϊκές μάζες σε επαναστατική κατεύθυνση.

-- Τίθεται πάντως το ερώτημα, αν αρκούσε η επεξεργασία της επαναστατικής στρατηγικής για τη νίκη της Οχτωβριανής Επανάστασης. Ποιες εκδόσεις δίνουν απαντήσεις σε αυτό το ζήτημα;

-- Κ. Μπ.: Οι Μπολσεβίκοι σε κάθε φάση δούλευαν για να επιδρούν και να κερδίζουν μάζες με την πολιτική τους γραμμή και να τη μετατρέπουν σε «υλική δύναμη». Αξίζει να ξεχωρίσουμε μια σημαντική πλευρά της δράσης τους, με βάση την πρόσφατη έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής», τη συλλογή κειμένων του Λένιν «Από τη μαχητική πείρα των μπολσεβίκων». Είναι πλευρά όχι ιδιαίτερα γνωστή στο ευρύτερο κοινό: Η οργανωτική ετοιμότητα στο καθήκον καθοδήγησης της ένοπλης επαναστατικής εξέγερσης για την κατάκτηση της εξουσίας, η πρακτική και τεχνική υποδομή τόσο των Μπολσεβίκων όσο και μιας ευρύτερης δύναμης εργατών, αποφασισμένων ν' αποτελέσουν τη δύναμη κρούσης της επανάστασης. Οι Μπολσεβίκοι αντιμετώπισαν στην πράξη τη βία του τσαρικού κράτους αλλά και την αντεπαναστατική δράση οργανωμένων ομάδων (π.χ. «Μαύρες Εκατονταρχίες»). Η θεωρητική αλλά και πρακτική - μαχητική ετοιμότητα και πείρα των Μπολσεβίκων τούς επέτρεψε να σφυρηλατούν επαναστατικούς δεσμούς με τις μάζες και να μην υποκύπτουν μπροστά στις δυσκολίες, τις επιθέσεις, την καταστολή. Η έκδοση αυτή περιλαμβάνει κείμενα που αφορούν την επανάσταση του 1905 που ηττήθηκε, άλλες επιμέρους συγκρούσεις κι εξεγέρσεις, την πάλη των χρόνων 1908 - 1912, όπου η πάλη πήρε έως ένα βαθμό το χαρακτήρα παρτιζάνικων συγκρούσεων και βέβαια την Επανάσταση του 1917 και την πραγματοποίηση της ένοπλης εξέγερσης, που επέφερε το αποφασιστικό πλήγμα στον αντίπαλο και οδήγησε στην κατάκτηση της επαναστατικής εργατικής εξουσίας. Ως συμπέρασμα αναδεικνύεται η ανάγκη ιδεολογικής - πολιτικής και οργανωτικής ετοιμότητας, ως προϋπόθεση για να εκπληρώνει το ΚΚ το ρόλο της επαναστατικής πρωτοπορίας σε οποιεσδήποτε συνθήκες.

Στο ίδιο πλαίσιο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια άλλη, πρόσφατη επίσης έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής», το βιβλίο του Κοριούν Μκρτιτς «Καμό», το οποίο αφηγείται μυθιστορηματικά την πολυτάραχη ζωή του Μπολσεβίκου επαναστάτη Σιμόν Τερ-Πετροσιάν, που έγινε γνωστός με το ψευδώνυμο Καμό. Ο Καμό είχε ιδιαίτερο ταλέντο στην οργάνωση της μαχητικής παράνομης, συνωμοτικής δουλειάς. Ανάμεσα στα άλλα, συμμετείχε στο στήσιμο παράνομων τυπογραφείων, στην εξασφάλιση πόρων για την παράνομη δράση του Κόμματος, στη συγκρότηση ένοπλων ομάδων κ.ά. Μέσα από τη ζωή του αναδεικνύονται οι αρετές του ακούραστου μαχητή, η ευρηματικότητα και πρωτοβουλία που διακρίνουν τη συνωμοτική δουλειά, η αποφασιστικότητα του επαναστάτη να πετύχει το σκοπό του.

-- Η ταξική πάλη, βέβαια, δεν σταμάτησε με τη νίκη της επανάστασης. Πού θα βρει κανείς απαντήσεις για την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και τις αιτίες της αντεπανάστασης;

-- Κ. Μπ.: Η εδραίωση της σοβιετικής εξουσίας και των νέων κομμουνιστικών σχέσεων ήταν ένα σύνθετο και απαιτητικό καθήκον από την πρώτη κιόλας στιγμή. Επρεπε να ξεπεραστούν οι δυσκολίες της αντεπανάστασης, του εμφυλίου, της ξένης ιμπεριαλιστικής επέμβασης, αλλά και των καθυστερήσεων που κληροδότησε ο καπιταλισμός και οι οποίες έπρεπε σχεδιασμένα να εξαλειφθούν από το εργατικό κράτος. Είναι εξαιρετικά χρήσιμο να παρακολουθήσει κανείς τις επεξεργασίες του Λένιν, στην προσπάθειά του να δώσει απαντήσεις σε αυτά τα προβλήματα τα πρώτα χρόνια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, όπως καταγράφονται στη συλλογή κειμένων «Για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση». Εκεί μπορεί να δει κανείς τα μέτρα που χρειάστηκε να εφαρμόσει η σοβιετική εξουσία για να ξεπεράσει τα προβλήματα έλλειψης σε τρόφιμα και πρώτες ύλες, τον σκληρό αγώνα για την αναδιοργάνωση ολόκληρης της παραγωγής και κατανομής, τον αναγκαστικό ελιγμό της ΝΕΠ και άλλα. Την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης τις επόμενες δεκαετίες, αλλά και τη διαπάλη που αναπτύχθηκε μέσα στο μπολσεβίκικο κόμμα, μπορεί κανείς να παρακολουθήσει μέσα από την έκδοση «Η δεξιά παρέκκλιση στο ΚΚ (μπ)» του Στάλιν. Αναφέρεται στην περίοδο που το ΚΚ προσανατολίζεται στο ξεπέρασμα της ΝΕΠ και στην ανάπτυξη του κινήματος της κολεκτιβοποίησης στη γη, της εκβιομηχάνισής της και της εξάλειψης των κουλάκων (καπιταλιστών γης) ως τάξης, μέσα από το σχεδιασμό του πρώτου Πεντάχρονου Πλάνου. Το προχώρημα αυτής της πολιτικής είχε ως αποτέλεσμα την αντίδραση κοινωνικών δυνάμεων που επωφελήθηκαν από τη ΝΕΠ. Αυτή η κοινωνική αντίδραση βρήκε έκφραση μέσα στο ΚΚ (μπ), με στελέχη της ΚΕ και του ΠΓ (Μπουχάριν, Τόμσκι, Ρίκοφ) που υποστήριζαν την επ' αόριστον συνέχιση της ΝΕΠ. Είναι διαπάλη που αφορά την πορεία εμβάθυνσης των κομμουνιστικών σχέσεων.

Επίσης, στο έργο του Στάλιν «Οικονομικά προβλήματα του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ» μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τη συζήτηση που διεξαγόταν στις αρχές της δεκαετίας του 1950, μετά τον Β' Παγκόσμιο, για τις νομοτέλειες που διέπουν τη σοσιαλιστική οικοδόμηση και τη συμβολή του Στάλιν. Θα βγάλει σημαντικά συμπεράσματα για ζητήματα που αποδείχθηκαν κρίσιμα στην ικανότητα του ΚΚ να μελετά και να αναπτύσσει την επαναστατική θεωρία, ώστε να καθοδηγήσει με επιτυχία την πορεία ανάπτυξης των κομμουνιστικών σχέσεων. Η μελέτη αυτών των έργων βοηθά στη συνειδητοποίηση ότι ο σοσιαλισμός είναι μια κοινωνία που δεν έχει ανεπτυγμένα ακόμη όλα της τα χαρακτηριστικά, ότι είναι ανώριμος κομμουνισμός και ότι από αυτό προκύπτουν δυσκολίες, οι οποίες, αν δεν επιλυθούν επαναστατικά, ενέχουν τον κίνδυνο οπισθοδρόμησης, αντεπανάστασης. Είναι βάση για να μελετηθούν τα σύγχρονα συμπεράσματα του ΚΚΕ.

-- Δ. Ξ.: Η μελέτη και η γνώση των αιτιών που οδήγησαν στη νίκη της αντεπανάστασης είναι βασικός παράγοντας διαμόρφωσης σύγχρονης επαναστατικής αντίληψης για το σοσιαλισμό - κομμουνισμό. Δεν νοείται σήμερα επαρκής και πειστική ικανότητα προβολής της αναγκαιότητας της κομμουνιστικής κοινωνίας χωρίς την ικανότητα απάντησης στο ερώτημα «γιατί ανετράπη;». Γι' αυτό, το ΚΚΕ τα τελευταία 25 χρόνια έχει αφιερώσει μεγάλες προσπάθειες στη μελέτη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και των αιτιών ανατροπής της. Κορυφαία στιγμή αυτής της μεγάλης προσπάθειας αποτέλεσε το 18ο Συνέδριο του Κόμματος το 2009, που κατέληξε σε «Απόφαση εκτιμήσεων και συμπερασμάτων για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ό αιώνα με επίκεντρο την ΕΣΣΔ» και επισήμαινε την ανάγκη συνέχισης της σχετικής μελέτης. Τα συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση ισχυροποιούν τόσο το Κόμμα μας, όσο και άλλα Κομμουνιστικά και Εργατικά Κόμματα, καθώς φωτίζουν καλύτερα την πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση της νέας κοινωνίας, του σοσιαλισμού - κομμουνισμού. Η προσπάθεια αυτή είναι το όπλο μας για τη σύγχρονη ανάπτυξη της αντίληψής μας για το σοσιαλισμό, όπως έχει αποτυπωθεί στο «Πρόγραμμα του ΚΚΕ» που ψηφίστηκε από το 19ο Συνέδριο του Κόμματος.

Αξίζει, επίσης, να αναφέρουμε την εκλαϊκευτική εκδοτική προσπάθεια του ΚΣ της ΚΝΕ μέσα από τις 3 μπροσούρες «Αλήθειες και Ψέματα για το Σοσιαλισμό», όπου περιλαμβάνεται η απάντηση σε συκοφαντίες και διαστρεβλώσεις για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση με τη μορφή ερώτησης - απάντησης και εκτίθενται τα συμπεράσματα στα οποία έχει καταλήξει το ΚΚΕ. Ολα αυτά παρουσιάζονται σε μια έγχρωμη έκδοση με εικόνες, γραφήματα, χάρτες, παρουσίαση ιστορικού υλικού και ντοκουμέντων. Είναι έκδοση ιδιαίτερα χρήσιμη για τους νέους και τις νέες.

-- Κ. Μπ.: Η μελέτη όλης αυτής της περιόδου προσφέρει σημαντικά συμπεράσματα και για τη στρατηγική του Διεθνούς Κομμουνιστικού κινήματος. Είναι μια σύνθετη υπόθεση, που απαιτεί και περισσότερη μελετητική προσπάθεια. Πλευρές των επεξεργασιών που συλλογικά το Κόμμα έχει κάνει τα τελευταία χρόνια, περιέχονται στον «Β' Τόμο του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ», στην έκδοση «Θεωρητικά Ζητήματα στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ», στην έκδοση «Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο», όπως και στα υλικά της «Διημερίδας της ΚΕ».

Ωστόσο, δεν αφομοιώθηκε και δεν κυριάρχησε σε όλη την πορεία του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος η θετική πείρα της Οχτωβριανής Επανάστασης. Αντίθετα, μέσα από μια αντιφατική πορεία, υπερίσχυσε σε σημαντικό βαθμό η στρατηγική αντίληψη που, σε γενικές γραμμές, έθετε ως στόχο μια ενδιάμεσου τύπου εξουσία ή κυβέρνηση ανάμεσα στην αστική και στην εργατική, ως μεταβατική για τη σοσιαλιστική εξουσία. Συχνά, αυτή η επιλογή αιτιολογήθηκε με βάση την αρχική στρατηγική επεξεργασία των Μπολσεβίκων και μάλιστα εφαρμόστηκε σε καπιταλιστικές οικονομίες και διαμορφωμένα αστικά κράτη σε χώρες που δεν παρουσίαζαν ιστορικά ανάλογες συνθήκες με τη Ρωσία του 1905.

Οι αιτίες αυτής της πορείας ασφαλώς απαιτούν βαθύτερη, διεξοδική μελέτη, την οποία συνεχίζουμε ως Κόμμα, ωστόσο στις μελέτες που προαναφέραμε, επισημαίνονται ορισμένοι παράγοντες και δυσκολίες που συνέβαλαν στην κυριαρχία προβληματικών στρατηγικών επεξεργασιών.

Επιβεβαιώνεται ότι η ανάπτυξη της επαναστατικής θεωρίας και στρατηγικής είναι κρίσιμη για την πορεία και τον επαναστατικό χαρακτήρα του ΚΚ.