Την περίοδο 17 - 28 Οκτώβρη, η ΚΕ του ΚΚΕ διοργανώνει μια πρωτότυπη και αρκετά ενδιαφέρουσα έκθεση γραμματοσήμων που αποτυπώνουν την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ. Με αφορμή αυτήν τη διοργάνωση, ο «Ριζοσπάστης» παρουσιάζει ένα μικρό δείγμα από το πλούσιο ιστορικό υλικό.

Μέχρι πριν λίγες μόλις δεκαετίες, το ταχυδρομείο αποτελούσε βασικό μέσο επικοινωνίας, τα γραμματόσημα ή ένσημα επάνω στο φάκελο αποδεικτικό της καταβολής του αντιτίμου. Πολλά από αυτά τα μικρά χαρτάκια αποτελούν ξεχωριστά ντοκουμέντα της καταγραφής των ιστορικών μεταβολών, των πολιτικών αλλαγών, των επαναστάσεων, των επιτευγμάτων και των δυσκολιών ενός λαού. Αποτυπώνουν κεντρικές πολιτικές κατευθύνσεις και προτεραιότητες της κάθε περιόδου. Τα πρώτα γραμματόσημα εμφανίστηκαν στην Αγγλία το 1840 και σταδιακά διαδόθηκαν και σε άλλες χώρες. Στην τσαρική Ρωσία τα πρώτα γραμματόσημα εκδόθηκαν το 1858. Μετά τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης, τα πρώτα σοβιετικά γραμματόσημα τυπώθηκαν το 1918 στην πρώτη επέτειο της προλεταριακής επανάστασης. Νωρίτερα, η σοβιετική εξουσία χρησιμοποιούσε γραμματόσημα της τσαρικής περιόδου τα οποία είχαν σφραγιστεί με σφραγίδες της νέας εξουσίας. Αυτό το φαινόμενο συναντάται και σε άλλες περιόδους πολιτικών μεταβολών π.χ. Κατοχής, Απελευθέρωσης κ.ά. Για παράδειγμα, στο Αρχείο του ΚΚΕ φυλάσσονται γραμματόσημα των ελληνικών ταχυδρομείων, τα οποία τροποποιήθηκαν με σφραγίδες του ΕΑΜ και της Εθνικής Αλληλεγγύης και χρησιμοποιήθηκαν στις περιοχές που κυριαρχούσε ο ΕΛΑΣ το 1944.

Η κατάσταση των ταχυδρομείων που παρέλαβε η νεαρή σοβιετική εξουσία αντανακλούσε τη γενικότερη εικόνα της προεπαναστατικής Ρωσίας. Κεντρική ταχυδρομική υπηρεσία ουσιαστικά δεν υπήρχε. Το ταχυδρομικό δίκτυο ήταν αναπτυγμένο στα μεγάλα κέντρα (Πετρούπολη, Μόσχα κ.ά.), ενώ σε άλλες περιοχές της αχανούς χώρας υπήρχαν κάθε είδους ταχυδρομεία, με δικά τους διαφορετικά πρότυπα οργάνωσης και λειτουργίας, διαφορετικές τιμολογήσεις των υπηρεσιών τους. Αυτά τα ταχυδρομεία ανήκαν στα ζέμστβο (τοπικές κοινότητες), ακόμα και σε ιδιώτες. Στις προτεραιότητές τους ήταν η εξυπηρέτηση των εύπορων τάξεων.

Η νεαρή σοβιετική εξουσία απαλλότριωσε τις υπάρχουσες υποδομές και μέσα, που πέρασαν πλέον στην ιδιοκτησία του σοβιετικού κράτους και στην αρμοδιότητα του Λαϊκού Επιτροπάτου Ταχυδρομείων και Τηλεγραφείων. Τα σοβιετικά ταχυδρομεία έδωσαν τις δικές τους μάχες για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, ως ένα δίκτυο επικοινωνίας στην υποστήριξη λειτουργίας της οικονομίας με βάση τον κεντρικό σχεδιασμό, την καταγραφή και τον έλεγχο. Τα σοβιετικά ταχυδρομεία ανέλαβαν και την υπηρεσία διανομής του Τύπου. Οργανώθηκαν κινητά ταχυδρομεία για τις αγροτικές περιοχές και σταδιακά κάλυψαν με κατ' οίκον παράδοση μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Το 1925 είχαν καταφέρει να καλύπτουν το 68% του πληθυσμού με κατ' οίκον παράδοση - ήταν μεγάλο βήμα αν αναλογιστεί κανείς τις τεράστιες καταστροφές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, της ξένης επέμβασης και του εμφυλίου, αλλά και το αχανές του εδάφους. Αντίθετα, προεπαναστατικά η διανομή επιστολών κατ' οίκον ήταν κάτι άγνωστο για το λαό και προνόμιο των λίγων. Τα σοβιετικά ταχυδρομεία ανέλαβαν τεράστιο φορτίο κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, στην επικοινωνία με τις οικογένειες των εκατομμυρίων στρατιωτών. Η Ταχυδρομική Υπηρεσία και το Στρατιωτικό Ταχυδρομείο διακίνησαν δισεκατομμύρια επιστολές!

Η νεαρή σοβιετική Ρωσία έκανε έμβλημά της τα σύμβολα της δουλειάς, το σφυρί και το δρεπάνι. Ετσι, και στα πρώτα γραμματόσημα πρωταγωνιστεί ο εργαζόμενος άνθρωπος - οι μορφές του εργάτη, του αγρότη, της εργαζόμενης γυναίκας, καθώς και ο στρατιώτης του Κόκκινου Στρατού, υπερασπιστής των κατακτήσεων της εργατικής τάξης. Στα γραμματόσημα αποτυπώθηκαν κεντρικά θέματα της πολιτικής του σοβιετικού κράτους, επιτεύγματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, καθώς και Σοβιετικών που διακρίθηκαν για τις ηρωικές τους πράξεις και έδωσαν ακόμα και τη ζωή τους στην υπεράσπιση της Σοβιετικής Ενωσης.

Αναμφισβήτητα, η έκθεση έχει ξεχωριστό φιλοτελικό ενδιαφέρον, αφού κανείς θα αντικρίσει χιλιάδες γραμματόσημα, που φέρουν τη σφραγίδα μιας χώρας που σήμερα δεν υπάρχει, της ΕΣΣΔ, που καταλάμβανε το 1/6 στη γήινη σφαίρα. Πέρα από αυτό το ενδιαφέρον, αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της ιστορίας της πορείας 70 χρόνων από την Επανάσταση έως την επικράτηση της αντεπανάστασης, την καπιταλιστική παλινόρθωση και τη διάλυση της ΕΣΣΔ.

Στα σοβιετικά γραμματόσημα αποτυπώνεται η προσπάθεια της εργατικής εξουσίας να αντιμετωπίσει αρχικά τη λυσσασμένη αντίδραση της εγχώριας και διεθνούς αστικής τάξης, που είχε χάσει τα προνόμιά της. Η προσπάθεια να βάλει τις πρώτες βάσεις των σοσιαλιστικών - κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής σε ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες, όπου βάρυνε η σημαντική ανισομετρία και καθυστέρηση της προεπαναστατικής Ρωσίας. Το ίδιο το παράδειγμα της συγκρότησης των ταχυδρομείων είναι χαρακτηριστικό.

Παραπέρα, η σοβιετική εξουσία έπρεπε να πετύχει άθλους ώστε να αναμορφώσει ριζικά την αγροτική και βιομηχανική παραγωγή, και τους πέτυχε, καταφέρνοντας να φτάσει και να ξεπεράσει τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες στον όγκο της βιομηχανικής παραγωγής. Σε αυτήν την προσπάθεια αναμορφώθηκαν ολόκληρες περιοχές, όπως ήταν το Μαγνιτογκόρσκ, όπου μέσα σε λίγα χρόνια εκεί που ήταν έρημη και ακατοίκητη περιοχή, χτίστηκε από το μηδέν ένα γιγαντιαίο μεταλλουργικό συγκρότημα για την αξιοποίηση των μεταλλευμάτων της περιοχής, δημιουργήθηκαν σιδηροδρομικές υποδομές για τη μεταφορά καυσίμων προ το Μαγνιτογκόρσκ και την παραλαβή των προϊόντων της μεταλλουργίας του. Σε 2-3 χρόνια, σε αυτόν τον ερημότοπο ξεπήδησε μια πολιτεία 250.000 κατοίκων.

Και αυτός ο άθλος της σοβιετικής εργατικής τάξης δείχνει πως η εργατική τάξη, ο εργαζόμενος άνθρωπος μπορεί όχι μόνο να ζήσει χωρίς καπιταλιστές, αλλά να τα καταφέρει καλύτερα. Στα χιλιάδες γραμματόσημα της έκθεσης, καθώς και στα άλλα ντοκουμέντα της αποτυπώνεται ο μαζικός ηρωισμός του Σοβιετικού λαού στην πρώτη προσπάθεια οικοδόμησης της σοσιαλιστικής κοινωνίας, αλλά και ο ηρωισμός του στην υπεράσπισή της κατά τη ναζιστική επίθεση και κατοχή μεγάλου μέρους του εδάφους της στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αποτελούν πηγή γνώσης και μια ακόμη απάντηση στην αστική αντικομμουνιστική προσπάθεια εξίσωσης ναζισμού - κομμουνισμού.

Ξεχωριστή σημασία έχουν και τα γραμματόσημα που εξέδωσαν δεκάδες χώρες σε όλο τον κόσμο με θέμα την Οκτωβριανή Επανάσταση, για τους δικούς της λόγους και με το δικό της σκεπτικό η καθεμία. Το σίγουρο είναι πως η εικόνα της ΕΣΣΔ σε όλη την περίοδο ύπαρξής της ήταν αρκετά διαφορετική από εκείνη που σήμερα καλλιεργείται.

Το να γνωριστεί κάποιος με το υλικό της έκθεσης, ακόμα και με τη σκέψη πως αποτελεί ένα υλικό που ανήκει στην ιστορία, συμβάλλει στη γνωριμία με την ιστορική πραγματικότητα, με την ιστορική αλήθεια. Ταυτόχρονα, φιλοδοξούμε να δώσει πολλαπλά ερεθίσματα και αφορμές για παραπέρα μελέτη, κυρίως να αναζωογονήσει τη σκέψη πως ο σοσιαλισμός στηρίζεται στα αναπτυγμένα μέσα παραγωγής και αν κατάφερε η ανθρωπότητα να κάνει την πρώτη απόπειρα σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην εποχή που το ζητούμενο ήταν τα ταχυδρομεία, σήμερα που τα μέσα επικοινωνίας παγκοσμίως είναι πιο ανεπτυγμένα είναι ακόμα πιο ώριμος και αναγκαίος. Ως απάντηση στην καπιταλιστική βαρβαρότητα, που αποτελεί εμπόδιο στην ολόπλευρη αξιοποίηση των επιτευγμάτων της επιστήμης και της τεχνολογίας προς όφελος των κοινωνικών αναγκών.