Το τελευταίο δεκαήμερο του Μαρτίου από φέτος θα υπάρχει διπλή «γιορτή» για το Θέατρο. Από φέτος η 20ή Μαρτίου θα είναι η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου για παιδιά, ενώ όπως ξέρουμε εδώ και χρόνια η 27η Μαρτίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου.

Η γέννηση και η εξέλιξη του θεάτρου συνδέεται με τις ιστορικές εποχές, την κοινωνική δομή και τις ανάγκες των καιρών, στους οποίους άνθισε. Οπως είναι γνωστό, το θέατρο γεννήθηκε στην Αρχαία Αθήνα, από τους λατρευτικούς κυκλικούς χορούς γύρω από το βωμό του αγροτικού θεού Διονύσου τον 6ο π.Χ. αιώνα. Χορευτές μεταμφιεσμένοι σε τράγους ή σατύρους εκτελούσαν χορούς προς τιμή του θεού - προστάτη της βλάστησης, της γονιμότητας και του κρασιού. Δημιουργήθηκε έτσι η ανάγκη ύπαρξης συγκεκριμένου κυκλικού χώρου κοντά στους ναούς. Το αρχαίο δράμα, η τραγωδία και η κωμωδία, το θεατρικό έργο γενικότερα αλλά και ο θεατρικός χώρος στο πέρασμα των αιώνων εξελίσσονται στενά συνδεδεμένα. Από τους ελληνιστικούς χρόνους και μετά, το θεατρικό οικοδόμημα γίνεται απαραίτητο κομμάτι κάθε οργανωμένης πολεοδομικά κοινότητας τόσο στην Ελλάδα όσο και έξω από αυτήν. Το αρχαίο θέατρο ήταν θεσμός της Δημοκρατίας και οι μεγάλοι τραγικοί ποιητές, Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης και ο κωμικός Αριστοφάνης ανήγαγαν το δημόσιο διάλογο και την πολιτική κριτική σε καλλιτεχνικό προϊόν. Ο Ευριπίδης και ο Μένανδρος στην περίοδο της Αλεξανδρινής ακμής και αργότερα της ρωμαιοκρατίας έγιναν τα πρότυπα και μέσω των Ρωμαίων διαμόρφωσαν το θέατρο της Δύσης, από την Αναγέννηση και μετά.

Οσο για σήμερα, η κατάσταση που επικρατεί στο ελληνικό θέατρο είναι μια διαδικασία που χωρίς να χάνει την αίγλη της, χωράει μεγάλη συζήτηση. Ευτυχώς, σε αρκετές περιπτώσεις αποτελεί μορφή αντίστασης στη γενική καθίζηση, στη σύγχυση και την αβεβαιότητα, ωστόσο, καθώς οι εξελίξεις και στο χώρο της τέχνης είναι ραγδαίες, το κλίμα και οι καταστάσεις μεταβάλλονται ενώ η πολιτεία μένει απαθής και αμέτοχη μπροστά σε προβλήματα χρόνια. Προβλήματα που απαιτούν καλή διάθεση και πρόθεση από την πλευρά της πολιτείας, για την επίλυσή τους. Προβλήματα όπως: Η ανάγκη οικονομικής ενίσχυσης των Δημοτικών Περιφερειακών Θεάτρων. Η αναγκαιότητα αλλαγών στη δομή, οργάνωση και λειτουργία των δραματικών σχολών, αλλά και η μέριμνα για την εκπαίδευση τεχνικών θεάτρου που είναι εξίσου αναγκαία, αλλά ανύπαρκτη. Η ένταξη του θεάτρου στη σχολική πράξη που μέχρι στιγμής αντιμετωπίζεται σαν περιθωριακή δραστηριότητα. Η έλλειψη σε βάθος ενίσχυσης του νεοελληνικού έργου, καθώς το έδαφος για την ανάπτυξή του μόνο γόνιμο δεν είναι. Η μη υπεύθυνη στάση της πολιτείας στο σύστημα επιχορηγήσεων θιάσων του ελεύθερου θεάτρου, που πάσχει από καθυστερήσεις. Η ανάγκη ενίσχυσης του παιδικού θεάτρου, κ.ά.

Με την ευκαιρία του εορτασμού της Παγκικό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου και το «Ανοιχτό Θέατρο» συμπράττουν στην ειδική παράσταση, που θα δοθεί την Τρίτη, στο «Ανοιχτό» με το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Τελευταία πράξη».

Η 20ή Μαρτίου 2001, λοιπόν, ορίστηκε ως Διεθνής Ημέρα που θα είναι αφιερωμένη στο θέατρο για παιδιά. Η μέρα αυτή γιορτάστηκε σε όλο τον κόσμο και αποτέλεσε μια περιφανή αναγνώριση του ρόλου που μπορεί να παίξει η τέχνη του θεάτρου στην πνευματική ανάπτυξη του παιδιού. Η Διεθνής Εταιρεία Θεάτρου για τα Παιδιά και τους Νέους έχει δημιουργήσει ένα παγκόσμιο δίκτυο που συνδέει χιλιάδες θιάσους, καθώς και συγγραφείς, καλλιτέχνες, σκηνοθέτες και παιδαγωγούς από 65 χώρες. Από την Ιαπωνία ως την Ουρουγουάη, από τη Γροιλανδία ως τη Μαδαγασκάρη, από την Ιρλανδία ως το Ουζμπεκιστάν τα μέλη της Διεθνούς Εταιρείας επικοινωνούν και συνεργάζονται, προσπαθώντας να συμβάλουν στην άνοδο του επιπέδου των παραστάσεων που απευθύνονται στα παιδιά και τους νέους, στην πλατύτερη διάδοση της θεατρικής παιδείας και στην υποστήριξη κάθε αξιόλογης προσπάθειας στον τομέα του παιδικού θεάματος.

Με αφορμή τον εορτασμό το Ελληνικό Κέντρο Θεάτρου για τα Παιδιά και τους Νέους σε επιστολή του προς τους υπουργούς Πολιτισμού και Παιδείας, προς το Γενικό Γραμματέα Νέας Γενιάς και προς τα ΜΜΕ προτρέπουν «να σκύψουμε με νηφάλια αισιοδοξία πάνω στα προβλήματα που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή το θέατρο για παιδιά».

«Στα τελευταία τριάντα χρόνια» -αναφέρει η επιστολή- «οι εξελίξεις στον τομέα αυτό υπήρξαν θεαματικές τόσο στην Ελλάδα όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Ο αριθμός των επαγγελματικών θιάσων που παίζουν για παιδιά αυξάνεται καθημερινά, το θέατρο έχει πια ενταχθεί στο σχολικό πρόγραμμα, αλλά τα προβλήματα που προκύπτουν είναι τεράστια και για να τα λύσουμε χρειαζόμαστε τη συντονισμένη βοήθεια όλων, της πολιτείας, των εκπαιδευτικών, των γονιών, των ΜΜΕ. Το θέατρο για παιδιά δε χρειάζεται μόνο προικισμένους καλλιτέχνες. Χρειάζεται να βρεθούν τρόποι να αξιολογείται υπεύθυνα και ουσιαστικά η δουλιά τους. Ετσι που κάθε σημαντική προσπάθεια να υποστηρίζεται και να αξιοποιείται».

Μερικά από τα προβλήματα του θεάτρου για παιδιά που θέτει προς συζήτηση το Ελληνικό Κέντρο θεάτρου για Παιδιά και Νέους είναι: Η έλλειψη εποικοδομητικής κριτικής για τη δουλιά των θιάσων και γενικότερα ανεπάρκεια πληροφόρησης για ό,τι έχει σχέση με το θέατρο για παιδιά. Δεν υπάρχει έγκαιρη αλλά και υπεύθυνη έγκριση από την αρμόδια επιτροπή του υπουργείου Παιδείας των παραστάσεων που θα μπορούν να δουν οι μαθητές. Χρειάζεται ευαισθητοποίηση των γονέων αλλά κυρίως των εκπαιδευτικών για το ρόλο που μπορούν να παίξουν σαν μεσολαβητές ανάμεσα στο θέατρο και το παιδί. Πρώτον στην επιλογή του θεάματος, δεύτερον στην προετοιμασία του μικρού θεατή πριν από την παράσταση και τρίτον στην αξιοποίηση της εμπειρίας μετά την παράσταση. Υπάρχει ανάγκη μεγαλύτερης οικονομικής στήριξης τόσο από την πολιτεία, όσο και από την ιδιωτική πρωτοβουλία. Αναζήτηση τρόπων βελτίωσης του επιπέδου των παραστάσεων αλλά και των θεατρικών έργων για παιδιά. Αναζήτηση τρόπων, για να φτάσει το θέατρο σε παιδιά που μένουν σε απομακρυσμένες και υποβαθμισμένες περιοχές της Ελλάδας.

Είναι αλήθεια ότι το θέατρο για παιδιά, τις τελευταίες δεκαετίες διεκδικεί με ισότιμο τρόπο τις ανάλογες συνθήκες ανάπτυξης και προβολής μέσα στη θεατρική ζωή, χωρίς πάντα να τις απολαμβάνει. Το θέατρο για παιδιά πρέπει να αντιμετωπιστεί ως αυτοτελές είδος θεατρικής τέχνης και όχι ουραγός. Ο αριθμός των θεατρικών σχημάτων διαρκώς αυξάνεται, καθώς κάθε θεατρική αίθουσα έχει πια και παιδική σκηνή. Οπως είναι φυσικό, όπως άλλωστε συμβαίνει και στο θέατρο για μεγάλους, δεν είναι όλες οι παραστάσεις καλές. Με τη διαφορά ότι το κακό θέατρο για μεγάλους δεν έχει την ίδια επίδραση που έχει το κακό θέατρο στα παιδιά. Από την άλλη ο μεγάλος έχει τη δυνατότητα της επιλογής, ο μικρός θεατής δεν την έχει. Εκεί μπαίνει ο παράγοντας εκπαιδευτικός, γονιός, υπουργείο Παιδείας, κλπ.

Προβλήματα όμως υπάρχουν και στους χώρους εκπαίδευσης (σχολεία, γυμνάσια, λύκεια), όπου οι χώροι που προσφέρονται για την άσκηση της θεατρικής τέχνης είναι ουσιαστικά ανύπαρκτοι ή ακατάλληλοι για τη μεταφορά μιας παράστασης. Στην πλειοψηφία τους είναι αίθουσες πολλαπλών χρήσεων κενές εξοπλισμού, χωρίς ορατότητα και κακή ακουστική.

Σε όλες τις προηγμένες χώρες η αναγνώριση της σημασίας και του ρόλου του θεάτρου για παιδιά εκφράζεται και μέσα από τη γενναία οικονομική ενίσχυση. Γιατί αν το θέατρο χρειάζεται μια φορά χρήματα, το παιδικό θέατρο χρειάζεται περισσότερο. Από τη μια είναι λανθασμένη η αντίληψη ότι το κόστος μιας παράστασης για παιδιά δεν μπορεί να είναι ανάλογο με μιας παράστασης για μεγάλους και από την άλλη η τιμή του εισιτηρίου είναι πάντα χαμηλότερη και οι παραστάσεις περιορίζονται κυρίως στα Σαββατοκύριακα. Επομένως δύσκολα το κόστος μπορεί να βγει από τα εισιτήρια.

Στην Ευρώπη οι ετήσιες επιχορηγήσεις παιδικού θεάτρου καλύπτουν το 50% έως και 75% του προϋπολογισμού του θιάσου, ενώ στην «ευρωπαϊκή» χώρα που λέγεται Ελλάδα, όχι μόνο είναι ελάχιστοι και διαρκώς συρρικνώνονται οι επιχορηγούμενοι παιδικοί θίασοι, αλλά και τα χρήματα που δίνονται και στον κάθε θίασο, αλλά και το σύνολο είναι το λιγότερο προσβλητικό για το θέατρο.