Τις γνωστές αναφορές στους «πολλαπλούς απαιτούμενους ρόλους της καθημερινότητας» των μητέρων και στις δυσκολίες της «συμφιλίωσης επαγγελματικής και προσωπικής/οικογενειακής ζωής» επανέλαβε η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων, στην ανακοίνωσή της για τη Μέρα της Μητέρας, την περασμένη Κυριακή.

Δεν παρέλειψε, μάλιστα, να διαβεβαιώσει πως «η εναρμόνιση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής» συγκαταλέγεται στις προτεραιότητές της, με στόχους που αφορούν τη «βελτίωση της νομοθεσίας για την άδεια μητρότητας», την «προστασία της άδειας ανατροφής», αλλά και την «παροχή κινήτρων για την ενθάρρυνση χρήσης της γονικής άδειας από τους άνδρες».

Τα παραπάνω, και κυρίως το τελευταίο, δεν αποτελούν κάποια καινοτομία της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και της ελληνικής κυβέρνησης. Τα μέτρα και οι ρυθμίσεις που αφορούν στην «ισορροπία» της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής των εργαζομένων, βρίσκονται σταθερά στην ατζέντα της ΕΕ, αφού λειτουργούν στην πράξη ως χρήσιμο εργαλείο για την προώθηση της «ευελιξίας» στην εργασία.

Τη βδομάδα που πέρασε, βρέθηκαν στο επίκεντρο της συνεδρίασης της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων του Ευρωκοινοβουλίου (FEMM), με θέμα την Πρόταση Οδηγίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές».

Με την υπό συζήτηση Πρόταση, η ΕΕ επιδιώκει να αντικαταστήσει την ισχύουσα σήμερα Οδηγία (2010/18/ΕΕ). Εκτιμά ότι αυτή δεν έχει αποδειχτεί αποτελεσματική όσον αφορά τις προβλέψεις για τη γονική άδεια, καθώς η χρήση της εξακολουθεί να γίνεται κατά κύριο λόγο από τις γυναίκες και ελάχιστα από τους άνδρες. Με τη νέα διάταξη θεσπίζεται ελάχιστη περίοδος γονικής άδειας, διάρκειας τουλάχιστον 4 μηνών, μη μεταβιβάσιμη, όμως, μεταξύ των γονέων. Ταυτόχρονα, προβλέπεται η συγκεκριμένη άδεια να δίνεται και με τη μορφή «ευέλικτων» ωραρίων και μορφών απασχόλησης, όπως για παράδειγμα με μερική απασχόληση, ώστε να είναι πιο «ελκτική» και για τους πατέρες.

Την ίδια στιγμή, κάνει σαφές ότι τα κράτη - μέλη έχουν τη δυνατότητα να αποφασίσουν για μια σειρά άλλες πλευρές, όπως για την εξάρτηση ή μη του δικαιώματος της γονικής άδειας από τα χρόνια εργασίας, αλλά και τον καθορισμό των περιπτώσεων κάτω από τις οποίες ο εργοδότης μπορεί να αναβάλει τη χορήγηση της γονικής άδειας για «εύλογο χρονικό διάστημα», εάν η άδεια «θα διατάρασσε την εύρυθμη λειτουργία της επιχείρησης».

Στόχος της Πρότασης Οδηγίας είναι η αύξηση του ποσοστού της γυναικείας συμμετοχής στην απασχόληση, η θεσμοθέτηση ορισμένων μέτρων που να διευκολύνουν τη συμμετοχή γυναικών στην κοινωνική παραγωγή. Παρά τις υποκριτικές κορόνες για το «ευρωπαϊκό κεκτημένο» σε ό,τι αφορά την προστασία της μητρότητας και τις συνθήκες εργασίας, με το άρθρο 12 «Προστασία από την απόλυση και βάρος της απόδειξης» ενισχύεται ακόμα περισσότερο το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο που αφήνει περιθώρια στην καπιταλιστική εργοδοσία για απολύσεις εγκύων, αρκεί ο εργοδότης να «αποδείξει γραπτώς ότι η απόλυση οφείλεται σε άλλους αντικειμενικούς λόγους».

Προκάλυμμα και της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας είναι η «ίση μεταχείριση και ισότητα ευκαιριών στην αγορά εργασίας» ανάμεσα στα δύο φύλα, που αποτελεί το επίκεντρο της ευρωπαϊκής στρατηγικής τις τελευταίες δεκαετίες για την ισοπέδωση των εργατικών - ασφαλιστικών δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών.

Η ΕΕ λαμβάνει υπόψη ότι το ποσοστό της γυναικείας απασχόλησης στο σύνολο του οικονομικά ενεργού γυναικείου πληθυσμού (ηλικίες 20-64 ετών) βρίσκεται στο 64,3% (σύμφωνα με τα στοιχεία του 2015), ενώ το αντίστοιχο ποσοστό της ανδρικής απασχόλησης βρίσκεται στο 75,9%.

Εστιάζει παράλληλα στα στοιχεία σχετικά με τη διαφοροποίηση που υπάρχει στα ποσοστά απασχόλησης γυναικών με μικρά παιδιά. Συγκεκριμένα, σε αρκετές χώρες το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών με ένα παιδί κάτω από την ηλικία των 6 ετών είναι 24,7%, χαμηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό γυναικών χωρίς παιδιά. Η ψαλίδα σε ορισμένες χώρες ξεπερνά το 30%. Ακόμα μεγαλύτερο «χάσμα» υπάρχει στο ποσοστό απασχόλησης των γυναικών με δύο παιδιά (το ένα κάτω των 6 ετών) και εκείνων χωρίς παιδιά, που φτάνει το 25,6%, όπως και των γυναικών με περισσότερα από 3 παιδιά (35,4%).

Είναι χαρακτηριστικές οι επισημάνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που παρουσιάζουν την ψαλίδα ανάμεσα στο ποσοστό απασχόλησης γυναικών και ανδρών ως αποτέλεσμα της «αναποτελεσματικότητας του ισχύοντος νομικού πλαισίου», που δεν ενθαρρύνει τους άνδρες να αναλάβουν περισσότερες υποχρεώσεις για τη φροντίδα των παιδιών, της οικογένειας. Ετσι, μέσα από την Πρόταση Οδηγίας, επιδιώκουν τη βελτίωση των διατάξεων ώστε «να αναλαμβάνουν οι άνδρες ίσο μερίδιο ευθυνών φροντίδας».

Στο επίκεντρο της συγκεκριμένης νομοθετικής πρωτοβουλίας παραμένει η αντίληψη που θεωρεί ατομική ευθύνη τη φροντίδα της οικογένειας, ευθύνη που το πολύ - πολύ να μοιράζεται ανάμεσα στους δύο γονείς. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σπεύδει να ξεκαθαρίσει τα «οφέλη» που θα έχει μια τέτοια πρωτοβουλία για τα ευρωπαϊκά μονοπώλια και την ανταγωνιστικότητά τους, καθώς «διευκολύνει τους εργοδότες να διατηρούν τους ταλαντούχους εργαζόμενους, βελτιώνει τα κίνητρα και την παραγωγικότητα των εργαζομένων, μειώνει την κατ' επανάληψη απουσία από την εργασία και αποτρέπει τη μη αξιοποίηση των ταλέντων».

Η επίκληση των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών στην «αγορά εργασίας» και το ενδιαφέρον για την «καλύτερη κατανομή των ευθυνών» για τη φροντίδα και την ανατροφή των παιδιών ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες υπηρετούν το στόχο της γενίκευσης των «ευέλικτων» μορφών απασχόλησης στο σύνολο του εργατικού δυναμικού, ανεξαρτήτως φύλου.

Γι' αυτό, δίπλα στις προβλέψεις για τη γονική άδεια, την Πρόταση Οδηγίας συμπληρώνει η διάταξη για τις «ευέλικτες» ρυθμίσεις εργασίας (άρθρο 9). Αυτή αναφέρεται στη δυνατότητα, μετά τη γονική άδεια, η μητέρα ή ο πατέρας να ρυθμίσει «ευέλικτα» τις εργασιακές σχέσεις και το ωράριο εργασίας, μέχρι το παιδί να συμπληρώσει την ηλικία των 12 ετών. «Οι εργοδότες εξετάζουν και διεκπεραιώνουν τα αιτήματα ευέλικτων ρυθμίσεων εργασίας, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες τόσο των ίδιων όσο και των εργαζομένων», αναφέρει το άρθρο.

Αστικό κράτος και εργοδοσία, οι ενώσεις, τα κόμματα και οι οργανώσεις τους αντιμετωπίζουν τις γονικές άδειες, όπως και την άδεια μητρότητας, ως ένα «έξοδο» που είναι αναγκαίο, στο βαθμό που τους ενδιαφέρει να εκμεταλλεύονται την εργασία των γυναικών, αλλά που πρέπει να περιορίζεται, ώστε το «κόστος» να μην υπερβαίνει το όφελος που προσδοκούν. Από τη μία, υπάρχει η ανάγκη των καπιταλιστών να εντάσσονται οι γυναίκες στην παραγωγή, κυρίως ως φτηνή και «ευέλικτη» εργατική δύναμη, και, από την άλλη, παραμένει η αντιμετώπιση της μητρότητας, των απαραίτητων μέτρων και παροχών για την προστασία της, ως παράγοντας που ζημιώνει τα κέρδη.

Οι εργαζόμενες γυναίκες, οι νέοι γονείς, τα ζευγάρια που προσπαθούν να δημιουργήσουν οικογένεια, δεν έχουν τίποτα να περιμένουν από τις συζητήσεις στα όργανα της ΕΕ ούτε από τις υποσχέσεις της κυβέρνησης για καλύτερη «εναρμόνιση» εργασίας και οικογένειας. Οδηγίες και νομοθετικά μέτρα σαν τα παραπάνω, εξάλλου, εντάσσονται στο πλαίσιο της αντιλαϊκής πολιτικής και των επιπτώσεών της, από τις απολύσεις εγκύων και μητέρων μέχρι την κατάργηση της κυριακάτικης αργίας και τη δουλειά για επτά μέρες τη βδομάδα.

Η απάντηση των εργαζομένων πρέπει να είναι η οργάνωση και η διεκδίκηση σύγχρονων εργασιακών δικαιωμάτων, μέτρων για την προστασία της μητρότητας, τα αιτήματα για άδειες μητρότητας και γονικές με βάση τις ανάγκες τους, η πάλη για δίκτυο δημόσιων και δωρεάν κοινωνικών υπηρεσιών, βρεφονηπιακών σταθμών και υποδομών για τη δημιουργική απασχόληση βρεφών και νηπίων, που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της οικογένειας.