Η 51η Συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της Ενωσης Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) στη Σιγκαπούρη στις αρχές του μήνα, με σύνθημα «Ευέλικτοι και Καινοτόμοι», αλλά κυρίως οι πολυμερείς συναντήσεις, ανέδειξαν για άλλη μια φορά την προσπάθεια που κάνει αυτή η διακρατική καπιταλιστική ένωση να αναβαθμίσει το ρόλο της στην κρίσιμη γεωστρατηγικά περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού και στην παγκόσμια «σκακιέρα». Η Ενωση αυτή, που ξεκίνησε το 1967 από τις Ινδονησία, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη και Ταϊλάνδη, στη συνέχεια ενισχύθηκε σταδιακά από το Μπρουνέι, το Βιετνάμ, το Λάος, τη Μιανμάρ και την Καμπότζη.

Με 630 εκατομμύρια κατοίκους, η Ν/Α Ασία αποτελεί μια σημαντική αγορά, που ενδιαφέρει έτσι και αλλιώς ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της περιοχής και παγκόσμια. Μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος είναι η Κίνα, η οποία έχει επενδύσεις 630 δισεκατομμυρίων δολαρίων συνολικά στην περιοχή, τις οποίες αυξάνει.

Αλλωστε, και οι ηγέτες της Ενωσης δεν κρύβουν τις φιλοδοξίες τους - που αντικατοπτρίζουν τις επιθυμίες των αστικών τάξεων - να γίνει η «4η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη του πλανήτη», «προορισμός άμεσων ξένων επενδύσεων», με αξιοποίηση του πολυπληθούς και νεαρού εργατικού δυναμικού και παραπέρα εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου.

Οι υπουργοί της Ενωσης που προετοίμασαν την 33η Συνάντηση των αρχηγών κρατών, η οποία έχει προγραμματιστεί για το Νοέμβρη, κατάληξαν σε κοινό ανακοινωθέν 26 σελίδων. Σε αυτό, όπως και σε παλιότερα κείμενα, υπάρχουν γενικόλογες διακηρύξεις για προσήλωση στο «ελεύθερο εμπόριο», ωστόσο αυτήν τη φορά, και λόγω της συγκυρίας με την ενδυνάμωση τάσεων εθνοκρατικού προστατευτισμού σε πολλές χώρες, δίνεται έμφαση στην «ανάγκη αποφυγής μέτρων προστατευτισμού και αποφυγής εμπορικών πολέμων, που δεν συμφέρουν κανέναν».

Ιδιαίτερη σημασία δίνεται επίσης στις διαδικασίες ισχυροποίησης των δομών που έχει συγκροτήσει η Ενωση (όπως η Οικονομική Εταιρική Σχέση) και προβάλλεται ως προτεραιότητα η αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων της «ψηφιακής επανάστασης» σε «έναν κόσμο που αλλάζει και γίνεται πιο πολυπολικός». Προφανώς οι επικλήσεις αυτές γίνονται από την ανάγκη των αστικών τάξεων των χωρών της Ενωσης να παίξουν έναν πιο ενεργό ρόλο ώστε να μπορούν να σταθούν στον σφοδρό ανταγωνισμό με ισχυρότερες δυνάμεις στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία, όπου οξύνονται συνεχώς οι αντιθέσεις.

Ταυτόχρονα, στο κείμενο γίνεται - ως είθισται - αναφορά και στο ζήτημα της ασφάλειας, της «ειρηνικής επίλυσης των διαφορών» και της ανάγκης συνεργασίας για την «αντιμετώπιση της τρομοκρατίας», την καταπολέμηση του εμπορίου ναρκωτικών, των «ασύμμετρων απειλών» (κυβερνοεπιθέσεων), της συνεργασίας για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών κ.λπ.

Το ζήτημα επίσης της αποπυρηνικοποίησης της Κορεατικής Χερσονήσου ήταν στο επίκεντρο της διακήρυξης και τέθηκε και στο Περιφερειακό Φόρουμ της ASEAN, που έγινε στις 4 Αυγούστου, με τη συμμετοχή για πρώτη φορά και του ΥΠΕΞ της Βόρειας Κορέας, και στο οποίο συζητήθηκαν τόσο τα θέματα της περιοχής όσο και ευρύτερα ζητήματα.

Τη σημασία που δίνουν πολλές δυνάμεις στην Ενωση αποτύπωσαν και οι πολλές συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν μετά τη συνάντηση των υπουργών. Χαρακτηριστικά, έγιναν το ASEAN+3, με την Κίνα, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα. Το ASEAN+8, με Κίνα, Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Ινδία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, ΗΠΑ και Ρωσία. Επίσης, συναντήσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση αλλά και εκπροσώπους χωρών όπως η Βόρεια Κορέα (που έχει αποστείλει διπλωματική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον ΥΠΕΞ της, Ρο Γιονγκ Χο), το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν, η Τουρκία, το Ιράν, η Σρι Λάνκα, η Παπούα - Νέα Γουινέα, το Ανατολικό Τιμόρ, η Μογγολία.

Στα σχετικά αποτελέσματα των συναντήσεων καταγράφεται η συμφωνία των ΥΠΕΞ της ASEAN με την Κίνα για έναν «οδικό χάρτη», που θα αποτελέσει τη βάση των διαπραγματεύσεων για έναν κώδικα δεοντολογίας για τη Νότια Κινεζική Θάλασσα, ένα ζήτημα που προκαλεί πολλές τριβές, ειδικά με το Βιετνάμ, τις Φιλιππίνες και το Μπρουνέι. Στην προκαταρκτική συμφωνία σημειώνονται «η ανάγκη προώθηση της ειρήνης και της σταθερότητας στη θάλασσα», «η αποφυγή συγκρούσεων και η ασφαλής ναυσιπλοΐα και αλιεία, στη βάση του διεθνούς Δικαίου». Ο ΥΠΕΞ της «οικοδέσποινας» της συνάντησης, Σιγκαπούρης, Βιβιάν Μπαλακρισνάν, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι αν και «η συμφωνία αποτελεί ορόσημο», αυτό δεν σημαίνει πως «οι διαπραγματεύσεις έχουν τελειώσει ή πως έχουν επιλυθεί όλες οι ανταγωνιστικές απαιτήσεις σε σχέση με την επικράτεια στη Νότια Κινεζική Θάλασσα», και κατέληξε ότι «θα ήταν πρόωρο να καθοριστεί μια προθεσμία για τις διαπραγματεύσεις».

Από την πλευρά του, ο Κινέζος ΥΠΕΞ Γουάνγκ Γι σημείωσε ότι «οι διαπραγματεύσεις μπορούν να επισπευστούν αν εξαιρεθούν οι εξωτερικές παρεμβάσεις», μια ανοιχτή αιχμή για το ρόλο των ΗΠΑ. Πρόσθεσε ότι η Κίνα θέλει να διευρύνει τη συνεργασία και τις επενδύσεις με όλες τις χώρες της περιοχής, θυμίζοντας ότι έχει υπογραφεί η λεγόμενη Εταιρική Σχέση Κίνας - ΑSEAN 2030 και ότι τα επόμενα χρόνια θα παράσχει ακόμα μεγαλύτερη οικονομική στήριξη.

Στην παρέμβαση της Ρωσίας, διά στόματος του ΥΠΕΞ της, Σ. Λαβρόφ, διαφάνηκε η προσπάθεια να ενταχθεί η Ενωση στο ευρύτερο πλαίσιο της «μεγάλης Ευρασίας», ούτως ώστε να αυξηθεί και η επιρροή της χώρας - βλ. των μονοπωλιακών της ομίλων. Είπε χαρακτηριστικά: «Το μεγάλο ευρασιατικό έργο είναι ο στόχος, στον οποίο πρέπει να συμφωνήσουμε και να προσδιορίσουμε τους δρόμους μέσω των οποίων θα φτάσουμε σ' αυτόν, και στην επίτευξη του οποίου προσκαλούμε όλες τις χώρες που βρίσκονται σ' αυτόν τον τεράστιο γεωπολιτικό χώρο. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η μεγάλη ευρασιατική συνεργασία δεν συνιστά ένα εκ των προτέρων έργο που αποφασίζεται σε στενό κύκλο και οι υπόλοιποι λένε ότι αυτοί είναι οι όροι με βάση τους οποίους θα συνεργαστούμε». Βεβαίως ο ρόλος της Ρωσίας ή της Κίνας, βασικών «παικτών» στην περιοχή, δεν είναι απλών συνομιλητών και εταίρων, αλλά καθορίζεται - όπως και για κάθε καπιταλιστικό κράτος - από την πολιτική, οικονομική και στρατιωτική τους ισχύ.

Σε ό,τι αφορά άλλες συνεννοήσεις που έγιναν, ο Ρώσος ΥΠΕΞ σε συνέντευξη Τύπου έκανε λόγο για διάθεση συνεργασίας στην ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, ενώ στα ζητήματα της οικονομικής συνεργασίας δήλωσε ότι γίνονται βήματα στη βάση των κατευθύνσεων που είχαν δοθεί από τη συνάντηση που φιλοξένησε η Ρωσία το 2016, στο Σότσι, με τους αρχηγών κρατών της ΑSEAN. Ανακοίνωσε επίσης ότι στη συνάντηση των αρχηγών κρατών το Νοέμβρη θα εξεταστούν οι πρωτοβουλίες της Ρωσίας για τη συνεργασία στην «καταπολέμηση της τρομοκρατίας». Στα ζητήματα της οικονομίας, το διμερές εμπόριο φτάνει τα 20 δισ. δολάρια και αυξήθηκε κατά ένα τρίτο σε σχέση με το 2016. Ταυτόχρονα, ο Λαβρόφ έδωσε έμφαση και στη συνεργασία της ASEAN με τις διακρατικές ενώσεις όπου πρωτοστατούν η Ρωσία και η Κίνα, την Ευρασιατική Ενωση και την Οργάνωση Συνεργασίας της Σανγκάης, όπου προετοιμάζονται νέες συναντήσεις, και επανέλαβε το στόχο της Ευρασιατικής Εταιρικής Σχέσης που προωθεί η χώρα του.

Η επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Φεντερίκα Μογκερίνι, επεδίωξε να προωθήσει τα συμφέροντα του ευρωενωσιακού κεφαλαίου στην περιοχή, τοποθετήθηκε κατά του προστατευτισμού στο εμπόριο και τόνισε ότι επιδιώκεται μια συμφωνία «ελεύθερου εμπορίου» ανάμεσα στις δύο περιφέρειες. Από τις συζητήσεις που έγιναν καταγράφεται ότι η ΕΕ ενδιαφέρεται για το λεγόμενο δίκτυο «έξυπνων πόλεων» (ASEAN Smart Cities Network), τις αεροπορικές μεταφορές, ζητήματα που ενδιαφέρουν ευρωπαϊκά μονοπώλια.

Από την πλευρά του ο ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, Μ. Πομπέο, που συμμετείχε στη συνάντηση (στο πλαίσιο ευρύτερης περιοδείας στην περιοχή, η οποία περιελάμβανε επίσης τη Μαλαισία και την Ινδονησία), επιχείρησε να προωθήσει τη θέση της χώρας του για «ανοιχτό Ινδικό και Ειρηνικό», που σημαίνει στην πραγματικότητα μεγαλύτερες διευκολύνσεις για τα αμερικανικά μονοπώλια ώστε να βγουν ενισχυμένα στον ανταγωνισμό πρωτίστως με την Κίνα, ως αντίβαρο στα μεγαλεπήβολα σχέδια των κινεζικών ομίλων για τους σύγχρονους «δρόμους του μεταξιού» («Μία ζώνη, ένας δρόμος»). Ταυτόχρονα, ο Πομπέο πίεσε ακόμα περισσότερο στο ζήτημα της Κορέας - ζήτημα που επίσης εντάσσεται στον ευρύτερο ανταγωνισμό στην περιοχή - ζητώντας διατήρηση των αυστηρών κυρώσεων κατά της Βόρειας Κορέας για το πυρηνικό της πρόγραμμα, αλλά ταυτόχρονα αφήνοντας ανοιχτό το παζάρι που έχει ξεκινήσει και το οποίο περιλαμβάνει ανταλλάγματα και ανοίγματα στην οικονομία της αγοράς, όπου τα αμερικανικά μονοπώλια ευελπιστούν ότι θα πάρουν μερίδιο.