Με πρόσχημα την «προστασία» του θαλάσσιου περιβάλλοντος η ΕΕ προωθεί μέτρα που υποτίθεται ότι στοχεύουν στον περιορισμό της χρήσης πλαστικών ενώ στην πραγματικότητα ετοιμάζει νέα «φιλοπεριβαλλοντικά» χαράτσια για τα λαϊκά στρώματα, στο όνομα της λεγόμενης «κυκλικής οικονομίας», η οποία ανοίγει νέους τομείς κερδοφορίας για το μεγάλο κεφάλαιο.

Πιο συγκεκριμένα, με το νέο νομοθετικό πλαίσιο για τον περιορισμό της χρήσης πλαστικού που υιοθετεί η ΕΕ, προωθείται η απαγόρευση χρήσης πλαστικών αντικειμένων μιας χρήσης, όπως πιάτα, μαχαιροπίρουνα, καλαμάκια, ξυλάκια μπαλονιών ή μπατονέτες, καθώς κρίνεται ότι σε αντικείμενα τέτοιου τύπου οφείλεται τουλάχιστον το 70% της θαλάσσιας ρύπανσης. Πλέον των παραπάνω προϊόντων το Ευρωκοινοβούλιο πρόσθεσε στον κατάλογο των πλαστικών που θα καταργηθούν από το 2021 κι έπειτα τις πολύ ελαφριές πλαστικές σακούλες, προϊόντα συσκευασίας γρήγορου φαγητού κ.ά.

Ακόμη, προβλέπει ότι τα κράτη - μέλη θα πρέπει να μειώσουν έως το 2025 την κατανάλωση ενώ θα εκπονήσουν τα δικά τους εθνικά σχέδια για την προώθηση προϊόντων κατάλληλων για πολλαπλή χρήση, καθώς και για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση. Επίσης, άλλα πλαστικά, όπως οι φιάλες ποτών, θα πρέπει να συλλέγονται ξεχωριστά και να ανακυκλώνονται σε ποσοστό 90% μέχρι το 2025, ενώ θα ληφθούν και μέτρα μείωσης αποβλήτων από προϊόντα καπνού, όπως τα φίλτρα τσιγάρων που περιέχουν πλαστικό, αλλά και αλιευτικά εργαλεία που έχουν χαθεί ή εγκαταλειφθεί σε θάλασσες κι ακτές.

Η παραπάνω νομοθετική πρωτοβουλία προβάλλεται ως προσπάθεια προστασίας του θαλάσσιου φυσικού περιβάλλοντος από τα πλαστικά απορρίμματα τα οποία - όπως αναφέρεται στη σχετική έκθεση που συνέταξε η Fr. Ries, ευρωβουλευτής του Βελγίου, από την ευρωομάδα των Φιλελευθέρων - σε ποσοστό 80% απορρίπτονται στις θάλασσες. Επίσης, σημειώνεται ότι το 70% όλων των ειδών απορριμμάτων που βρίσκονται στις θάλασσες, αρχίζουν να εντοπίζονται σε διάφορα θαλάσσια είδη, όπως θαλάσσιες χελώνες, φώκιες, φάλαινες και πουλιά, αλλά και σε ψάρια και οστρακοειδή και κατά συνέπεια περνούν και στην ανθρώπινη τροφική αλυσίδα.

Οι παραπάνω διαπιστώσεις που εν πολλοίς είναι γνωστές εδώ και χρόνια, όχι μόνο αποτελούν «μνημείο» υποκρισίας από τη μεριά της ΕΕ (είναι ενδεικτικό ότι για ένα ζήτημα που αφορά τη θαλάσσια ρύπανση δεν υπάρχει ούτε κουβέντα για το «νούμερο 1» παράγοντα ρύπανσης στις θάλασσες, το εφοπλιστικό κεφάλαιο), αλλά στην πραγματικότητα αξιοποιούνται για να ενισχύουν, όπως ανοιχτά ομολογείται από την αιτιολογική έκθεση (όπου γίνεται λόγος για «την ανάκτηση υλικών υψηλής αξίας και επαναχρησιμοποίησή τους ως πρώτη ύλη»), τους μονοπωλιακούς ομίλους που δραστηριοποιούνται στους τομείς της ανακύκλωσης και τους νέους ανερχόμενους οικονομικούς κλάδους στη χημική βιομηχανία και αλλού.

Επιπλέον, η περιβόητη πια σχέση «κόστους - οφέλους» στην ΕΕ των μονοπωλίων, που αποτελεί την κοινή βάση όλων των ευρωενωσιακών νομοθετικών πρωτοβουλιών, εμφανίζεται περίτρανα σε μια ακόμη περίπτωση. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στη σχετική έκθεση, «τα πλαστικά είναι εύχρηστα, προσαρμόσιμα, χρήσιμα και οικονομικής αξίας, αλλά χρειάζονται καλύτερη χρήση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση. Οταν τα πλαστικά μετατρέπονται σε απόβλητα, ο οικονομικός τους αντίκτυπος περιλαμβάνει όχι μόνο τη χαμένη οικονομική αξία του υλικού, αλλά και το κόστος καθαρισμού και τις απώλειες στον τουρισμό και την αλιεία».

Υπάρχουν όμως κι άλλα επιχειρήματα που προβάλλει η ΕΕ για την απαγόρευση χρήσης του πλαστικού, που δείχνουν τους πραγματικούς της στόχους. Μεταξύ άλλων επισημαίνει ότι με την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας οι επιχειρήσεις θα αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, αφού η εφαρμογή ενιαίου συνόλου κανόνων σε ολόκληρη την αγορά της ΕΕ θα λειτουργήσει ως εφαλτήριο για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που θα «μπορέσουν να αναπτύξουν οικονομίες κλίμακας» και να είναι πιο ανταγωνιστικές στην παγκόσμια αγορά, όπου η ζήτηση για τα λεγόμενα «βιώσιμα προϊόντα» έχει εκτιναχθεί στα ύψη.

Μέσω της καθιέρωσης συστημάτων επαναχρησιμοποίησης (π.χ. συστημάτων εγγύησης και επιστροφής) οι επιχειρήσεις εξασφαλίζουν σταθερό εφοδιασμό σε υψηλής ποιότητας υλικά. Στόχος είναι να σταματήσει έτσι η ετήσια «απώλεια» 70 - 105 δισ. ευρώ, αφού με την κατάσταση που ισχύει σήμερα το 95% της αξίας των πλαστικών υλικών συσκευασίας δεν διατίθεται για επαναχρησιμοποίηση. Θα ενθαρρυνθεί η «βιώσιμη βιοοικονομία» η οποία, όπως λέγεται, μπορεί να συμβάλει στη μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από εισαγόμενες πρώτες ύλες και συγκεκριμένα από την Κίνα.

Η ικανότητα διαχείρισης της ρύπανσης και των αποβλήτων αποτελεί μέρος του πλαισίου εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, εξίσου μεγάλης γεωπολιτικής σημασίας, δεδομένου ότι μεγάλο μέρος των πλαστικών αποβλήτων στους ωκεανούς προέρχεται από χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Συνδέεται έτσι άμεσα με την υπόθεση διείσδυσης των ευρωενωσιακών μονοπωλίων σε αυτές τις στρατηγικής σημασίας για την καπιταλιστική παραγωγή ηπείρους.

Οι αποφάσεις αυτές της ΕΕ μόνο άσχετες δεν είναι με την απαγόρευση εισαγωγής 24 τύπων πλαστικών αποβλήτων που επέβαλε η Κίνα οριστικά από τον περασμένο Γενάρη, απόφαση που πλήττει ιδιαίτερα τη Γερμανία, η οποία πουλά τεράστιες ποσότητες πλαστικών αποβλήτων κάθε χρόνο στην Κίνα.

Συνολικά η ΕΕ παρήγαγε το 2016, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης βιομηχανιών του χώρου, 60 εκατ. τόνους πλαστικών όταν η παγκόσμια παραγωγή ανήλθε στα 335 εκατ. τόνους. Στην ΕΕ ανήκει το 19% της παγκόσμιας παραγωγής έναντι 29% της Κίνας, 18% των χωρών της NAFTA (ΗΠΑ, Καναδάς, Μεξικό) και 21% των άλλων ασιατικών χωρών, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό διαμοιράζεται σε όλους τους άλλους παραγωγούς ανά τον κόσμο. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις εμφανίζουν πλεονασματικό εμπορικό ισοζύγιο στα πλαστικά ύψους περίπου 15 δισ. ευρώ, τόσο στα προϊόντα πρώτης παραγωγής όσο και σε αυτά που προέρχονται από ανακύκλωση. Ανω του 16% της συνολικής παραγωγής προωθήθηκε στην Κίνα το 2016 κι ακολουθούν οι αγορές της Τουρκίας με 14%, των ΗΠΑ με 12% και της Ρωσίας με 7%.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, εξάγεται μεγάλος όγκος πλαστικών αποβλήτων κάθε χρόνο (π.χ. για το 2016, 123 χώρες έστειλαν 14,1 εκατομμύρια τόνους πλαστικών αποβλήτων). Περίπου το μισό των συνολικών εξαγωγών των χρησιμοποιημένων πλαστικών της ΕΕ μεταφερόταν στην Κίνα και η ΕΕ ήταν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αποβλήτων.

Τα προηγούμενα χρόνια η κατάσταση αυτή ήταν πλήρως κερδοφόρα επιχείρηση και για την Κίνα, αφού χρησιμοποιούσε ή μεταπωλούσε τα ανακυκλωμένα πλαστικά απόβλητα, και σε πολλές περιπτώσεις τα εξήγαγε στην ΕΕ. Ωστόσο η αλματώδης ανάπτυξη που γνωρίζει η Κίνα έχει ως αποτέλεσμα να παράγει ολοένα και περισσότερα πλαστικά απόβλητα και ως εκ τούτου δεν εξαρτάται πια από τις εισαγωγές.

Ταυτόχρονα, υπάρχει εκτίναξη των κινεζικών πατεντών σχετικά με τις τεχνικές ανακύκλωσης γενικά και ειδικότερα της ανακύκλωσης πλαστικών αποβλήτων. Η αύξηση των κινεζικών εξαγωγών στην ΕΕ, που περιλάμβαναν και επιστροφή των αποβλήτων σε άλλες μορφές, άρχισε να προκαλεί δυσφορία στην Ενωση, γιατί εν τέλει την έπληττε οικονομικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2016, το 36% των επαναχρησιμοποιημένων πλαστικών που εξήχθησαν στην ΕΕ προήλθαν από την Κίνα, γεγονός που συντελεί στη στροφή της ΕΕ στη λεγόμενη «κυκλική οικονομία». Ετσι, τα ευρωπαϊκά μονοπώλια είναι αναγκασμένα να αναζητήσουν άλλες διεξόδους. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Γερμανού υπουργού Περιβάλλοντος ότι «η εξέλιξη με την πολιτική εισαγωγών της Κίνας μπορεί να θεωρηθεί ως ευκαιρία για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής και γερμανικής βιομηχανίας διαχείρισης αποβλήτων».

Είναι δεδομένο λοιπόν ότι σε αυτήν τη φάση η ΕΕ θέλει όχι απλώς να μη μείνει πίσω στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, αλλά να αποκτήσει ηγετικό ρόλο στην υπόθεση «πλαστικά απόβλητα», να αξιοποιήσει τον τομέα αυτό για ενίσχυση της κερδοφορίας των μονοπωλιακών ομίλων, ώστε έως το 2030 να περιορίσει στο ελάχιστο το πλαστικό που δεν ανακυκλώνεται και επαναχρησιμοποιείται. Δεδομένο είναι επίσης ότι αυτήν την στρατηγική θα την πληρώσουν οι λαοί, στους οποίους θα επιβληθούν νέοι φόροι για τη χρήση πλαστικών, όπως έγινε και με τις σακούλες. Ενδεικτική των προθέσεών τους είναι η δήλωση του Γκ. Ετινγκερ, επιτρόπου Ενέργειας της ΕΕ, που πρότεινε την επιβολή «μιας εισφοράς επί των πλαστικών προϊόντων», η οποία «θα μπορούσε να είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους οι Βρυξέλλες θα μπορούσαν να καλύψουν την τρύπα ύψους 13 δισ. ευρώ στον προϋπολογισμό που επιφέρει η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ».

Η θέση του ΚΚΕ στα προτεινόμενα μέτρα, όπως εκφράστηκε από την Ευρωκοινοβουλευτική του Ομάδα κατά τη διάρκεια των σχετικών συζητήσεων και της ψηφοφορίας ήταν αρνητική, ενώ υπογραμμίστηκε ότι τόσο η πρόταση οδηγίας της Επιτροπής όσο και οι τροπολογίες του Ευρωκοινοβουλίου δεν επιδιώκουν την πραγματική αντιμετώπιση ενός υπαρκτού προβλήματος.

Συγκεκριμένα, οι ευρωβουλευτές του ΚΚΕ επισήμαναν ότι η πρόταση δεν υιοθετεί κανένα μέτρο γι' αυτό που υποτίθεται ότι είναι το κύριο μέλημά της, δηλαδή η αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης από τα πλοία, αφήνοντας εντελώς στο απυρόβλητο το εφοπλιστικό κεφάλαιο. Αντίθετα, υιοθετούνται μέτρα που πλήττουν πάλι τα νοικοκυριά, είτε με νέα χαράτσια για τη χρήση κάποιων πλαστικών είτε με την επιβολή κάποιων δαπανών στους κατασκευαστές για τη συλλογή άλλων πλαστικών, που οι τελευταίοι θα τις μετακυλίσουν εν τέλει στη λαϊκή κατανάλωση. Τονίστηκε ακόμη πως τα λαϊκά νοικοκυριά θα υποχρεώνονται να χρηματοδοτούν έμμεσα την έρευνα και την καινοτομία των επιχειρήσεων για εναλλακτικά υλικά, πιθανότατα με μεγαλύτερη τιμή από αυτή των σημερινών πλαστικών, δηλαδή σε τελευταία ανάλυση το νέο γύρο κερδοφορίας των ομίλων των σχετικών κλάδων.

Ο καπιταλιστικός δρόμος ανάπτυξης, σημειώνει στην τοποθέτησή της η Ευρωκοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ, δεν μπορεί ούτε θέλει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που δημιουργεί, καταστρέφοντας το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, ενώ και τα όποια αποσπασματικά μέτρα παίρνει έχουν ως κριτήριο τη μονοπωλιακή κερδοφορία, με αντίστοιχη επιβάρυνση των εργατικών - λαϊκών στρωμάτων, μία ακόμη ζωντανή απόδειξη για την αναγκαιότητα της κατάργησης και αντικατάστασης του εκμεταλλευτικού αυτού συστήματος, από την εργατική - λαϊκή εξουσία και οικονομία.