Ενα νέο πεδίο παγκόσμιου ανταγωνισμού αναδύεται σταδιακά και σταθερά τα τελευταία χρόνια: Η Αφρική, με απίστευτο πλούτο σε πρώτες ύλες, τεράστια αγορά, νεαρό πληθυσμό και μεγάλα περιθώρια καπιταλιστικής ανάπτυξης.

Το ενδιαφέρον των ιμπεριαλιστικών κέντρων για τη μαύρη ήπειρο δεν κρύβεται. Κινεζικά κεφάλαια και εμπορεύματα «επελαύνουν» κυριολεκτικά στην Αφρική τις τελευταίες δεκαετίες. Μια από τις βασικές προτεραιότητες της ΕΕ για την επόμενη πενταετία είναι η αύξηση των ευρωπαϊκών επενδύσεων κατά 20% και το πρώτο ταξίδι της νέας προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στο εξωτερικό ήταν στις αρχές Δεκέμβρη στην Αφρική. Γαλλία και Γερμανία εντείνουν τη στρατιωτική τους παρουσία στην υποσαχάρια ζώνη του Σαχέλ (κυρίως στο Μάλι), ενώ η Γερμανία προωθεί την πρωτοβουλία «Συμφωνία με την Αφρική» για ένα νέο «σχέδιο Μάρσαλ», όπως το αποκαλεί. Η Ρωσία στα τέλη Οκτώβρη διοργάνωσε στο Σότσι την πρώτη Σύνοδο Κορυφής με την Αφρική, με τη συμμετοχή ηγετών και εκπροσώπων κρατών και από τα 54 αφρικανικά κράτη, προωθώντας επιχειρηματικές, διακρατικές και στρατιωτικές συμφωνίες.

Η Αφρική σήμερα είναι «μια από τις πιο "πολλά υποσχόμενες" περιοχές για ξένες επενδύσεις. Στην πραγματικότητα, είναι μια τίγρης έτοιμη να επιτεθεί. Βρίσκεται στην ίδια κατάσταση με την Κίνα κατά τη δεκαετία του 1990. Σήμερα, (η Κίνα) είναι πρώτη οικονομία στον κόσμο ως προς την αγοραστική ικανότητα, μια δύναμη που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την παγκόσμια ανάπτυξη» και «η Αφρική έχει την ευκαιρία να αναλάβει ένα ρόλο στην παγκόσμια οικονομία, που σήμερα αποδίδεται στη Νοτιοανατολική Ασία».

Αυτά σημειώνει μεταξύ άλλων η διευθύντρια του Ινστιτούτου Αφρικανικών Σπουδών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, Ιρίνα Αμπράμοβα, μιλώντας στον ρωσικό Τύπο («Rossiyskaya Gazeta», TASS κ.ά.), ο οποίος στον απόηχο της Συνόδου Κορυφής στο Σότσι επικεντρώνεται στη σημασία της Αφρικής.

Η ίδια υπογραμμίζει τον μεγάλο ορυκτό πλούτο της ηπείρου, με πόρους που απαιτούνται για την ανάπτυξη της υψηλής τεχνολογίας και της αμυντικής βιομηχανίας: «Η Αφρική είναι ο απόλυτος ηγέτης σε αποθέματα βωξίτη, μαγγανίου, ουρανίου, λιθίου, σε ορισμένες σπάνιες γαίες, σε πλατίνα, κολτάν, κοβάλτιο».

Η Αφρική αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς, με μέσο όρο άνω του 4% ετησίως τα τελευταία 20 χρόνια, ενώ έχει τους δικούς της «ηγέτες»: «Η Αίγυπτος, η οποία εισήλθε στην ευρωπαϊκή αγορά με τα κινητά της τηλέφωνα. Η Αιθιοπία, που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην κινεζική πρωτοβουλία "Μία ζώνη, Ενας δρόμος". Στα δυτικά, η Νιγηρία, που αναπτύσσεται σε τομείς εκτός του πετρελαίου και έχουμε πολλά να μάθουμε από τη Νότια Αφρική, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών εξόρυξης».

«Οι νέοι αντιπροσωπεύουν το 65% του πληθυσμού, εξασφαλίζοντας ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες. Η μεσαία τάξη επεκτείνεται πολύ γρήγορα και ήδη ανέρχεται σε 250 - 300 εκατ. ανθρώπους», προσθέτει η Αμπράμοβα.

Είναι από τις πιο «δυναμικές περιοχές» του κόσμου ως προς την αύξηση των εισαγωγών. Ενώ οι παγκόσμιες εισαγωγές αυξήθηκαν μόνο κατά 5% από το 2010 έως το 2016 στα 16,3 τρισ. δολάρια (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου), οι εισαγωγές των 54 αφρικανικών χωρών αυξήθηκαν το ίδιο διάστημα κατά 7,4% στα 406 δισ.

«Ο ρόλος της Αφρικής στη ζωή του πλανήτη μας έχει αλλάξει. Το ενδιαφέρον για την περιοχή είναι πρωτοφανές και από πολλές απόψεις βρίσκεται σε εξέλιξη μια πραγματική παγκόσμια μάχη για την ήπειρο», είπε χαρακτηριστικά η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ, Μαρία Ζαχάροβα, μιλώντας τον περασμένο μήνα σε διεθνές συνέδριο στη Μόσχα.

Σύμφωνα με την ίδια, «αν προηγουμένως τα κράτη ανταγωνίζονταν για τους πόρους της ηπείρου, τώρα ο ανταγωνισμός επικεντρώνεται στην προσοχή των αφρικανικών κρατών, δηλαδή στα συμφέροντα περιφερειών, χωρών, οργανώσεων, συνδικάτων».

Από την πλευρά της, η διευθύντρια του Ινστιτούτου Αφρικανικών Σπουδών τονίζει τον καθοριστικό ρόλο της ηπείρου, λέγοντας πως «η Ρωσία ως υπερδύναμη θα χάσει την παγκόσμια επιρροή της αν δεν υποδηλώσει τη θέση της και στην Αφρική», εξηγώντας ότι η γεωγραφική της θέση μεταξύ Ανατολής και Δύσης «την τοποθετεί στην αιχμή της διαμάχης όλων των μεγάλων παικτών, μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής, της Κίνας, της Ινδίας και άλλων χωρών».

Παράλληλα, οι αφρικανικές χώρες κατέχουν το 1/4 των ψήφων στις δομές των Ηνωμένων Εθνών και η συνεργασία μαζί τους «θα βοηθήσει τη Ρωσία να προωθήσει καλύτερα τα συμφέροντά της στις διεθνείς πλατφόρμες».

Από οικονομική άποψη, η επέκταση της συνεργασίας με τα αφρικανικά κράτη κρίνεται «ιδιαίτερα συμφέρουσα για τη Ρωσία». Η αφρικανική ήπειρος είναι σήμερα η πιο σημαντική αγορά για τα ρωσικά προϊόντα και μάλιστα τα μη ενεργειακά προϊόντα αντιπροσωπεύουν σήμερα το 90% των εξαγωγών, που σημαίνει ότι υπάρχουν πολύ μεγάλα περιθώρια αύξησης.

Παρά την έντονη παρουσία της Κίνας, που εδώ και δεκαετίες έχει «πλημμυρίσει την αφρικανική αγορά με προϊόντα και εκατομμύρια Κινέζοι δουλεύουν σήμερα εκεί», η Ρωσία - σημειώνει η Αμπράμοβα - είναι ανταγωνιστική σε Ενέργεια, υποδομές, γεωργία, λιπάσματα, προμήθειες αεροσκαφών και φορτηγών.

Η Γερμανία, τουλάχιστον από το 2017, έχει βάλει στο «στόχαστρο» την Αφρική, με στόχο να αυξηθούν το διμερές εμπόριο και οι γερμανικές επενδύσεις εκεί, οι οποίες αυτήν τη στιγμή κινούνται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Ετσι γερμανικοί όμιλοι στρέφονται προς τις κινεζικές επενδύσεις στην Αφρική, επιδιώκοντας να αποκομίσουν οφέλη, σε μια περίοδο που συνολικά η αλληλεξάρτηση των δυο οικονομιών μεγαλώνει.

Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά Εκθεση του 2018 του γερμανικού Βιομηχανικού και Εμπορικού Επιμελητηρίου και της Ενωσης «Αφρική» της Γερμανικής Οικονομίας, «η Κίνα πλέον διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο στην Αφρική», στο πλαίσιο μιας «στρατηγικής συνεργασίας με την ήπειρο, ενώ η Ανατολική Αφρική έχει ενταχθεί στην πρωτοβουλία "Μία ζώνη, Ενας δρόμος"».

Μάλιστα, σημειώνεται, «η παρουσία των Κινέζων στην Αφρική αναπτύχθηκε εδώ και δεκαετίες, καθώς μειωνόταν η προσοχή της Ευρώπης και της Αμερικής για τη μαύρη ήπειρο. Σε αυτήν την πραγματικότητα οφείλει σε μεγάλο βαθμό η Κίνα τη σημερινή σημασία της».

Η Αφρική «έχει δυνατότητες, αλλά μέχρι στιγμής δεν υπήρξε σημαντική αγορά για τη γερμανική οικονομία». Κι ενώ οι γερμανικοί όμιλοι είναι συγκρατημένοι και επενδύουν σπάνια στην Αφρική εξαιτίας του «υψηλού ρίσκου», η Κίνα είναι πλέον ένας από τους μεγαλύτερους επενδυτές σε πολλές αφρικανικές χώρες. Κινεζικές εταιρείες επικεντρώνονται στις υποδομές, οι οποίες προσανατολίζονται σε περιοχές με ιδιαίτερο επενδυτικό ενδιαφέρον: «Οι νέες υποδομές, όπως σιδηροδρομικές γραμμές προς την ενδοχώρα, ανοίγουν δρόμους προς πηγές πρώτων υλών, αλλά και προς ανερχόμενες αγορές για προϊόντα και κεφάλαια».

«Οι κινεζικές εταιρείες ενεργούν γρήγορα και με ρίσκο, έχοντας συχνά σημαντική κρατική χρηματοδότηση», αλλά «οι Αφρικανοί επιχειρηματικοί εταίροι συχνά δεν είναι ικανοποιημένοι με την απόδοσή τους. Πολλοί θα προτιμούσαν ευκολότερη πρόσβαση στη γερμανική ποιότητα», τονίζει η έκθεση των Γερμανών επιχειρηματιών. «Η τριμερής συνεργασία (αφρικανικά, κινεζικά, γερμανικά κεφάλαια) επιτρέπει τον συνδυασμό και των δύο», ενώ «η μέχρι σήμερα εμπειρία από τριμερείς συνεργασίες ήταν σε μεγάλο βαθμό θετική» παρά τις «παγίδες» και τις «ιδιαιτερότητες», συμπληρώνει.

Η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας και νερού, οι τηλεπικοινωνίες και οι ποιοτικές υποδομές μεταφορών αποτελούν προϋποθέσεις για την οικονομική ανάπτυξη των αφρικανικών χωρών και για το μεταξύ τους διασυνοριακό εμπόριο και «η γερμανική οικονομία έχει πολλά να προσφέρει σε αυτούς τους τομείς».

Ερευνες του Αμερικανικού Ινστιτούτου Επιχειρήσεων δείχνουν ότι η Κίνα επενδύει έντονα σε πρώτες ύλες, όπως πετρέλαιο και φυσικό αέριο, χαλκός, σίδηρος και ουράνιο, κλάδους όπου επιδιώκει να επεκταθεί περισσότερο η Ρωσία, όπως αναδείχτηκε στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής Ρωσίας - Αφρικής. Για πολλά κράτη - και για την Κίνα - ο σημαντικότερος επενδυτικός προορισμός είναι η Νότια Αφρική και ακολουθούν η Αίγυπτος, η Νιγηρία και το Μαρόκο.

Η συμμετοχή της Κίνας σε Κονγκό, Ζάμπια, Αιθιοπία, Αλγερία, Ζιμπάμπουε, Αγκόλα, Κένυα και Ουγκάντα είναι συγκριτικά υψηλή σε ποσά και μετοχές ξένων επενδύσεων. Η Γερμανία έχει υψηλότερο απόθεμα άμεσων επενδύσεων από την Κίνα μόνο σε Νότια Αφρική, Αίγυπτο, Μαρόκο και Τυνησία.

Το 2016 οι περισσότερες Αμεσες Ξένες Επενδύσεις στην Αφρική προήλθαν από τη Γαλλία (61 δισ. δολάρια), τις ΗΠΑ (57 δισ.), το Ηνωμένο Βασίλειο (55 δισ.), την Κίνα (40 δισ.), τη Νότια Αφρική (24 δισ.) και την Ιταλία (23 δισ.).

Σημαντικό μέρος των κινεζικών κεφαλαίων κατευθύνονται στην κατασκευή υποδομών, όπως σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής, σιδηρόδρομοι, δρόμοι, λιμάνια και αεροδρόμια και οι πιο δραστήριοι κινεζικοί όμιλοι στην Αφρική είναι οι Σιδηροδρομικές Κατασκευές Κίνας (China Railway Construction), οι Κατασκευές Τηλεπικοινωνιών Κίνας (China Communications Construction), η Εθνική Εταιρεία Βιομηχανικών Μηχανημάτων (China National Machinery Industry Corporation - Sinomach) και η Μηχανολογική Κατασκευαστική (State Construction Engineering).