«Ενεργειακός Τομέας της Τουρκίας» τιτλοφορείται η πολυσέλιδη Εκθεση του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, που επιχειρεί να προσεγγίσει τις δυνατότητες που έχει η Τουρκία να αναδειχτεί σε «περιφερειακό ενεργειακό κόμβο».

Το ελληνικό ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο θέμα δικαιολογείται απόλυτα από τη σκοπιά των συμφερόντων και των επιδιώξεων της αστικής τάξης, στον ανταγωνισμό της με την τουρκική για το «μερτικό» της κάθε χώρας στη μεταφορά φυσικού αερίου, LNG και πετρελαίου προς την Ευρώπη, ιδιαίτερα μετά την ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο και την αντιπαράθεση που προκύπτει για τις διόδους διοχέτευσης στην ευρωπαϊκή αγορά.

Αν και από την έκθεση λείπει η «μεγάλη εικόνα» των ανταγωνισμών ΗΠΑ - ΕΕ - Ρωσίας - Κίνας, που επιδρά καθοριστικά στη διαμόρφωση του ενεργειακού χάρτη της περιοχής, τα ενδιαφέροντα στοιχεία που καταγράφονται δίνουν μια εικόνα των μεγεθών και των «διακυβευμάτων», στο φόντο της συμφωνίας για τον αγωγό «East Med», των εγκαινίων του «Turkish Stream» και των απαράδεκτων διεκδικήσεων της τουρκικής αστικής τάξης στη ΝΑ Μεσόγειο.

Για την Τουρκία, μάλιστα, η αναβάθμιση του ρόλου της σ' αυτούς τους σχεδιασμούς σχετίζεται και με την ενεργειακή της ασφάλεια, καθώς, όπως σημειώνει η έκθεση, «παρουσίασε την πιο γρήγορη ανάπτυξη σε ηλεκτρική ενέργεια μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, με ετήσιο ποσοστό αύξησης 5,5% από το 2002» και προβλέπεται ότι η χρήση Ενέργειας θα αυξηθεί κατά επιπλέον 50% την επόμενη δεκαετία, παραμένοντας όμως σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τις εισαγωγές.

Ειδικά σε ό,τι αφορά το φυσικό αέριο (φ/α), η έκθεση καταγράφει την πολύ μεγάλη εξάρτηση από τις εισαγωγές, σημειώνοντας πως «η παραγωγή φ/α στην Τουρκία ανήλθε στα 0,435 bcm (Δεκ. 2018), οι καθαρές εισαγωγές 50 bcm (Δεκ. 2018)...», δίνοντας έτσι και μια επιπλέον διάσταση για το υπόβαθρο των απαράδεκτων διεκδικήσεων της τουρκικής αστικής τάξης στην Ανατολική Μεσόγειο και στα κοιτάσματα του φυσικού αερίου της περιοχής.

Σε ό,τι αφορά την προέλευση του εισαγόμενου φυσικού αερίου τονίζεται ότι «ήταν 55,25 bcm (2017), εκ των οποίων τα 28,7 bcm προέρχονταν από τη Ρωσία, τα 9,2 bcm από το Ιράν, τα 6,5 bcm από την Αλγερία (συμβόλαιο, το οποίο ανανεώθηκε έως το 2024), Νιγηρία και spot αγορά (υγροποιημένο, που καταλήγει στους δύο τερματικούς σταθμούς της Σμύρνης και του Μαρμαρά), τα 6,5 bcm από το Αζερμπαϊτζάν και τα υπόλοιπα από άλλες πηγές».

Προοπτικά, αξιοποιώντας το δίκτυο των αγωγών που διέρχονται από το έδαφός της, η Τουρκία «αναμένεται να εισάγει 41 bcm (χωρίς να υπολογίζουμε την προμήθεια φ/α από τερματικούς σταθμούς LNG - υγροποιημένο φ/α) από Ρωσία και άλλες πηγές, καλύπτοντας το ενδεχόμενο κενό που θα προκαλούσε η παύση ροής φ/α μέσω Ουκρανίας».

Το τελευταίο, φυσικά, «διαβάζεται» και αλλιώς, αφού η Τουρκία, παράλληλα με την κάλυψη των δικών της ενεργειακών αναγκών, επιχειρεί να πρωταγωνιστήσει ως «εναλλακτική» όδευση για το ρωσικό φυσικό αέριο προς την ΕΕ, εκμεταλλευόμενη τη σχέση της με τη Ρωσία, διεκδικώντας όμως ρόλο και στη διοχέτευση αερίου από άλλες πηγές προς την ευρωπαϊκή αγορά.

Στο πλαίσιο αυτό, η έκθεση καταγράφει τα σχέδια για τους αγωγούς, επισημαίνοντας τα εγκαίνια έναρξης λειτουργίας του «Trans Anatolian Pipeline» (TANAP), που αποτελεί το τουρκικό μέρος του «Νοτίου Διαδρόμου» και συνδέει τα κοιτάσματα του Shah Deniz στο Αζερμπαϊτζάν με την Ευρώπη (συνέχεια του TANAP επί ελληνικού και αλβανικού εδάφους αποτελεί ο TAP).

Σχετικά με τον «Turkish Stream», που εγκαινιάστηκε την Τετάρτη στην Κωνσταντινούπολη, με τη συμμετοχή των Προέδρων Ρωσίας, Βουλγαρίας και Σερβίας, η έκθεση καταγράφει πως «ο νέος αγωγός θα έχει δυναμικότητα 63 bcm/έτος προς Τουρκία, από τα οποία 15,75 bcm προορίζονται για εσωτερική κατανάλωση και τα υπόλοιπα 47 bcm για την ευρωπαϊκή αγορά», με ξεχωριστή αναφορά στο γεγονός ότι «ενώ ο συνοριακός κόμβος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας σχεδιάστηκε να κατασκευαστεί στο σημείο Ιψαλα, το 2019 ανακοινώθηκε ότι η ευρωπαϊκή όδευση του αγωγού δεν θα είναι μέσω Ελλάδας».

Αντίθετα, η όδευση προβλέπεται μέσω Βουλγαρίας και διασύνδεσης με τον ITB, ο οποίος «αποτελεί στρατηγικό σχέδιο για την Βουλγαρία (και) ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί για μεταφορά φ/α από μελλοντικούς σταθμούς υγροποίησης της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα και ενδεχομένως για ρωσικό φ/α (...) Ο αγωγός ΙΤΒ συμπεριλαμβάνεται στα έργα κοινού ενδιαφέροντος της ΕΕ», καθώς στον αρχικό σχεδιασμό του (2012) προβλεπόταν να μεταφέρει προς την Ευρώπη αζέρικο αέριο.

Παράλληλα, με φόντο τη διαμάχη για τον προσφορότερο τρόπο μεταφοράς του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου προς την ΕΕ, όσο και τις πιέσεις των ΗΠΑ για να μπει στο παιχνίδι της «ενεργειακής απεξάρτησης» της ΕΕ το δικό τους LNG, ενδιαφέροντα είναι και όσα καταγράφονται για τους «σταθμούς αποθήκευσης» υγροποιημένου αερίου που διαθέτει ή σχεδιάζει η Τουρκία.

Η γείτων διαθέτει ήδη δύο τέτοιους σταθμούς, έναν στην Κωνσταντινούπολη και έναν στη Σμύρνη. Ωστόσο, η Τουρκία σχεδιάζει (από τις αρχές του 2013) πλωτό τερματικό σταθμό LNG στον κόλπο του Σάρου (Ανατολική Θράκη), ο οποίος, όπως σημειώνει η έκθεση, «ανταγωνίζεται το ελληνικό σχέδιο για κατασκευή πλωτού τερματικού σταθμού LNG στον κόλπο της Αλεξανδρούπολης», από την οποία απέχει «μια ανάσα».

Επισημαίνεται επίσης ότι στην περιοχή του Dortyol, στα βορειοανατολικά της Κύπρου, άρχισε τη λειτουργία του το Φλεβάρη του 2018 το FSRU Challenger, ο μεγαλύτερος πλωτός τερματικός σταθμός παγκοσμίως, με χωρητικότητα 263.000 cm, που διαθέτει τριετή χρονοναύλωση με την «Botas», τον τουρκικό ενεργειακό κολοσσό. Η εξέλιξη αυτή αποκτά ξεχωριστή σημασία στο φόντο των εξελίξεων στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και των προειδοποιήσεων της Τουρκίας ότι δεν πρόκειται να επιτρέψει ενεργειακά σχέδια που δεν θα την περιλαμβάνουν, των προκλήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ κ.ο.κ.

Η Τουρκία διαθέτει επίσης δύο αποθηκευτικούς χώρους φυσικού αερίου, έναν σε παλαιό πεδίο στην περιοχή Degitormloy και έναν στη λίμνη Tuz Gοlu, που ολοκληρώθηκε το 2017, σκοπεύοντας έως το 2023 να αυξήσει τη χωρητικότητα των αποθηκευτικών της χώρων σε 10 bcm/ετησίως, φτάνοντας το 20% της ετήσιας κατανάλωσής της σε φυσικό αέριο, για λόγους ενεργειακής ασφάλειας.

Σε ό,τι αφορά το πετρέλαιο η έκθεση επισημαίνει πως «οι μεγαλύτερες εισαγωγές πετρελαίου γίνονται από τη Ρωσία και ακολουθούν το Ιράκ και το Ιράν. Η συνολική εισαγωγή πετρελαίου αυξήθηκε σε σχέση με το 2018 κατά 60,94%, φτάνοντας τα 2,37 εκατ. τόνους τον Απρίλιο του 2019».

Αναφέρει επίσης ότι «ο ρόλος της Τουρκίας είναι σημαντικός ως κόμβος διαμετακόμισης Ενέργειας από τη Ρωσία, τη λεκάνη της Κασπίας και τη Μ. Ανατολή, στην Ευρώπη. Κατέχει θέση - κλειδί και στη διαμετακόμιση μέσω θαλάσσης (στενά του Βοσπόρου), αλλά ο ρόλος της ενισχύεται στις οδεύσεις αγωγών πετρελαίου. Σημαντικές ποσότητες ρωσικού και κασπιακού πετρελαίου περνούν από τα Στενά του Βοσπόρου με τάνκερ (περίπου 2,9 εκατ. βαρέλια/ημερησίως αργό πετρέλαιο). Παρόλο που η ροή μέσω Βοσπόρου μειώθηκε όταν η Ρωσία άρχισε να εξάγει μέσω Βαλτικής, αυξήθηκε εκ νέου με ποσότητες προέλευσης Αζερμπαϊτζάν και Καζακστάν.

Ο τερματικός σταθμός του Ceyhan εξυπηρετεί τις εξαγωγές του Β. Ιράκ από το Κιρκούκ και του Αζερμπαϊτζάν μέσω του τεράστιου - 1.770 km - πετρελαιαγωγού Baku-Tbilisi-Ceyhan (BTC). Λειτουργεί από το 2006, αλλά σήμερα είναι στο 55% της δυναμικότητάς του (η οποία ανέρχεται σε 1,2 εκατ. βαρέλια/ημερησίως). Τροφοδότης του BTC είναι το αζέρικο κοίτασμα Azeri - Chirag - Gunashli και, δευτερευόντως, το καζαχικό Tengiz. Το Μάιο του 2014, και η ρωσική "Lukoil" ξεκίνησε να διοχετεύει πετρέλαιο στον αγωγό, κίνηση που αναβάθμισε την ενεργειακή σχέση της Τουρκίας με την Ρωσία».

Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο «επίλογος» της έκθεσης, όπου διαπιστώνεται μεταξύ άλλων πως «η Τουρκία διαθέτει τη μεγαλύτερη ενεργειακή αγορά στην περιοχή όσον αφορά στις ποσότητες φυσικού αερίου και LNG που εισάγει, καθώς προμηθεύεται φυσικό αέριο από διάφορες πηγές. Σήμερα, σύμφωνα με αναλυτές, θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός παίκτης στη διαμετακόμιση πετρελαίου και φυσικού αερίου».

Ολα τα παραπάνω συγκλίνουν στο συμπέρασμα πως «η Τουρκία φαίνεται ότι βρίσκεται πολύ κοντά στο στόχο που έχει θέσει, για το 2023, να καταστεί δηλαδή περιφερειακός ενεργειακός κόμβος», αποκτώντας σοβαρό προβάδισμα και στα σχέδια μεταφοράς προς την ΕΕ των ενεργειακών πόρων της Ανατ. Μεσογείου, για τους οποίους ενδιαφέρεται έντονα και η Ελλάδα.

Στους παράγοντες που θα καθορίσουν τις εξελίξεις η έκθεση περιλαμβάνει τις «ενεργειακές ανάγκες της χώρας (που) αυξάνονται με ραγδαίο ρυθμό και θα πρέπει να καλυφθούν με εισαγωγές», την πορεία των ευρύτερων ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών στην περιοχή («θα πρέπει να συνεκτιμηθεί η πολιτική αστάθεια, αλλά και εν γένει η ασφάλεια στη χώρα», σημειώνει σε μια έμμεση αναφορά), αλλά και το γεγονός ότι «η τουρκική νομοθεσία για την Ενέργεια δεν έχει εναρμονισθεί με την ευρωπαϊκή νομοθεσία»...