Στιγμιότυπο με τους ηγέτες στο τέλος της διάσκεψης στο Λονδίνο

Η διάσκεψη ωστόσο πραγματοποιήθηκε σε κλίμα περιορισμένων προσδοκιών. Στην πρόσκληση της κυβέρνησης Τζόνσον ανταποκρίθηκαν οι ηγέτες μόλις 18 (σε σύνολο 54) αφρικανικών χωρών. Δεν είναι μάλιστα τυχαίο πως και οι 18 χώρες που εκπροσωπήθηκαν στη διάσκεψη ήταν κατά το παρελθόν αποικίες είτε της Βρετανίας είτε της Γαλλίας (Ρουάντα, Νιγηρία, Κένυα, Μαλάουι, Ουγκάντα, Κονγκό, Ακτή Ελεφαντοστού, Μοζαμβίκη κ.ά.).

Από την άλλη, δεν ήταν μόνο οι συμμετοχές περιορισμένες αλλά και τα αποτελέσματα της μονοήμερης διάσκεψης των επενδυτών, που οργανώθηκε από το βρετανικό υπουργείο Διεθνούς Ανάπτυξης (με κόστος περίπου 11 εκατομμύρια στερλίνες!). Στο τέλος της διάσκεψης ανακοινώθηκαν υποσχέσεις και σχέδια για συνολικές επενδύσεις ύψους 2 δισ. στερλινών (περίπου 2,6 δισ. δολάρια) μέχρι το 2022, εκ των οποίων περίπου 400 εκατ. στερλίνες σχεδιάζεται να διοχετευτούν σε προγράμματα ενίσχυσης μικρομεσαίων αφρικανικών επιχειρήσεων. Τα ποσά που ανακοινώθηκαν συνάδουν και με άλλα δεδομένα που αφορούν τις εμπορικές σχέσεις της Βρετανίας με αφρικανικές χώρες. Για παράδειγμα, το 2019, το εμπόριο ανάμεσα σε Βρετανία και αφρικανικές χώρες εκτιμάται πως ανήλθε σε 46 δισ. δολάρια, ποσό σημαντικά κατώτερο από τα 208 δισ. δολάρια του εμπορίου της Κίνας με τις εν λόγω χώρες.

Επιπλέον, στα «επιτεύγματα» της διάσκεψης συμπεριλαμβάνεται και η δημιουργία ενός νέου μηχανισμού χρηματοπιστωτικής στήριξης ιδιωτικών μονοπωλίων από τη Βρετανία που θέλουν να επενδύσουν σε κρίσιμες υποδομές πέντε αφρικανικών χωρών (Κένυα, Γκάνα, Ουγκάντα, Αίγυπτος, Αιθιοπία) σε τομείς όπως η Ενέργεια (κυρίως ΑΠΕ, όπως αιολική, ηλιακή κ.ά.), οι Μεταφορές και οι Τηλεπικοινωνίες. Ανακοινώθηκε επιπλέον και ένα νέο σχέδιο συνεργασίας ανάμεσα σε βρετανικά χρηματοπιστωτικά μονοπώλια (κρατικά και ιδιωτικά) με την Τράπεζα Αφρικανικής Ανάπτυξης (ADB) με στόχο να δοθεί ώθηση στις μπίζνες βρετανικών επιχειρήσεων που θέλουν να επενδύσουν, εκ του ασφαλούς, σε βασικές υποδομές αφρικανικών χωρών...

Ο Βρετανός πρωθυπουργός στην κεντρική ομιλία που εκφώνησε στη διάσκεψη εμφανίστηκε προσεκτικός και συγκρατημένος, αποφεύγοντας μεγαλεπήβολες υποσχέσεις και επενδυτικά σχέδια - μαμούθ. Αναγνώρισε τον λυσσαλέο ανταγωνισμό μεταξύ διαφόρων οικονομικών υπερδυνάμεων στην περιοχή συμπεριλαμβάνοντας σε αυτές πρώτα πρώτα την Κίνα και τη Ρωσία λέγοντας: «Εχετε πολλούς μνηστήρες, ιδιαίτερα από Κίνα και Ρωσία. Δεν έχουμε εμείς το θεϊκό δικαίωμα σε σχέση με τους ανταγωνιστές μας... Η Βρετανία όμως αφήνει την ΕΕ στις 31 Ιανουαρίου και θα γίνει ηγέτιδα δύναμη σε τομείς του ελεύθερου εμπορίου μετά το Brexit». Επικαλούμενος τη ρήση ότι «όλα τα δάχτυλα δεν είναι ίδια», ο Μπόρις Τζόνσον υποστήριξε πως η χώρα του έχει «απαράμιλλο βάθος και εύρος ειδικών υποδομών». Απαρίθμησε έτσι τη δημιουργία σύγχρονου σιδηροδρόμου στο Κάιρο (τύπου monorail) από βρετανική εταιρεία με έδρα το Ντέρμπι, την εγκατάσταση «έξυπνων φαναριών» στη νιγηριανή πολιτεία Ογιο από εταιρεία με έδρα το Ντόρσετ και τη βρετανική χρηματοδότηση εκσυγχρονισμού του λιμανιού στη Μομπάσα της Κένυας, εκτοπίζοντας τον ανταγωνισμό από την Κίνα... Μίλησε για τις πρωτιές της Βρετανίας σε καθαρές τεχνολογίες Ενέργειας, τονίζοντας ότι μέσα στην τελευταία δεκαετία η χώρα του έγινε «ηγετική δύναμη σε υπεράκτια αιολικά πάρκα», παράγοντας πλέον περισσότερο ηλεκτρικό ρεύμα από Ανανεώσιμες Πηγές παρά από υδρογονάνθρακες. Εξήρε τη σημαντική μείωση των αερίων του θερμοκηπίου στη χώρα του, επισημαίνοντας πως «το Ηνωμένο Βασίλειο μείωσε κατά 42% από τη δεκαετία του '90 τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και αύξησε την παραγωγή Ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές κατά 67%».

Σε επόμενο σημείο σημείωσε τα «ιδιαίτερα πλεονεκτήματα» της βρετανικής οικονομίας, όπως «η πρωτοπορία σε τεχνολογία κάθε είδους, βιοτεχνολογική, νανοτεχνολογία, χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, τηλεπικοινωνίες σε όλο το ημισφαίριο», υποστηρίζοντας ότι μόνο ένα μέρος από το Σίτι του Λονδίνου καλύπτει σε μέγεθος, δύναμη και όγκο χρηματοπιστωτικών συναλλαγών «ολόκληρης της Φρανκφούρτης». Ενέδωσε ωστόσο στον πειρασμό (όπως είχε κάνει, τηρουμένων των αναλογιών, το 2018 η προκάτοχός του Τερέζα Μέι) προβλέποντας ότι έως το 2022 η Βρετανία θα επιδιώξει να γίνει «ο μεγαλύτερος επενδυτής από την Ομάδα των Επτά σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις στην Αφρική».

Ωστόσο, τα λόγια του Μπόρις Τζόνσον και οι γενικόλογες υποσχέσεις για στενότερες και πιο επικερδείς εμπορικές συμφωνίες και σχέσεις ανάμεσα σε Βρετανία και Αφρική δεν θα είναι διόλου εύκολο να πιάσουν τόπο. Η Κίνα εδώ και περίπου 2,5 δεκαετίες έχει χτίσει γερές σχέσεις ανάμεσα στα δικά της (κρατικά και ιδιωτικά) μονοπώλια και τις αστικές τάξεις δεκάδων αφρικανικών χωρών.

Είναι χαρακτηριστικό πως η Κίνα από το 1989 με την Γκάνα ξεκίνησε να υπογράφει διμερείς Επενδυτικές Συμφωνίες (BIT) προστατεύοντας τους επενδυτές της από μεγάλα «επιχειρηματικά ρίσκα». Εκτοτε, έχει υπογράψει 20 τέτοιες συμφωνίες με ισάριθμες αφρικανικές χώρες, εκ των οποίων οι 14 είναι σε πλήρη ισχύ. Η Βρετανία αν και ξεκίνησε να υπογράφει τέτοιες συμφωνίες από το 1975 (κάνοντας την αρχή με την Αίγυπτο) έχει έως σήμερα υπογράψει 19 διμερείς επενδυτικές συμφωνίες με αφρικανικές χώρες αλλά μόνο 6 έχουν τεθεί σε εφαρμογή. Σήμερα, και μετά από συνεχείς στρατηγικές προσπάθειες απέναντι σε ανταγωνιστές στη λεγόμενη «μαύρη ήπειρο» η Κίνα κατέληξε να είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος επενδυτής στην περιοχή παγκοσμίως.

Η Κίνα το 2000 έκανε εισαγωγές αφρικανικών προϊόντων αξίας 5 δισ. δολαρίων και η Βρετανία 13 δισ. δολαρίων. Δεκατρία χρόνια μετά, η Κίνα ξεπέρασε τη Βρετανία σε εισαγωγές αφρικανικών προϊόντων με αντάλλαγμα την ισχυροποίηση της θέσης των κινεζικών μονοπωλίων έναντι ανταγωνιστών σε νευραλγικούς τομείς οικονομίας, υποδομών, ορυκτού πλούτου και βασικών πρώτων υλών που είναι απαραίτητες για τη διαρκή ανάπτυξη της οικονομίας της.

Δεν είναι όμως μόνο η Κίνα που δραστηριοποιείται έντονα στην Αφρική αλλά και η Ρωσία που επιχειρεί γνωρίζοντας (όπως και οι ανταγωνιστές της) πως το συνολικό αφρικανικό ΑΕΠ θα ξεπεράσει σε τριάντα χρόνια τα 29 τρισ. δολάρια. Σε ανάλογη διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Οκτώβρη στο Σότσι της Μαύρης Θάλασσας με αφρικανικές χώρες, υπογράφτηκαν τουλάχιστον 50 επιχειρηματικές και διακρατικές συμφωνίες, αξίας 12 δισ. δολαρίων. Δόθηκαν επίσης τα χέρια ανάμεσα σε Αφρικανούς αξιωματούχους και διευθυντικά στελέχη ρωσικών μονοπωλίων, όπως οι «Gazprom», «Rosneft», «Lukoil», «Rosatom» και «Rosgeologia» για νέες «χρυσές μπίζνες» κυρίως σε τομείς αξιοποίησης ορυκτού πλούτου και παραγωγής Ενέργειας. Κλείστηκαν επίσης στρατιωτικές συμφωνίες καθώς περίπου 30 αφρικανικές χώρες αγοράζουν συστηματικά όπλα από ρωσικά στρατιωτικά μονοπώλια.

Απέναντι στον ανταγωνισμό των Ρωσίας και Κίνας δραστηριοποιείται βεβαίως και η ΕΕ, με την νέα πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, να διακηρύσσει πως είναι μέσα στους βασικούς στόχους της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής να παρουσιάσει μέσα στις πρώτες 100 μέρες από την ανάληψη των καθηκόντων της μία νέα στρατηγική για την Αφρική. Η επιλογή της να ξεκινήσει από την Αιθιοπία, στις αρχές του περασμένου Δεκέμβρη, την πρώτη της περιοδεία στο εξωτερικό μαρτυρά το έντονο ενδιαφέρον των μονοπωλίων που δραστηριοποιούνται εντός ΕΕ και δη μετά την αποχώρηση της Βρετανίας. Η ίδια δεν έκρυψε τον συμβολισμό της επίσκεψής της καθώς φτάνοντας στην έδρα της Αφρικανικής Ενωσης, στην Αντίς Αμπέμπα, τόνισε: «Επέλεξα την Αφρική ως το πρώτο ταξίδι μου εκτός Ευρώπης. Ελπίζω αυτή η επίσκεψη να στείλει ένα πολιτικό μήνυμα για το ότι η Αφρική και η Αφρικανική Ενωση στην ΕΕ και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μας είναι πολύ σημαντικές»...

Οπως και να 'χει, ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε αυτές τις ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις αναμένεται να ενταθεί περισσότερο τις επόμενες δεκαετίες καθώς η Αφρική θα αναδειχθεί σε ήπειρο - χρυσωρυχείο για τον επιπρόσθετο λόγο πως θα διαθέτει (πέρα από τον τεράστιο ορυκτό και φυσικό πλούτο) και μία «στρατιά» δισεκατομμυρίων φτηνών εργαζομένων έως ένα βαθμό καταρτισμένων. Το νέο αυτό εργατικό δυναμικό προβάλλει απαραίτητο για τα διεθνή μονοπώλια, παρότι είναι δεδομένες οι επικείμενες σοβαρές επιπτώσεις που αναμένεται να επιφέρει η λεγόμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση (αυτοματοποίηση, ψηφιοποίηση, τεχνητή νοημοσύνη, ρομποτική κ.λπ.).