Σε εκδήλωση της ΠΟ Σπουδάζουσας Θεσσαλονίκης της ΚΝΕ, στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, με θέμα «Η ανισοτιμία της γυναίκας στη σύγχρονη εποχή. Ποια είναι η διέξοδος;», μίλησε την περασμένη Δευτέρα η Βιβή Δάγκα, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και επικεφαλής του Τμήματος της ΚΕ για την ισοτιμία των γυναικών. Ακολουθούν αποσπάσματα της εισηγητικής ομιλίας.

Σήμερα, στην κινούμενη άμμο του ανελέητου καπιταλιστικού ανταγωνισμού και των εύθραυστων συμμαχιών καπιταλιστικών κρατών εντείνεται η προσπάθεια της αστικής τάξης να αξιοποιήσει τη συμμετοχή των γυναικών. Από τη μια πλέκει το εγκώμιο της «πατριώτισσας γυναίκας» που συμβάλλει στην «εθνική ενότητα» και τους «εθνικούς στόχους». Από την άλλη, τα αστικά επιτελεία στην Ελλάδα και παγκόσμια εκσυγχρονίζουν τις μορφές χειραγώγησης των γυναικών, ιδιαίτερα των νεότερων σε ηλικία. Αυτή την περίοδο αναθερμαίνουν το φεμινιστικό ρεύμα στο γυναικείο κίνημα για να λειτουργεί ως βαλβίδα εκτόνωσης στη δίκαιη αγανάκτηση και αντίδραση των γυναικών απέναντι σε υπαρκτά κοινωνικά προβλήματα, στις κοινωνικές διακρίσεις σε βάρος τους.

Στην Ελλάδα, προσπαθούν να κατοχυρωθούν μέσα από τη «φεμινιστική απεργία» στις 8 Μάρτη. Κάτω από την ίδια «φεμινιστική ομπρέλα», στις ίδιες πλατείες και με τα ίδια συνθήματα, συναντήθηκαν ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝΑΛ, παλιές καραβάνες του φεμινισμού του '80, συνδικαλίστριες και συνδικαλιστές της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, όπως και δήθεν αντισυστημικές, αναρχικές φεμινιστικές ομάδες. Ανεξάρτητα από τις επιμέρους διαφοροποιήσεις μεταξύ τους, υπάρχει κοινή βάση.

Το βάθρο πάνω στο οποίο στηρίζουν τα φεμινιστικά τους καλέσματα στις γυναίκες είναι ο αγώνας ενάντια στην «πατριαρχία». Δεν αναφέρονται στον αναγκαίο αγώνα απέναντι στους υπαρκτούς κοινωνικούς αποκλεισμούς και τις διακρίσεις που βιώνουν οι γυναίκες για εκατοντάδες χρόνια στο έδαφος των εκμεταλλευτικών κοινωνιών. Με τον όρο «πατριαρχία» θέλουν να παρουσιάσουν ως κύρια αιτία αυτών των διακρίσεων την κυριαρχία των ανδρών στα όργανα της αστικής εξουσίας, στα Διοικητικά Συμβούλια των καπιταλιστικών επιχειρήσεων, στις συνδικαλιστικές οργανώσεις, ακόμα και στην οικογένεια.

Αν κατηγοριοποιηθούν οι κοινωνίες - εκμεταλλευτικές και μη - που γνώρισε η ανθρωπότητα με βασικό κριτήριο ποιο από τα δύο φύλα είχε πιο αναβαθμισμένη θέση στην κοινωνία, δε λέει και πάρα πολλά για αυτές τις κοινωνίες. Δεν μπορεί να ερμηνευθεί η πραγματική, ταξική αιτία που γέννησε την ανισοτιμία της γυναίκας, η βάση πάνω στην οποία οικοδομήθηκε σε κάθε εκμεταλλευτική κοινωνία η ανισότητα των δύο φύλων, ούτε βέβαια το περιεχόμενο που έπαιρνε κάθε φορά. Δηλαδή πώς ιστορικά εκφραζόταν στις σχέσεις των δύο φύλων.

Το πατριαρχικό δίκαιο στην οικογένεια δεν ήταν μια αυθαίρετη «νοητική» κατασκευή που «φορέθηκε» από τα πάνω στην ανθρωπότητα. Αλλά εμφανίστηκε ως αποτέλεσμα της ίδιας της ιστορικής, κοινωνικής εξέλιξης, στο πέρασμα στην πρώτη ταξική εκμεταλλευτική κοινωνία. Ο άνδρας, που είχε στην ιδιοκτησία του τα εργαλεία, τα ζώα, αλλά και τους αιχμάλωτους πολέμου, τους δούλους, έπρεπε να γνωρίζει ποιοι είναι οι γνήσιοι απόγονοί του για να τους κληροδοτήσει την περιουσία του. Ετσι ανατράπηκε η γραμμή που καθόριζε τους απογόνους της κοινωνικής μονάδας από τη μητέρα και ο Ενγκελς μίλησε για την «κοσμοϊστορική ήττα του γυναικείου φύλου». Σε αυτή την βαθμίδα της εξέλιξης της κοινωνίας η εργασία των γυναικών υποβαθμίστηκε, έχασε την κοινωνική σημασία και αναγνώριση. Το κοινοτικό νοικοκυριό, ως μονάδα κοινωνικής εργασίας, μετατράπηκε σε ατομικό.

Η αλήθεια είναι ότι η έλλειψη κοινωνικής αναγνώρισης της εργασίας των γυναικών, στη δουλοκτητική, στη φεουδαρχική, ακόμα και στην καπιταλιστική κοινωνία για εκατοντάδες χρόνια δεν ήταν αποτέλεσμα της υποκειμενικής άποψης των ανδρών, που εξουσίαζαν. Ηταν η άποψη που κυριαρχούσε στην κοινωνία και διαμορφώθηκε με κριτήριο ποια ήταν η ανάγκη της εκάστοτε κοινωνίας και της εκμεταλλεύτριας τάξης από τη γυναίκα, με βάση τη μητρότητα.

Οι σύγχρονες φεμινίστριες με τον όρο «πατριαρχία» στήνουν την πραγματικότητα «με το κεφάλι κάτω και τα πόδια πάνω», για να κρύψουν την κύρια αιτία των υπαρκτών και καταδικαστέων κοινωνικών αποκλεισμών και διακρίσεων που βιώνουν οι γυναίκες. Υποβαθμίζουν τους οικονομικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς αλλά και πολιτιστικούς παράγοντες που διαμορφώνουν ιστορικά την κοινωνική θέση της γυναίκας.

Σε αυτήν τη βάση, κρύβουν ότι η σεξουαλική παρενόχληση, η ενδοοικογενειακή βία, οι δολοφονίες γυναικών («γυναικοκτονίες») και άλλα απαράδεκτα φαινόμενα που παραβιάζουν θεμελιώδη δικαιώματα των γυναικών είναι το αποτέλεσμα και όχι η αιτία της ανισότιμης θέσης της γυναίκας στην ταξική εκμεταλλευτική κοινωνία.

Στο τέλος της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα γεννιούνται νέες δυνατότητες αλλά και νέα αδιέξοδα. Εμπόδιο στη δυνατότητα και στην ανάγκη να αναπτύσσεται ο εργαζόμενος άνθρωπος, γυναίκα και άνδρας, αποτελεί ο πυρήνας της οργάνωσης και λειτουργίας της παραγωγής, της οικονομίας, της κοινωνίας. Είναι το κίνητρο του καπιταλιστικού κέρδους, η σαπίλα των καπιταλιστικών σχέσεων στην εποχή της μεγάλης μετοχικής - καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, των μονοπωλίων, της βαθιάς ανισομετρίας στην καπιταλιστική ανάπτυξη και του ανελέητου καπιταλιστικού ανταγωνισμού.

Τα μονοπώλια έχουν συμφέρον από την αύξηση της απασχόλησης των γυναικών, την ένταξή τους στη μισθωτή εργασία. Αποτυπώνεται, δηλαδή, το αντικειμενικό γεγονός ότι η μισθωτή εργατική δύναμη είναι πηγή της υπεραξίας, του κέρδους. Πολύ περισσότερο όταν οι ανισοτιμίες και διακρίσεις σε βάρος των γυναικών γίνονται πηγή πρόσθετου κέρδους, μέσο γενικότερης μείωσης μισθών αλλά και πολιτικής χειραγώγησης. Η συγκεκριμένη κατεύθυνση προχωρά με αντιφάσεις, συνυπάρχοντας με τα μεγάλα ποσοστά γυναικείας ανεργίας και υποαπασχόλησης.

Οι δυνατότητες που προβάλλουν στις συνθήκες της λεγόμενης 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης μετατρέπονται σε νέα δεσμά εκμετάλλευσης και καταπίεσης των γυναικών.

Οι νέες επιστημονικές, τεχνολογικές εξελίξεις αξιοποιούνται για να σπάει κάθε κανονικότητα στα ωράρια εργασίας, για δουλειά από το σπίτι με την τηλεργασία, με το stand by, με το freelancing. Η εργαζόμενη γίνεται κυριολεκτικά διαθέσιμη στον εργοδότη 24 ώρες το 24ωρο, στο όνομα της συμφιλίωσης οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής. Αυτά αποτελούν τους αντιδραστικούς κανόνες ζωής που επιβάλλουν οι μετοχικές - καπιταλιστικές επιχειρήσεις για την αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης, του κλεμμένου χρόνου εργασίας. Εφαρμόζονται ιδιαίτερα σήμερα από μεγάλους ομίλους με αφορμή τα κρούσματα του κορονοϊού.

Σήμερα, τον 21ο αιώνα μπορεί να εξασφαλιστεί σε όλες και όλους μόνιμη και σταθερή εργασία, με βάση τις γνώσεις, τις δεξιότητες, το αντικείμενο σπουδών που έχει ο καθένας, με δυνατότητα δωρεάν επιμόρφωσης και παρακολούθησης της εξέλιξης της επιστήμης, της τεχνολογίας.

Τα επιστημονικά, τεχνολογικά επιτεύγματα αξιοποιούνται στη σοσιαλιστική - κομμουνιστική κοινωνία δημιουργικά για να μειώνεται ο εργάσιμος χρόνος, με σταθερό ωράριο εργασίας και για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και ζωής. Η επιστημονική έρευνα μπορεί να συμβάλει στη διερεύνηση και στην αντιμετώπιση των νέων επιπτώσεων από την μονόπλευρη και εκτελεστική εργασία. Πολλές βαριές, ανθυγιεινές, ρουτινιάρικες εργασίες μπορούν να αυτοματοποιηθούν. Αλλά και η εφαρμογή της τεχνολογικής καινοτομίας στις εργαλειομηχανές και τις άλλες υποδομές μπορεί να αξιοποιηθεί για τη μείωση της επιβάρυνσης και της καταπόνησης του γυναικείου οργανισμού.

Στην κοινωνία για την οποία παλεύουμε το ΚΚΕ και η ΚΝΕ, απαλλάσσονται και οι γυναίκες και οι άνδρες από τις άχαρες και κοπιαστικές δουλειές του σπιτιού. Υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες σήμερα, την εποχή των «έξυπνων σπιτιών» και του λεγόμενου «internet of things», που οι ηλεκτρικές συσκευές διασυνδέονται μεταξύ τους και μέσω του διαδικτύου, μπαίνουν σε λειτουργία μέσω του κινητού, γυρίζοντας από τη δουλειά. Κάποιες άλλες οικιακές εργασίες σταδιακά μετατρέπονται σε κοινωνικές υπηρεσίες του εργατικού κράτους (εστιατόρια, καθαριστήρια - πλυντήρια, καθαριότητα κ.ά.).

Βασικό κίνητρο για αυτές τις σχεδιασμένες πολιτικές πρακτικές είναι η συνειδητή συμμετοχή της γυναίκας στην σοσιαλιστική εργασία. Κίνητρο είναι να έχει ελεύθερο χρόνο για να συμμετέχει ενεργά και ουσιαστικά στη λήψη και στον έλεγχο των αποφάσεων για την οργάνωση της παραγωγής και για την κατανομή του πλούτου της κοινωνίας. Αφορά όμως και την προσπάθεια να «σπάσει» το φράγμα της στενά ατομικής - οικογενειακής ζωής, ως κύτταρο της κοινωνίας, όπως αναπαράγεται και κυριαρχεί σήμερα από την αστική αντίληψη.

Κρίσιμο ζήτημα είναι η ανάπτυξη της συνείδησης κάθε εργαζόμενης και εργαζόμενου, ως συνειδητού παραγωγού του κοινωνικού πλούτου και πρωταγωνιστή στην οικοδόμηση της νέας κοινωνίας.