Νέα ορμή στη διαμόρφωση των όρων για την κλιμάκωση του παζαριού στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο δίνει η προχτεσινή συνεδρίαση του Συμβουλίου υπουργών Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ (ΣΕΥ), όπως βεβαιώνει και η αντίδραση της Αγκυρας στις επικρίσεις των Βρυξελλών για μια σειρά κινήσεις της, περιλαμβανομένης της πρόσφατης ανακοίνωσης για επαναλειτουργία της Αγίας Σοφίας ως τζαμί.

Θυμίζουμε ότι στις δηλώσεις του μετά τη συνεδρίαση του ΣΕΥ, ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ εντόπισε την «ευρεία στήριξη» του Συμβουλίου «να ψάξει μονοπάτια προς μείωση της έντασης με την Τουρκία και επίτευξη κατανόησης», ενώ, αναγγέλλοντας επανεξέταση για το ενδεχόμενο «εμπλουτισμού της λίστας» κυρώσεων προς την Τουρκία, διευκρίνισε ότι οι κυρώσεις «δεν είναι πολιτική από μόνη τους» και ότι «υπάρχει ταυτόχρονα η βούληση να εξουδετερώσουμε (defuse) εντάσεις».

Αντιδρώντας στις δηλώσεις Μπορέλ, το τουρκικό ΥΠΕΞ τόνισε ότι «η θέση της Τουρκίας για τα θέματα της Ανατολικής Μεσογείου είναι γνωστή σε όλες τις πλευρές» και «προχωρώντας στο ζουμί» έθεσε πάλι τους όρους της για να συνεχιστεί το παζάρι. Επανέφερε λοιπόν ως «πρώτα βήματα» για «την επίλυση αυτών των ζητημάτων»τη «σύσταση ενός μηχανισμού συνεργασίας» στην Κύπρο, «για τη δίκαιη κατανομή των πηγών υδρογονανθράκων μεταξύ των δύο λαών στο νησί», αλλά και την «επανέναρξη των διαύλων διαλόγου με την Τουρκία», τη «δημιουργία κλίματος άνευ όρων διαλόγου και συνεργασίας στην περιοχή, αντί συμμαχιών κατά της Τουρκίας», καταλήγοντας ότι «η ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να τερματιστεί μόνο με την υιοθέτηση μίας τέτοιας προσέγγισης από όλα τα μέρη».

Ξεχωρίζοντας τις εξελίξεις στη Λιβύη - που εξελίσσεται σε βασικό πεδίο αναμέτρησης αντίπαλων σχεδιασμών και διαμόρφωσης του ευρύτερου συσχετισμού δυνάμεων - η Αγκυρα έκρινε σκόπιμο να ισχυριστεί ξανά ότι «δεν μπορεί να υπάρξει στρατιωτική λύση στη συνεχιζόμενη σύγκρουση στη Λιβύη» και ότι «εμείς διαρκώς έχουμε στηρίξει και συνεισφέρει σε όλες τις διεθνείς προσπάθειες με στόχο μια πολιτική διαδικασία υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, που θα καθοδηγείται και θα ανήκει στους Λίβυους». Μάλιστα, αντλώντας θράσος από την ανοχή αν όχι στήριξη που παρέχει στους στρατιωτικούς και άλλους ελιγμούς της στη Λιβύη η ευρωπαϊκή επιχείρηση «Ειρήνη», η Αγκυρα καλεί τις Βρυξέλλες «να εγκαταλείψουν την προσέγγιση των δύο μέτρων και δύο σταθμών απέναντι στην επιχείρηση "Ειρήνη"», που - θυμίζουμε - πρόσφατα σχεδόν «κράταγε το φανάρι» για να περάσουν πλοία που μετέφεραν τουρκικό εξοπλισμό στη Λιβύη. Τέλος, αναφορικά με το θέμα της Αγίας Σοφίας, επαναλαμβάνει ότι «αποτελεί περιουσία της Τουρκίας και κάθε είδους διάθεσή της αφορά τα κυριαρχικά δικαιώματα της Τουρκίας, στα οποία κανείς άλλος δεν μπορεί να αναμειχθεί».

Ρίχνοντας κι άλλο τους τόνους, η ανακοίνωση καταλήγει ότι «από την άλλη πλευρά, εκτιμάται η έμφαση του ύπατου εκπροσώπου Μπορέλ στο διάλογο και την αφοσίωση στις σχέσεις Τουρκίας - ΕΕ. Η Τουρκία πιστεύει πως οι σχέσεις με την ΕΕ μπορούν να εξελιχθούν με την κατανόηση της αναθεώρησης της Δήλωσης της 18ης Μάρτη (σ.σ. συμφωνία το 2016 με επίκεντρο το Μεταναστευτικό), που δίνει ώθηση στην ενταξιακή πορεία (σ.σ. της Τουρκίας) και λαμβάνει υπόψη τις νέες συνθήκες και προκλήσεις». Μάλιστα, η ανακοίνωση κάνει ειδική αναφορά στο πώς αυτά «συμφωνήθηκαν μεταξύ του Προέδρου μας και των προέδρων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Επιτροπής στις Βρυξέλλες, στις 9 Μάρτη» του 2020, στο πιο πρόσφατο τετ-α-τετ που είχε ο Ερντογάν με τους ηγέτες της ΕΕ, συμφωνώντας στην ανάγκη επικαιροποίησης του πλαισίου συνεργασίας για το Μεταναστευτικό και συνολικά τις διμερείς σχέσεις.

Την ανάγκη προσεκτικής προσέγγισης και αντιμετώπισης των ευρωτουρκικών διαφωνιών ανέδειξε και ο ίδιος ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, που υποδεχόμενος χτες στην Αγκυρα τον Μαλτέζο ομόλογό του, Εβαρίστ Μπαρτόλο, δήλωσε: «Εμείς είμαστε έτοιμοι για συνεργασία και διαμοιρασμό, αλλά αντίθετοι σε μονομερείς επιβολές και κυρώσεις. Διαθέτουμε αποφασιστικότητα αλλά και καλή θέληση, καθώς και ευελιξία για συνεργασία».

Στο μεταξύ η Αρχή Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας (Diyanet), σε διευκρινίσεις της για τους όρους υπό τους οποίους θα λειτουργεί η Αγιά Σοφιά ως χώρος μουσουλμανικής λατρείας, ανακοίνωσε ότι θα παραμείνει ανοιχτή στους επισκέπτες όλες τις ώρες που δεν θα διεξάγεται προσευχή στο χώρο. Η ίδια ανακοίνωση ανέφερε πως οι χριστιανικές αναπαραστάσεις του ναού «δεν αποτελούν εμπόδιο στη διεξαγωγή των προσευχών» και θα καλύπτονται «με κατάλληλα μέσα» μόνο στη διάρκεια της μουσουλμανικής προσευχής.

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, ο Ρώσος πρέσβης στη Λευκωσία Στανισλάβ Οσάτσι είπε ότι στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον Τούρκο ομόλογό του ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, επέστησε την προσοχή στον Ερντογάν στο γεγονός ότι «η εκκλησία αυτή είναι ένα μεγάλο μνημείο καθώς και μέρος της παγκόσμιας ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς». Πρόσθεσε δε ότι «η διατήρηση της ασφάλειάς της αποτελεί άμεση ευθύνη της Τουρκίας προς τον παγκόσμιο πολιτισμό και η Αγία Σοφία πρέπει να είναι ανοιχτή για όλους τους Χριστιανούς» και ότι ο Ερντογάν παρείχε στον Πούτιν «εγγύηση της πρόσβασης σε αυτό το μοναδικό μνημείο σε όλους όσοι επιθυμούν να το επισκεφθούν», που «δείχνει τόσο την κατανόηση από τις τουρκικές αρχές της ευθύνης τους προς τη διεθνή κοινότητα, όσο και την επιθυμία τους να μετριάσουν την αντίληψη για την προηγούμενη απόφασή τους».

«Επισκόπηση των συνολικών εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή μας, τις οποίες δυστυχώς εξακολουθεί να φορτίζει η επιθετική στάση της Αγκυρας» έκαναν χτες Κυριάκος Μητσοτάκης και Νίκος Αναστασιάδης όπως δήλωσε ο Ελληνας πρωθυπουργός, στο πλαίσιο της επίσκεψης του Κύπριου Προέδρου στην Αθήνα.

Ο Κυρ. Μητσοτάκης επέκρινε ξανά την τουρκική κυβέρνηση για «ρητορική» και «ενέργειες» που «επιμένουν δυστυχώς να κινούνται εκτός του πλαισίου του Διεθνούς Δικαίου» και «στρέφονται κατά της Ευρώπης, όχι μόνο κατά των δύο κρατών μας».Με φόντο και την προσπάθεια της ΕΕ να διασφαλίσει ισχυρότερο ρόλο στο παζάρι με την Τουρκία την ώρα που και αυτή υποθάλπτει την τουρκική προκλητικότητα, μίλησε για «προκλήσεις» «πολλές και κοινές» που «χρήζουν και μίας συνολικής ευρωπαϊκής απάντησης», για να ξεκαθαρίσει: «Ελλάδα και Κύπρος, και πρέπει να το τονίσω αυτό, ουδέποτε αρνήθηκαν τον καλόπιστο διάλογο. Εναν διάλογο, όμως, ο οποίος θα βασίζεται πάντα στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου, στις αρχές της καλής γειτονίας και κυρίως στις αρχές του σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων της κάθε χώρας. Χωρίς εκβιαστικές πρακτικές και υποβόσκουσες απειλές περί χρήσης βίας». Υποστήριξε δε ότι είναι «ώρα για δυναμικότερες αντιδράσεις» και πρόσθεσε πως «ενωμένη και αποφασισμένη, η Ευρώπη οφείλει πλέον να καταρτίσει ένα συγκεκριμένο κατάλογο ενεργειών και κυρώσεων εναντίον μίας χώρας που διεκδικεί ρόλο τοπικού ταραχοποιού, αλλά και εξελίσσεται σε απειλή για τη σταθερότητα σε ολόκληρη την περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου».

Από τη δική του μεριά, ο Κύπριος Πρόεδρος εξέφρασε ικανοποίηση για την «από κοινού αποφασιστικότητα να αντιμετωπίσουμε αυτή την επιθετικότητα (σ.σ. της Τουρκίας), όχι μέσα από μία αντίστοιχη πρόκληση αλλά μέσα από την επιδίωξη ενός ουσιαστικού διαλόγου, μιας ουσιαστικής παρέμβασης της Ευρωπαϊκής Ενωσης εν τη ουσία, που θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ενός ουσιαστικού διαλόγου, που θα οδηγήσει στην ειρήνη και τη σταθερότητα». Πρόσθεσε ότι «δεν θα επιτρέψουμε να επικρατήσει αυτό που η Τουρκία επιδιώκει. Δηλαδή να υποκύψουμε στην πρόκληση, για να δημιουργηθεί μία κρίση αχρείαστη. Αυτό που από κοινού θα πράξουμε είναι να δούμε πώς ενεργοποιείται αποτελεσματικότερα η Ευρωπαϊκή Ενωση». Κλείνοντας ο Ν. Αναστασιάδης είπε ότι «το καλύτερο δυνατό είναι η επικράτηση της ειρήνης, της σταθερότητας και της καλής γειτονίας» υπενθυμίζοντας πως Ελλάδα και Κύπρος «πάντοτε πρεσβεύαμε σαν κράτη, σαν Ευρώπη, σαν πυλώνες σταθερότητας στην περιοχή».

Οι δύο πλευρές συζήτησαν και για τις συνταγές διαχείρισης της νέας κρίσης που διαπραγματεύονται τα κράτη - μέλη της Ενωσης. Ο μεν Μητσοτάκης χαρακτήρισε την πρόταση της Κομισιόν «ελπιδοφόρα» και «σύνθετη», που «προϋποθέτει γόνιμους συμβιβασμούς», ο δε Αναστασιάδης είπε ότι «γνωρίζουμε τα περιθώρια μέσα στα οποία θα πρέπει να κινηθούμε προκειμένου να αντιμετωπιστούν η οικονομική κρίση που προέκυψε και τα προβλήματα που προέκυψαν σαν αποτέλεσμα της πανδημίας».

Οι δύο ηγέτες επίσης καταδίκασαν την απαράδεκτη απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγιά Σοφιά σε τζαμί. Η τουρκική επιθετικότητα ήταν το βασικό θέμα και στη συνάντηση του Κύπριου Προέδρου με την Ελληνίδα ομόλογό του Αικ. Σακελλαροπούλου. Το πρόγραμμά του περιλάμβανε ακόμα συνάντηση με τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα.