«Αγιος αυτός ο τόπος που μαρτύρησαν τόσοι Ελληνες σύντροφοι, αυτοί που πάτησαν γυμνόποδοι της τυραννίας τον όφι, αυτοί που ανένδοτοι αγωνίστηκαν για τη λευτεριά, αυτοί που γράψανε με το αίμα τους την ιστορία». Γ. Ρίτσος.

Λόφος του Μεζούρλου Λάρισας: Εδώ εκτελέστηκαν, για αδικήματα ανύπαρκτα ή σκηνοθετημένα, τουλάχιστον 500 κομμουνιστές, μαχητές του ΔΣΕ και άλλοι αγωνιστές, την περίοδο 1946 - 1950. Νέοι άνθρωποι, οικογενειάρχες, στρατιώτες, αλλά και γυναίκες, μικρά κορίτσια, ακόμη και έγκυες. Εδώ, την ώρα που η ένοπλη ταξική σύγκρουση φούντωνε, το αστικό κράτος προσπαθούσε και με τις εκτελέσεις να κάμψει το φρόνημα, να λυγίσει την ψυχή όλων εκείνων που υπερασπίστηκαν έως το τέλος το δίκιο του λαού. Εκείνων που πρωτοστάτησαν και μάτωσαν για να δημιουργηθεί και να μεγαλουργήσει το μαζικό ένοπλο ηρωικό κίνημα της Αντίστασης, το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ, η ΕΠΟΝ. Εκείνων που μπροστά στο δίλημμα «υποταγή ή οργάνωση της πάλης και αντεπίθεση» διάλεξαν τον δεύτερο δρόμο και πάλεψαν μέσα από τον ΔΣΕ, κρατώντας ψηλά τη σημαία της κοινωνικής απελευθέρωσης από τα δεσμά της ταξικής εκμετάλλευσης. Σε αυτό το μέρος ετοιμάζεται να ανεγερθεί από την Κομματική Οργάνωση Λάρισας Μνημείο προς τιμήν τους.

Το ηθικό μεγαλείο, η ακλόνητη πίστη και ο ηρωισμός που επέδειξαν όσοι εκτελέστηκαν, εμπνέουν μέχρι και σήμερα, τρομάζουν την αστική τάξη, τους εκπροσώπους της, που επιχειρούν να ξαναγράψουν την Ιστορία στα μέτρα τους.

Η ανέγερση του Μνημείου εντάσσεται στη διαχρονική προσπάθεια του ΚΚΕ να συμβάλει στην καταγραφή της Ιστορίας του επαναστατικού λαϊκού κινήματος, στη διάδοση της ιστορικής αλήθειας. Αντίστοιχες προσπάθειες έχουν γίνει πανελλαδικά σε τόπους που σημαδεύτηκαν από μεγάλους αγώνες, τόπους μαρτυρίου και εξορίας, όπως πρόσφατα με τα Μνημεία σε Γυάρο και Μακρόνησο, αλλά και παλιότερα σε Φλώρινα, Τρίπολη και αλλού.

Το ζήτημα αυτό έχει πολλαπλή αξία: Για τις παλιότερες γενιές να θυμούνται, για τις νεότερες να αναζητήσουν τη γνώση, όλοι να εξάγουν συμπεράσματα από την Ιστορία της ταξικής πάλης. Συμπεράσματα χρήσιμα, που θα δίνουν δύναμη και κουράγιο, για να αντεπεξέλθουμε στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σήμερα ο λαός και η νεολαία, αλλά κυρίως για να χαράξουμε ένα ελπιδοφόρο και πιο αισιόδοξο αύριο.

Ταυτόχρονα, η ΚΟ Λάρισας του ΚΚΕ επιδιώκει την απότιση φόρου τιμής σε όλους εκείνους τους αγωνιστές, στους ριζοσπάστες στη σκέψη και δράση ανθρώπους για τους αγώνες που έδωσαν ώστε η κοινωνία μας να ζήσει καλύτερα, απελευθερωμένη από κάθε ζυγό και δυνάστη.

Στο λόφο του Μεζούρλου γίνονταν κάθε χρόνο εκδηλώσεις τιμής και μνήμης. Αλλωστε, από τα μέσα της δεκαετίας του '80 υπάρχει ένα μικρό μνημείο για τους εκτελεσθέντες. Στο πλαίσιο του εορτασμού των 100 χρόνων ζωής και δράσης του Κόμματος αποφασίστηκε να γίνει ένα μεγαλύτερο μνημείο, αντάξιο του χρέους της συλλογικής μνήμης απέναντι στην πιο ηρωική μέχρι σήμερα φάση της Ιστορίας του Κόμματος, απέναντι στη μεγάλη εποποιία των μαχητών του ΔΣΕ. Στη βάση αυτής της απόφασης ανατέθηκαν και ολοκληρώθηκαν οι μελέτες για το Μνημείο και τη διαμόρφωση του χώρου, ενώ τον Απρίλη του 2019 εγκρίθηκε ομόφωνα από το Δημοτικό Συμβούλιο Λάρισας η παραχώρηση του χώρου για την κατασκευή του.

Για τα στοιχεία που περιλαμβάνει το Μνημείο, μίλησε στον «Ριζοσπάστη» η αρχιτέκτονας που το σχεδίασε, Κέλλυ Παπαϊωάννου, επισημαίνοντας:

«Η διαμόρφωση ενός μνημείου - ιστορικού τόπου, που θα τιμά τους εκτελεσμένους κομμουνιστές και αγωνιστές της περιόδου της ένοπλης ταξικής πάλης, έχει εκ των πραγμάτων σύνθετες απαιτήσεις. Είναι επιφορτισμένο με το καθήκον να ζωντανέψει το περιεχόμενο αυτής της μνήμης, να παρουσιάσει τα τεκμήρια με τρόπο αντικειμενικό και εύληπτο, αλλά ταυτόχρονα να εστιάσει και στη μεγάλη συναισθητική και διαπαιδαγωγητική αξία αυτής της μνήμης της οποίας είναι φορέας.

Το συγκεκριμένο Μνημείο στο Μεζούρλο έχει και ιδιαίτερες τεχνικές και αισθητικές απαιτήσεις. Καταρχάς, σχεδιάστηκε για ένα χώρο που είναι ήδη ιστορικά φορτισμένος, καθώς είναι ο λόφος όπου γίνονταν οι εκτελέσεις των καταδικασμένων από τα στρατοδικεία της περιόδου '46 - '50. Απαιτεί επομένως μια ιδιαίτερη προσέγγιση, που θα αναδεικνύει το γεγονός, το ίδιο το τοπίο του λόφου, με την επιβλητικότητά του και το ιστορικό του φορτίο.

Επιπλέον, ο μεγάλος όγκος των ονομάτων των εκτελεσμένων που πρέπει να αναφερθούν προϋποθέτει μεγάλη έκταση, για τη γραμμική τους παράθεση. Το Μνημείο, δεδομένου ότι υποδέχεται κάθε χρόνο εκδηλώσεις τιμής και μνήμης, απαιτεί επιπρόσθετα την εξασφάλιση χώρου για αυτές τις μνημονικές πρακτικές, τη δυνατότητα επισκεψιμότητας, κατάθεσης στεφάνων, μαζικής προσέλευσης και γηραιότερων ανθρώπων, που θα πρέπει να κινούνται άνετα σε όλη την έκταση του ιστορικού τόπου».

Η Κέλλυ Παπαϊώννου εξηγεί με βάση τα παραπάνω τη βασική αρχιτεκτονική ιδέα για το Μνημείο: «Περιλαμβάνει δύο σχεδόν εγκάρσιους τοίχους, κατασκευασμένους από εμφανές μπετόν. Το Μνημείο δεν έχει στην πραγματικότητα "εσωτερικό" και "εξωτερικό" χώρο, κατ' επέκταση οι δύο τοίχοι δεν έχουν εσωτερική και εξωτερική πλευρά. "Κοιτάει" ταυτόχρονα και προς τα μέσα, στο χώρο που οριοθετείται από τους δύο τοίχους, αλλά και προς τα έξω, προς το δρόμο, για να γίνεται αντιληπτό και να απευθύνεται και στους περαστικούς. Επιχειρώντας έτσι να δηλώσει ότι η συγκεκριμένη μνήμη δεν είναι μόνο υπόθεση των κομμουνιστών, αλλά αφορά και απευθύνεται στον εργαζόμενο, στον νεολαίο, που κινείται μέσα στην πόλη και μπορεί να μάθει την Ιστορία και τον ηρωισμό των αγώνων της τάξης του.

Ο μακροσκελής τοίχος που ανεβαίνει εγκάρσια στο λόφο φέρει τις μαρμάρινες πλάκες με τα 420 ονόματα των εκτελεσμένων. Οι πλάκες είναι τοποθετημένες με όψη προς το χώρο του Μνημείου, ενώ κατά μήκος του τοίχου διαμορφώνεται ένα μονοπάτι με σκληρό δάπεδο και ενδοδαπέδιο φωτισμό, προκειμένου το Μνημείο να είναι επισκέψιμο όλες τις ώρες της μέρας. Ο τοίχος στην πάνω άκρη του "βυθίζεται" τελικά στο λόφο, επιχειρώντας συμβολικά να αποτελέσει μια χειρονομία συνάντησης με τους νεκρούς του Μεζούρλου. Ο χαμηλότερος τοίχος, που τοποθετείται παράλληλα στο δρόμο, φέρει προς τη μεριά του δρόμου μικρές παράλληλες σχισμές, τόσες όσες και τα ονόματα των νεκρών. Ο περιπατητής του λόφου θα μπορεί έτσι να αντιληφθεί ότι δεν πρόκειται για έναν τοίχο περίφραξης, αλλά για ένα στοιχείο με συμβολικό περιεχόμενο, μέρος μιας συνολικότερης αρχιτεκτονικής και μνημονικής σύνθεσης. Κατά τις βραδινές ώρες, ορισμένες από τις σχισμές θα φωτίζονται γραμμικά, τονίζοντας την αίσθηση της πορείας και της κίνησης, προσελκύοντας και τον βραδινό επισκέπτη να ανακαλύψει το χώρο, να εισέλθει στον ιστορικό τόπο.

Η συσχέτιση των δύο τοίχων γίνεται με έναν διαγώνιο διακοπτόμενο τοίχο, πάνω στον οποίο διαμορφώνονται δύο μεταλλικές φιγούρες. Στο ενδιάμεσο κενό του διαγώνιου τοίχου τοποθετείται η κύρια είσοδος του μνημείου, ανάμεσα στις δύο φιγούρες. Η δεξιά χάλκινη φιγούρα αναπαριστά έναν εκτελεσμένο αντάρτη. Η αριστερή φιγούρα αναπαριστά έναν αντάρτη όρθιο και μάχιμο. Και οι δύο φιγούρες είναι μορφές της ηρωικής πάλης του λαού μας, ζωντανές και νεκρές, κοιτώντας η μία την άλλη, όπως οι ζωντανοί οφείλουν να κοιτάξουν και να δικαιώσουν τους νεκρούς τους.

Τελευταίο στοιχείο της σύνθεσης είναι το μεταλλικό κιγκλίδωμα που διατρέχει τον ψηλό τοίχο των μαρμάρινων πλακών. Πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό στοιχείο που δεν λειτουργεί με την τυπική του χρήση ως προστατευτικό, αλλά ως συμβολικό στοιχείο της ίδιας της πορείας του ΚΚΕ και των κομμουνιστών. Το κιγκλίδωμα το διαπερνά μια κόκκινη γραμμή η οποία ανεβαίνει σταδιακά, συμβολίζοντας την ανοδική πορεία του Κόμματος διαχρονικά».

Για την ανέγερση του Μνημείου απασχολούνται πλήθος συντρόφων και φίλων του Κόμματος: Από την έρευνα που έγινε σε κάθε άκρη της χώρας από απογόνους των εκτελεσθέντων για να εντοπιστούν τα ακριβή στοιχεία τους, αξιοποιώντας πλήθος πηγών, μέχρι την αρχιτεκτονική - τοπογραφική μελέτη και κατασκευή του, την ειδική οικονομική δουλειά που γίνεται, αλλά και την αρθρογραφία στον τοπικό Τύπο ώστε να γίνει γνωστή η σημαντική αυτή πρωτοβουλία στο λαό και τη νεολαία της Λάρισας.

Καθώς η ανέγερση του Μνημείου δεν είναι μια υπόθεση για «λίγους», τις οικογένειες απογόνων αγωνιστών - εκτελεσθέντων, οι Οργανώσεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στη Λάρισα έχουν πραγματοποιήσει ένα πλατύ άνοιγμα με συσκέψεις, μοίρασμα φυλλαδίου, συνεντεύξεις Τύπου, προκειμένου η προσπάθεια αυτή να στηριχθεί από ευρύτερες εργατικές - λαϊκές δυνάμεις, τη νεολαία αυτών των οικογενειών.

Σε αυτό το πλαίσιο και με δεδομένο ότι το Μνημείο στηρίζεται στην οικονομική ενίσχυση από εργαζόμενους, από ανθρώπους καλής θέλησης, διακινείται κάρτα οικονομικής ενίσχυσης, έχουν μπει αυξημένα πλάνα στο πλαίσιο της Οικονομικής Εξόρμησης που προκήρυξε η ΚΕ του Κόμματος για τους μήνες Νοέμβρη και Δεκέμβρη. Ηδη η ανταπόκριση είναι ικανοποιητική, δεκάδες είναι τα «κόκκινα μεροκάματα» αυτών που εργάζονται για το Μνημείο, όμως αυτή η προσπάθεια πρέπει να ενταθεί με ακόμα πιο πλατύ άνοιγμα και προσφορά, για να καλυφθεί το κόστος, να ξεπεραστούν κάθε είδους δυσκολίες.

Ακόμα μένει να γίνουν αρκετά για να πάρει το Μνημείο την τελική του μορφή. Το σίγουρο όμως, που βεβαιώνουν με την ακούραστη προσπάθειά τους οι οικοδόμοι, μηχανικοί, ηλεκτρολόγοι, μέλη και φίλοι του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, που εργάζονται καθημερινά, είναι ένα: «Το Μνημείο θα γίνει σύντομα και το χρέος μας θα εκπληρωθεί!».