Ηδη από τον Μάρτη του 2020, επιστήμονες επισημαίνουν σημαντικά κενά στα επιδημιολογικά δεδομένα σχετικά με την πανδημία στη χώρα μας, καθώς και έλλειψη διαφάνειας στην ενημέρωση. Αναδεικνύουν με παρεμβάσεις τους ότι όσο δεν υπάρχει ολοκληρωμένη συλλογή των στοιχείων, δεν μπορούν να σχεδιαστούν και στοχευμένα μέτρα για τον περιορισμό της πανδημίας.

Προφανώς όμως αυτή η έλλειψη δεν σχετίζεται με «ανικανότητα», αλλά αποτελεί συνειδητή επιλογή της κυβέρνησης: Αυτή η ασαφής εικόνα τής είναι βολική, αφού της επιτρέπει να σχεδιάζει και να υλοποιεί με λιγότερες αντιδράσεις την πολιτική στήριξης των επιχειρηματικών συμφερόντων, χωρίς τα αναγκαία μέτρα προστασίας του λαού, ακόμη και σήμερα με τους χιλιάδες νεκρούς από την πανδημία και εκατοντάδες ακόμη συνανθρώπους μας να δίνουν μάχη για τη ζωή τους στις ΜΕΘ.

Αν δεν γνωρίζουμε αν βασική εστία μετάδοσης του ιού στην κοινότητα είναι τα πάρτι της νεολαίας και οι «πλατείες» ή οι πολλαπλές συρροές κρουσμάτων σε εργασιακούς χώρους, στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς κ.ά., η κυβέρνηση μπορεί εύκολα να δείχνει το πρώτο, να παίρνει οριζόντια περιοριστικά μέτρα, αντί να υποχρεώνει τους εργοδότες να πάρουν μέτρα προστασίας στους χώρους δουλειάς, αντί να υποχρεώνεται η ίδια να ενισχύσει άμεσα τα ΜΜΜ.

Κι αυτό ενώ η ίδια η πείρα πλέον επιβεβαιώνει στην πράξη τον ρόλο που παίζουν στη διασπορά οι μεγάλες συρροές κρουσμάτων σε εργοστάσια και άλλους μεγάλους εργασιακούς χώρους.

Αποκαλυπτική ήταν η περίπτωση των βιομηχανιών επεξεργασίας τροφίμων στη Βόρεια Ελλάδα και αλλού. Μόνο από τα ΜΜΕ έγιναν γνωστά τα κρούσματα στις επιχειρήσεις επεξεργασίας κρεάτων σε Καβάλα και Ημαθία, σε επιχείρηση επεξεργασίας ελιάς στη Χαλκιδική. Αλλά και σε άλλους μεγάλους εργασιακούς χώρους, όπως τα διαλογητήρια και τα κονσερβοποιία στην περιοχή της Πέλλας και της Ημαθίας, όπου καταγράφηκαν εκατοντάδες κρούσματα σε εργαζόμενους. Υπενθυμίζεται μάλιστα ότι στις επιχειρήσεις αυτές απασχολούνταν εργαζόμενοι από 4 νομούς της Κ. Μακεδονίας.

Ποτέ η κυβέρνηση δεν έδωσε συγκεκριμένα στοιχεία για όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, ενώ προφανώς κρίσιμα στοιχεία δεν υπάρχουν καν, αφού σε καμία από αυτές τις περιπτώσεις δεν ακολούθησε πραγματική ιχνηλάτηση, ώστε να καταγραφεί πόσο συνέβαλαν στη διασπορά στην κοινότητα.

Αντίστοιχα, δεν υπήρξε καταγραφή στοιχείων από ελέγχους για τους χιλιάδες εργάτες γης που ήρθαν από τις γειτονικές χώρες για να απασχοληθούν κυρίως στις μεγάλες εκμεταλλεύσεις στον αγροτικό τομέα, τόσο στην Κεντρική Μακεδονία όσο και στην υπόλοιπη χώρα.

Δεν ίδρωσε το αυτί τους ούτε και με τα μαζικά κρούσματα που εκδηλώνονται σε επιχειρήσεις του εμπορίου, όπως σούπερ μάρκετ («Σκλαβενίτης», My Market κ.ά.).

Επιβεβαιώνεται μήνες τώρα ότι δεν τους ενδιαφέρει καθόλου η εξέλιξη της επιδημίας στους τόπους δουλειάς, αλλά και στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς που χρησιμοποιούν οι εργαζόμενοι για τη μετάβασή τους στην εργασία τους. Στην περίπτωση μάλιστα της Θεσσαλονίκης, με τον μικρό στόλο οχημάτων του ΟΑΣΘ, εξακολουθούν και σε συνθήκες περιοριστικών μέτρων, μέχρι και σήμερα δηλαδή, κάθε μέρα έως τις 7 και 8 το πρωί να στοιβάζονται οι εργάτες μέσα στα λεωφορεία.

Ελλιπή είναι τα στοιχεία ακόμη και για τις ευαίσθητες κλειστές δομές. Από τον Ιούλη έχουν να δημοσιοποιηθούν στοιχεία σχετικά με την εξέλιξη της πανδημίας στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης Προσφύγων και στις άλλες προσφυγικές δομές. Παράλληλα, δεν έχουν δημοσιοποιηθεί στοιχεία για τα κρούσματα σε δομές όπως κέντρα πρόνοιας και αναπηρίας αλλά και οίκους ευγηρίας, όπου εμφανίζονται μαζικά κρούσματα και σε ορισμένες περιπτώσεις μαζικοί θάνατοι (περισσότεροι από 20 πέθαναν από τους τρόφιμους στον οίκο ευγηρίας στο Ασβεστοχώρι).

Για όλα τα παραπάνω ο «Ριζοσπάστης» συζήτησε με τον Ηλία Κονδύλη, Αναπληρωτή Καθηγητή ΠΦΥ - Πολιτικής Υγείας στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ. Οπως επισημαίνει, είναι πρωταρχικό να υπάρχει ολοκληρωμένη συλλογή επιδημιολογικών δεδομένων σε καθημερινή βάση για τον έλεγχο της εξέλιξης της επιδημίας στην κοινότητα, τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και την έγκαιρη προετοιμασία των υπηρεσιών υγείας για την αντιμετώπιση του όποιου επερχόμενου υγειονομικού φορτίου.

Οι δηλώσεις στελεχών της κυβέρνησης, ότι αιφνιδιάστηκαν από την έλευση του δεύτερου επιδημικού κύματος και την έντασή του, έρχονται και αυτές να επιβεβαιώσουν ότι δεν υπάρχει αυτό το αναγκαίο σύστημα επιδημιολογικής επιτήρησης, δεν υπάρχει επάρκεια στη συλλογή των στοιχείων, ώστε να μπορεί να φρενάρει την επιδημία εκεί που γεννιέται και φουντώνει, στην κοινότητα, στους εργασιακούς χώρους, στα ΜΜΜ.

Τα μίνιμουμ στοιχεία τα οποία χρειάζεται να συλλέγει και να αναφέρει μια χώρα μέσω επιδημιολογικής επιτήρησης, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης Νοσημάτων (ο ευρωπαϊκός ΕΟΔΥ), είναι οχτώ: Ο αριθμός των κρουσμάτων. Ο αριθμός των θανάτων. Ο αριθμός των τεστ. Ο αριθμός των νοσηλευομένων σε απλές κλίνες Covid. Ο αριθμός των νοσηλευομένων σε κλίνες ΜΕΘ. Ο αριθμός των εξελθόντων ασθενών. Η γεωγραφική διασπορά των κρουσμάτων. Οι επιπτώσεις της επιδημίας στο σύστημα Υγείας (πληρότητα κλινών ΜΕΘ, κλινών Covid, κρούσματα σε υγειονομικούς, συρροές κρουσμάτων σε νοσοκομεία, σε οίκους ευγηρίας, σε δομές χρόνιας φροντίδας). Και τέλος, αναλυτικά στοιχεία ιχνηλάτησης των περιστατικών, δηλαδή πόσα κρούσματα γεννά κάθε ένα κρούσμα, ποιες είναι οι κυριότερες κοινωνικές δραστηριότητες μέσω των οποίων διασπείρεται η επιδημία.

Στην πραγματικότητα, ωστόσο, στην Ελλάδα δεν καταγράφονται συστηματικά ούτε καν τα παραπάνω μίνιμουμ στοιχεία, ενώ ακόμα περισσότερο δεν δίνονται με διαφάνεια προς ενημέρωση (εκτός των κρουσμάτων και των θανάτων, ανακοινώνονται μόνο ορισμένα από αυτά, μόνο σποραδικά και συνήθως υπό μορφή «άτυπης ενημέρωσης»). Ακόμα και αυτά τα στοιχεία που καταγράφονται, δεν έχουν αναλυτικό βάθος, καθώς δεν έχουμε αριθμό κρουσμάτων και θανάτων ανά επάγγελμα, εργασιακό χώρο, κοινωνικοοικονομική θέση, εθνικότητα. Επίσης, δεν καταγράφονται οι επιπτώσεις της επιδημίας στο σύστημα Υγείας - Πρόνοιας, δηλαδή πόσοι υγειονομικοί έχουν νοσήσει, πόσοι πέθαναν, πόσες συρροές καταγράφηκαν σε γηροκομεία κ.λπ. Και φυσικά δεν υπάρχει ιχνηλάτηση των επαφών των κρουσμάτων.

Επιχειρείται να κρυφτεί η συμβολή των χώρων δουλειάς στη διασπορά του ιού, ενώ και από τις άλλες χώρες έρχονται στοιχεία που την επιβεβαιώνουν. Χαρακτηριστικά, ο ΕΟΔΥ της Σκοτίας έχει διαπιστώσει ότι βασικές εστίες διασποράς αποτελούν τα πολλαπλά κρούσματα στο λιανεμπόριο, σε εργασιακούς χώρους, στα ΜΜΜ. Αλλά και στη Γιούτα των ΗΠΑ, όπου καταγράφονται συρροές κρουσμάτων σε μεγάλους εργασιακούς χώρους, υπολογίζεται ότι το 20% των συρροών είναι στη βιομηχανία, το 15% στις κατασκευές και το 30% στο χονδρικό και λιανικό εμπόριο.

Οπως επισημαίνει ο Ηλ. Κονδύλης, σε όλες τις χώρες, ανεπτυγμένες και μη, τα πολλαπλά προβλήματα που σχετίζονται με την επάρκεια και την ποιότητα των στοιχείων, σε όλες τις περιπτώσεις, είναι συμπτώματα της χρόνιας πολιτικής υποχρηματοδότησης - αποδιάρθρωσης των υπηρεσιών δημόσιας Υγείας ή της ιδιωτικοποίησής τους.

Στις ΗΠΑ, τονίζει, ο αντίστοιχος ΕΟΔΥ δεν έχει πραγματική εικόνα για την πανδημία. Δεν έχει σαφή εικόνα για τα κρούσματα ανά φυλετική ομάδα, παρότι γνωρίζουμε ότι οι Αφροαμερικανοί και οι Λατίνοι, εξαιτίας των επαγγελμάτων που έχουν μεγάλα τμήματά τους (υπηρεσίες Υγείας, Επισιτισμός κ.ά.), έχουν πολύ αυξημένα ποσοστά έκθεσης στον κορονοϊό και υψηλότερα ποσοστά θανάτων σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Τα τελευταία 10 χρόνια, μειώθηκε κατά 50% ο προϋπολογισμός του Οργανισμού. Δεν έχει ολοκληρωμένα στοιχεία, καθώς είναι αναγκασμένος να συλλέγει στοιχεία από τις Διευθύνσεις Υγείας των Πολιτειών των ΗΠΑ, που όμως λόγω της υποστελέχωσης είτε δίνουν ελλιπή στοιχεία, είτε δεν δίνουν και καθόλου.

Στη Βρετανία, προσθέτει ο Ηλ. Κονδύλης, κεντρικό ζήτημα αντιπαράθεσης είναι αν τα στοιχεία που δημοσιοποιούνται είναι πραγματικά ή όχι. Λέγεται ότι ο αριθμός των κρουσμάτων υποτιμάται και ο λόγος της υποτίμησης είναι ότι η κυβέρνηση έχει αναθέσει εργολαβικά τη διενέργεια και την καταγραφή των διαγνωστικών τεστ σε ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες παρουσιάζουν τεράστιες καθυστερήσεις στο να επικοινωνούν αυτά τα στοιχεία στην Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας. Η ανεπάρκεια αυτή σχετίζεται με την ιδιωτικοποίηση του συστήματος συλλογής και καταγραφής των στοιχείων.

Στη χώρα μας, το ζήτημα ανεπάρκειας των στοιχείων σχετίζεται και με τις δομικές ανεπάρκειες του συστήματος επιδημιολογικής επιτήρησης του συστήματος δημόσιας Υγείας, των υπηρεσιών δημόσιας Υγείας.

Με βάση στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η χώρα μας το 2010 δαπανούσε για επιδημιολογική επιτήρηση 114 εκατ. ευρώ και έφτασε το 2018 να δαπανά 66,5 εκατ. ευρώ. Μειώθηκε δηλαδή η χρηματοδότηση κατά 45%. Και αυτή η μείωση είναι διαχρονική και επί ΝΔ και επί ΣΥΡΙΖΑ. Μάλιστα, το 50% αυτής της μείωσης επήλθε την περίοδο 2016 - 2018.

«Το ζήτημα της διαφάνειας και της επάρκειας των στοιχείων είναι κεντρικό ζήτημα», τονίζει ο Ηλ. Κονδύλης. «Η κυβέρνηση πρέπει να επικοινωνήσει όλα τα στοιχεία σύμφωνα και με τα αιτήματα της επιστημονικής κοινότητας, και να συνεχίσει να συλλέγει στοιχεία, στήνοντας δημόσιες ομάδες υγείας στην κοινότητα, για το πού εξελίσσεται η επιδημία, ώστε να σχεδιάσει στοχευμένα μέτρα ενόψει του τρίτου κύματος».

Σε ανακοίνωσή του για τη διαφάνεια στην αντιμετώπιση της πανδημίας, το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ τονίζει:

«Ενας μόνο τρόπος υπάρχει για να σταματήσει η αμφισβήτηση για τον τρόπο καταγραφής των κρουσμάτων κι αυτός είναι η κυβέρνηση, χωρίς καθυστέρηση και με πλήρη διαφάνεια, να ενημερώσει για τα αναλυτικά στοιχεία και για τη διαδικασία που ακολουθείται σχετικά με την ενημέρωση του Εθνικού Μητρώου Ασθενών Covid-19. Επίσης, να δημοσιοποιήσει τα πρακτικά της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, με βάση την οποία θα έπρεπε να λαμβάνονται και οι πολιτικές αποφάσεις.

Η διαφάνεια, όμως, δεν αφορά μόνο την επίμαχη καταγραφή των κρουσμάτων. Αφορά και την ενημέρωση για κρούσματα σε μια σειρά κρίσιμους χώρους, όπως είναι οι χώροι δουλειάς, για τα οποία υπάρχουν επανειλημμένες καταγγελίες μαζικών φορέων για απόκρυψη και παραπληροφόρηση.

Διαφάνεια σημαίνει, επίσης, την ανάδειξη των προβλημάτων στο δημόσιο σύστημα Υγείας, την οποία κάνουν οι υγειονομικοί, εισπράττοντας απ' την κυβέρνηση πειθαρχικές διώξεις».