«Στο ερώτημα για ποιον δημιουργώ απάντησα πάντοτε για τον λαό.

Ετσι, γράφοντας για το δικό μου λαό, τον ελληνικό, ευτύχησα να δω τη μουσική μου να ξεπερνά τα σύνορα της χώρας μου και ν' αγγίζει τις καρδιές των απλών ανθρώπων ανεξάρτητα από εθνικότητα, γλώσσα, θρησκεία, φυλή. Ετσι όπως έθεσα τη μουσική και τον εαυτό μου στην υπηρεσία του ελληνικού λαού, θέλω να υπηρετεί και έξω από τη χώρα μου τον κοινό αγώνα όλων των τίμιων ανθρώπων της Γης που αγωνίζονται ενάντια στην τυραννία, τη βία και την εκμετάλλευση, που αγωνίζονται για έναν κόσμο με λευτεριά, δημοκρατία, κοινωνική προκοπή και ειρήνη».

Αυτά δήλωνε μεταξύ άλλων στην ομιλία του ο Μίκης Θεοδωράκης κατά την απονομή του Βραβείου «Λένιν» το 1983, σημειώνοντας πως στέκεται μπροστά τους σαν ένας απλός εκπρόσωπος της γενιάς του, «της γενιάς της Εθνικής Αντίστασης, που η ψυχή της ήταν οι Ελληνες κομμουνιστές» και «πήραν μέρος σε όλους τους αγώνες του ελληνικού λαού, χέρι - χέρι με όλες τις προοδευτικές δυνάμεις του κόσμου και ιδιαίτερα χέρι - χέρι με τον μεγάλο σοβιετικό λαό». Και ολοκλήρωνε λέγοντας ότι «σαν μουσικός και σαν αγωνιστής, απλός στρατιώτης μέσα στην απέραντη και ακατάβλητη στρατιά των απλών ανθρώπων που είναι αποφασισμένοι να υπερασπίσουν με κάθε θυσία τα δημιουργήματα και τον πολιτισμό του ανθρώπου».

Πράγματι, στο έργο του οι λαοί όλου του κόσμου αντικρίζουν το πρόσωπό τους. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη τιμή για τον ίδιο. Για αυτό και στην πολυκύμαντη διαδρομή του Μίκη Θεοδωράκη έδωσε δύναμη στους κατατρεγμένους όπου Γης. Υψωσε το ανάστημά του απέναντι σε κάθε είδους καταπίεση.

Ηταν μια αμφίδρομη σχέση, γι' αυτό και όταν το 1970 κατόρθωσε και έφυγε από την Ελλάδα και ξεκίνησε τον αγώνα κατά της χούντας, συνάντησε τη στήριξη και την αποδοχή χιλιάδων εργαζομένων. Αλλωστε, με διάφορους τρόπους κατάφερνε να στέλνει μαγνητοταινίες με τα καινούργια έργα του στο εξωτερικό, όσο βρισκόταν σε απομόνωση στη Ζάτουνα. Τα έργα μεταδίδονταν από ξένους σταθμούς και ακούγονταν έτσι και στην Ελλάδα.

Σε αμέτρητες συναυλίες σε όλο τον κόσμο, αφιερωμένες στον αντιδικτατορικό αγώνα, παρουσίασε τα έργα που είχε συνθέσει κατά το διάστημα της παρανομίας, της φυλακής και της εξορίας.«Εξω συναντήθηκα με την Φαραντούρη και τον Καλογιάννη. Κάναμε μια ορχήστρα κι αρχίσαμε τις δραστηριότητες θυμάμαι από την Ιταλία. Στη συνέχεια η πρώτη μεγάλη εμφάνιση ήταν στη γιορτή της "Ουμανιτέ". Εκείνη τη μέρα υπολόγιζαν περίπου σε 600.000 κόσμο, όταν έγινε η συναυλία αυτή».

Ξεχωριστή στιγμή της δημιουργίας του ήταν το μεγαλειώδες «Κάντο Χενεράλ» σε ποίηση Πάμπλο Νερούδα.«Κι έρχεται το δέντρο, το δέντρο της καταιγίδας, το δέντρο του λαού. Απ' τη γη ανεβαίνουν οι ήρωές του όπως τα φύλλα απ' το χυμό, κι ο άνεμος θρίβει τα φυλλώματα της βουερής ανθρωποθάλασσας...». Πρόκειται για ένα ποίημα στο οποίο ο ποιητής υμνεί τους αγώνες των λαών της Λατινικής Αμερικής, αλλά και όλων των καταπιεσμένων. Ο Μίκης μελοποίησε το έργο στις αρχές της δεκαετίας του '70. Τις πρόβες του έργου είχε παρακολουθήσει ο ίδιος ο ποιητής. Μάλιστα, επρόκειτο να παρουσιαστεί σε πρώτη εκτέλεση το 1973 στη Χιλή. Η συναυλία θα αφιερωνόταν στον αγώνα του ελληνικού λαού ενάντια στη χούντα. Η εκδήλωση ματαιώθηκε εξαιτίας του πραξικοπήματος του Πινοσέτ. Τελικά, η πρώτη εκτέλεση του έργου πραγματοποιήθηκε το 1975, στο γήπεδο «Γ. Καραϊσκάκης», με ερμηνευτές την Μαρία Φαραντούρη και τον Πέτρο Πανδή. Η συναυλία αφιερώθηκε στη μνήμη του Αλιέντε, του Νερούδα και στον αγωνιζόμενο λαό της Χιλής.

«Η κληρονομιά που μας άφησε θα μείνει για πάντα», σημειώνει η ΚΕ του ΚΚ Χιλής που τον αποχαιρετά σημειώνοντας ανάμεσα σε άλλα ότι ο συνθέτης «ήταν ένθερμος ακτιβιστής αλληλέγγυος με τον απελευθερωτικό αγώνα του Χιλιανού λαού στα σκοτεινά χρόνια της δικτατορίας. Η δημιουργία της μνημειώδους καντάτας Canto General, με τους στίχους του Πάμπλο Νερούδα, ήταν σημαντική συμβολή στον πολιτισμό της ηπείρου μας και μέσο ζύμωσης μέσα από την μουσική του ιδιοφυία. Χιλιάδες Χιλιανοί στην εξορία είχαν την ευκαιρία να τον δουν να διευθύνει συναυλίες με τα αγωνιστικά τραγούδια της Πατρίδας του και της μουσικής του, καλώντας τους λαούς στον αγώνα για την ζωή και ευτυχία σε αυτή τη γη».

Ο Νερούδα ανέφερε στα απομνημονεύματά του: «Ο Τσε μού είχε πει ότι διάβασε πολλές φορές το "Κάντο Χενεράλ" μου σε κείνους τους πρώτους σεμνούς και δοξασμένους γενειοφόρους». Αυτό, ίσως, εξηγεί γιατί το «Κάντο Χενεράλ» έγινε και ένα από τα αγαπημένα ακούσματα του Φιντέλ Κάστρο.

Ξεχωριστές στιγμές ήταν οι μεγάλες συναυλίες που έδωσε και με το συγκεκριμένο έργο ο Θεοδωράκης στην Αβάνα το 1981. Η στήριξη, άλλωστε, του Θεοδωράκη στο Νησί της Επανάστασης ξεκινά από τα πρώτα χρόνια, όταν ο συνθέτης είχε επισκεφθεί την Κούβα το 1962.

«Αντάμωσε με τον κομαντάντε Φιντέλ Κάστρο και τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα με τους οποίους σφυρηλάτησε μια σπουδαία φιλία» έγραψε η πρεσβεία της Κούβας στην Ελλάδα αποχαιρετώντας τον.

Σταθερά στήριζε τη φιλία και την αλληλεγγύη με τον τουρκικό λαό. Οπως μας θύμισε και με αναρτήσεις του ο μεγάλος Ζουλφί Λιβανελί, μαζί ίδρυσαν την Ενωση Ελληνοτουρκικής Φιλίας πραγματοποιώντας εκατοντάδες συναυλίες. Ανάμεσα στα δεκάδες μηνύματα που τον αποχαιρετούν ξεχωρίζει αυτό του ΚΚ Τουρκίας για τον Μίκη που «υποστήριζε πάντα την αδελφική φιλία των λαών της Ελλάδας και της Τουρκίας. Θα συνεχίσει τον αγώνα του όντας τραγούδι στα στόματα των κομμουνιστών και επαναστατών σε όλο τον κόσμο. Το έργο του θα είναι ζωντανό στον αγώνα των κομμουνιστών στην Ελλάδα, στην Τουρκία και σε όλο τον κόσμο!».

Και βέβαια, δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε το θρυλικό «Μαουτχάουζεν» σε στίχους του Ιάκωβου Καμπανέλλη, εμπνευσμένους από το στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης Μαουτχάουζεν, όπου είχε φυλακιστεί. Είναι πολλοί που το έχουν χαρακτηρίσει ως το καλύτερο έργο για το Ολοκαύτωμα.

Εως το τέλος στήριζε και τον αγώνα του Παλαιστινιακού λαού. Σε συλλυπητήριο μήνυμά του, ο Πρόεδρος της Παλαιστίνης, Μαχμούντ Αμπάς, αναφέρει μεταξύ άλλων: «Θα τον θυμόμαστε με μεγάλη ευλάβεια ως φίλο και υποστηρικτή της δίκαιης υπόθεσής μας, κάτοχο της τιμητικής παλαιστινιακής ιθαγένειας, και φορώντας την παλαιστινιακή μαντήλα».

Ο Μίκης και τα επόμενα χρόνια δεν σταμάτησε να παίρνει ξεκάθαρη θέση μπροστά σε γεγονότα του καιρού μας. Σταθερά συμμετείχε στην έκφραση αλληλεγγύης στους λαούς που δοκιμάζονταν, στα συλλαλητήρια ενάντια σε ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και τη συμμετοχή της χώρας σε αυτές.

Αξέχαστη είναι η συναυλία που οργάνωσε το 1999 με τη συμμετοχή όλων των μεγάλων Ελλήνων ερμηνευτών ενάντια στους βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία από το ΝΑΤΟ. «Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι μπαίνουμε σε έναν νέο μεσαίωνα. Προμηθευτείτε ρουχαλάκια ζεστά, μας περιμένει ένας ιστορικός παγετός», είχε αναφέρει μεταξύ άλλων στην ομιλία του τονίζοντας πως «Βελιγράδι τραγουδάμε για σένα... Το δίκαιο είναι μαζί σας».

Ενώ, πήρε σαφή θέση απέναντι στην προσπάθεια ξαναγραψίματος της Ιστορίας. Δήλωνε στον «Ριζοσπάστη» το 2005 με αφορμή το αντικομμουνιστικό μνημόνιο και το άθλιο κατασκεύασμα της ΕΕ για την εξίσωση του φασισμού με τον κομμουνισμό: «Το Συμβούλιο της Ευρώπης αποφάσισε να αλλάξει την Ιστορία. Να τη διαστρεβλώσει εξισώνοντας τα θύματα με τους θύτες. Τους εγκληματίες με τους ήρωες. Τους κατακτητές με τους απελευθερωτές και τους ναζιστές με τους κομμουνιστές». Και σε άλλο σημείο: «Το Συμβούλιο της Ευρώπης προαναγγέλλει τη μελλοντική δίωξη των Ευρωπαίων κομμουνιστών που δεν έχουν κάνει ακόμα δήλωση μετανοίας σαν κι αυτή που ζητούσαν οι δήμιοι της Γκεστάπο και οι βασανιστές στη Μακρόνησο». Η δήλωση αυτή είχε κάνει τον γύρο του κόσμου, με ξένες εφημερίδες να αναφέρουν: «Ο Μ. Θεοδωράκης στις επάλξεις»...