Δεκαήμερο βιβλίου πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβρη στο Στέκι Πολιτισμού και Νεανικής Δημιουργίας της ΚΝΕ στην Αθήνα, με ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις, εκθέσεις, κινηματογραφικές προβολές και βιβλιοπαρουσιάσεις. Οι μαθητές και οι φίλοι του Στεκιού είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με το πολιτικό και λογοτεχνικό βιβλίο, να συζητήσουν και να περιηγηθούν σε αξιόλογες εκθέσεις.

Μια από αυτές είχε θέμα «Λογοτεχνία: Αξίζει τον χρόνο σου;». Την εκδήλωση άνοιξε ο Ντίνος Τζαβάρας, μέλος της Επιτροπής Πολιτισμού του ΚΣ της ΚΝΕ, ενώ μίλησε η Μαρία Πεσκετζή, φιλόλογος και διδάκτορας Παιδαγωγικής. Μέσα από την εκδήλωση έγινε προσπάθεια «ανοίξει» η συζήτηση: Οι σημερινοί ρυθμοί ζωής επιτρέπουν το διάβασμα; Τι έχει να δώσει σε έναν νέο άνθρωπο η επαφή με τη λογοτεχνία; Τι κάνει ένα βιβλίο κλασικό; Αυτά τα ενδιαφέροντα ερωτήματα φωτίστηκαν μέσα και από την πείρα της ομάδας ανάγνωσης που λειτουργεί τα τελευταία δύο χρόνια στο Στέκι, με συντονίστρια την Μ. Πεσκετζή.

Παραθέτουμε αποσπάσματα από την ομιλία της Μ. Πεσκετζή.

«Παρόλο που οι προθήκες των βιβλιοπωλείων είναι γεμάτες βιβλία, παρόλο που νέοι συγγραφείς και ποιητές - κυρίως - εμφανίζονται στο προσκήνιο σχεδόν καθημερινά, η λογοτεχνία, είτε ως παραγωγή, είτε ως διδασκόμενο αντικείμενο, είτε ως δημιουργική ενασχόληση, περνάει κρίση. Αυτό σημαίνει ότι αντιμετωπίζεται απλώς ως μέσο ψυχαγωγίας, ενώ η μορφωτική της αξία αμφισβητείται και υποβαθμίζεται», σημείωσε η Μ. Πεσκετζή, προσθέτοντας ότι οι αιτίες αυτής της «κρίσης» θα πρέπει να αναζητηθούν «σε ορισμένους εξωγενείς παράγοντες, οι οποίοι διαμορφώνονται από τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής μας και επηρεάζουν καθοριστικά τόσο τις αναγνωστικές μας προτιμήσεις όσο και την αναγνωστική μας συμπεριφορά».

Υπογράμμισε πως είναι και στο χέρι μας να αναστρέψουμε αυτήν την κατάσταση. «Η σχέση μας με τη λογοτεχνία είναι μια μάχη, ένας αγώνας στις σύγχρονες συνθήκες ζωής, μόνο που ο αγώνας αυτός είναι ταυτόχρονα γοητευτικός και απολαυστικός.

Η ανάγνωση της λογοτεχνίας είναι βέβαια κυρίως πράξη ατομική και μοναχική, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει και συλλογική. Συγκροτώντας ομάδες λογοτεχνικής ανάγνωσης μετασχηματίζουμε μια ατομική διαδικασία σε πολιτιστική δραστηριότητα και πολιτική πράξη: Η λογοτεχνία, περισσότερο ίσως από τις άλλες τέχνες, παίζει σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται η σκέψη μας και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε, κατανοούμε και, σε τελευταία ανάλυση, ερμηνεύουμε την πραγματικότητα. Η λογοτεχνική ανάγνωση προσφέρει πρωτίστως, όπως όλες οι τέχνες, αισθητική απόλαυση. Δεν περιορίζεται όμως εκεί. Ο τρόπος που διαβάζουμε αλλά και το τι διαβάζουμε παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της κριτικής σκέψης και στην ανάπτυξη της κοινωνικής συνείδησης, γιατί μια βασική λειτουργία της λογοτεχνίας, και ειδικά της πεζογραφίας, είναι να μεταβιβάζει στον αναγνώστη την πραγματικότητα όχι αποσπασματικά, αλλά στην ενότητα και τη διαφορετικότητά της. Με αυτήν την έννοια, η λογοτεχνία μαζί με την αισθητική απόλαυση παρέχει ταυτόχρονα γνώση, και γι' αυτόν τον λόγο η ανάγνωσή της απαιτεί και γνώση. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν θα ταξιδέψει η φαντασία μας, δεν θα μας γοητεύσουν κάποιοι ήρωες και άλλοι θα μας απωθήσουν, δεν θα έχουμε αγωνία για την τελική έκβαση, δεν θα βρούμε κάποιες δικές μας προσωπικές σκέψεις. Αλίμονο! Ολα αυτά θα συμβούν, μόνο που θα συνειδητοποιούμε γιατί συμβαίνουν. Η δημιουργική λογοτεχνική ανάγνωση είναι σημαντική, γιατί μπορεί να λειτουργήσει σαν ανάχωμα στη δυστοπική κατάσταση που κυριαρχεί στις μέρες μας».

Σε άλλο σημείο στάθηκε στο ερώτημα γιατί κλασική λογοτεχνία; Μέσα από την ανάγνωση κλασικών έργων, επεσήμανε, «διαπιστώνουμε τη δύναμη που έχει ένα λογοτεχνικό έργο να καταγράφει και να ερμηνεύει τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής του, και ταυτόχρονα να περιγράφει και να διερευνά τις αιτίες της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Σε μια εποχή που εξαιτίας της κυριαρχίας του μεταμοντέρνου χάους τα όρια της λογοτεχνίας και της παραλογοτεχνίας συγχέονται, που η έννοια της αξίας - ηθικής, κοινωνικής, αισθητικής - αμφισβητείται (οι αξίες μπορεί να αλλάζουν ή να μετεξελίσσονται, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν), μια τέτοια ουσιαστική γνωριμία με έργα κλασικά είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη διαμόρφωση ενός αναγνώστη με κριτική σκέψη και κοινωνική συνείδηση».

Ιδιαίτερη αναφορά έκανε και στο «πώς διαβάζω», «τι πρέπει να προσέχω όταν διαβάζω πεζογραφία».

«Η πρώτη ανάγνωση περιορίζεται στην παρακολούθηση της υπόθεσης. Αυτό δεν σημαίνει ότι την απορρίπτει κανείς. Αντίθετα, είναι η ανάγνωση που μας παρασύρει - και πρέπει να μας παρασύρει - στη γοητεία της αφήγησης. Αυτή που μας κάνει να τρέχουμε χωρίς ανάσα για να δούμε τι έγινε παρακάτω. Ωστόσο, αν κλείσουμε το βιβλίο εκείνη τη στιγμή που η περιέργειά μας ικανοποιείται και το βάλουμε πίσω στο ράφι, στην ουσία δεν έχουμε αναγνώσει το βιβλίο και πολύ γρήγορα θα το ξεχάσουμε. Είναι κάτι σαν την παρακολούθηση μιας τηλεοπτικής ταινίας. Αν λοιπόν ένα μυθιστόρημα ή διήγημα τραβήξει το ενδιαφέρον μου ή το αντίστροφο, θα πρέπει να προχωρήσω σε ένα επόμενο στάδιο και να σκεφτώ το γιατί. Σε αυτήν τη δεύτερη ανάγνωση είναι δυνατόν να αλλάξω γνώμη. Να διαπιστώσω ότι αυτό που αρχικά μου φάνηκε ενδιαφέρον είναι επιφανειακό και ρηχό, και το αντίθετο. Οπως συμβαίνει και με τις άλλες μορφές Τέχνης, έτσι και στη λογοτεχνία ξαναδιαβάζω. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι διαβάζω πάλι το βιβλίο από την αρχή, αλλά γυρίζω πίσω σε σημεία και χαρακτήρες που με εντυπωσίασαν.

Ποια είναι αυτά που θα πρέπει να προσέχω:

Οι χαρακτήρες: Η πλοκή ενός μυθιστορήματος βασίζεται στη συμπεριφορά και τη δράση των χαρακτήρων. Δεν υπάρχει πλοκή χωρίς χαρακτήρες, τόσο αυτούς που έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο όσο και αυτούς που έχουν δευτερεύοντα ρόλο. Οι χαρακτήρες σε ένα μυθιστόρημα είναι προσωπικότητες με ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση ο καθένας, με διαφορετική νοοτροπία, οι οποίοι δρουν με έναν συγκεκριμένο τρόπο σε μια δοσμένη ιστορική στιγμή και σε δοσμένες κοινωνικές συνθήκες. Πολλοί απ' αυτούς είναι αντιπροσωπευτικοί τύποι της εποχής τους και της κοινωνικής τους τάξης. Εχει λοιπόν μεγάλο ενδιαφέρον να κατανοήσουμε και να εξηγήσουμε τις πράξεις και τη συμπεριφορά τους (...).

Οι περιγραφές: Συνήθως οι περιγραφές, ιδιαίτερα όταν είναι μακροσκελείς, μας κουράζουν και πολλές φορές τις παραβλέπουμε. Ωστόσο, μια περιγραφή μπορεί να μας δώσει το κλειδί για να κατανοήσουμε τις πράξεις των ηρώων, κυρίως όμως το ιστορικό και κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο δρουν.

Τα κυρίαρχα θέματα του μυθιστορήματος και οι προβληματισμοί του συγγραφέα: Το ζητούμενο μιας δημιουργικής ανάγνωσης είναι να μπορεί από το ειδικό, μια συγκεκριμένη πράξη ή σκέψη, για παράδειγμα, να καταλήγει στο γενικό - σε ένα γενικότερο συμπέρασμα ή προβληματισμό.

Παραπέρα έρευνα και μελέτη: Αν ένα μυθιστόρημα έχει τραβήξει το ενδιαφέρον μου, είναι δυνατόν να προχωρήσω παραπέρα, π.χ. να διαβάσω και άλλα μυθιστορήματα του ίδιου συγγραφέα, ή άλλων με κοινή θεματική, όχι υποχρεωτικά σύγχρονών του, να διαβάσω ένα κριτικό δοκίμιο για τον συγγραφέα και την εποχή του κ.λπ.

Διαβάζοντας με αυτόν τον τρόπο, η ανάγνωση αποκτά συνοχή και γίνεται πράξη δημιουργική, ενώ ο αναγνώστης δεν πέφτει στην παγίδα να κυνηγάει τα βιβλία της μόδας, κατευθυνόμενος από την κριτική, που δεν είναι πάντοτε αθώα, και ταυτόχρονα έχει αποκτήσει ένα όπλο για να "διαβάζει" και να κατανοεί τον κόσμο».

Τον Γενάρη, στο Στέκι Πολιτισμού & Νεανικής Δημιουργίας της ΚΝΕ στην Αθήνα προγραμματίζονται δύο ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις. Συγκεκριμένα:

Την Παρασκευή 14 Γενάρη, στις 19.00, διοργανώνεται εκδήλωση με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από τον θάνατο της στιχουργού Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, με θέμα «Ποιος θα μου δώσει δύναμη τον κόσμο αυτό ν' αλλάξω...»- Το λαϊκό τραγούδι μέσα από τους στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Θα μιλήσει ο Στέφανος Λουκάς, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Τραγούδια της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου θα ερμηνεύσει ο Κώστας Τριανταφυλλίδης.

Επίσης, την Παρασκευή 28 Γενάρη, στις 19.00, διοργανώνεται εκδήλωση - συζήτηση για την πολιτική γελοιογραφία με θέμα «Σκίτσο: Μια εικόνα, χίλιες λέξεις;». Θα μιλήσει ο Πάνος Ζάχαρης, πολιτικός γελοιογράφος και κομίστας.