Την ώρα που τα ανταγωνιστικά συμφέροντα πολλών «παικτών» συγκρούονται γύρω από την Ουκρανία, τη Βαλτική και τη Μαύρη Θάλασσα, και ενώ παραμένουν όλες οι αιτίες της επικίνδυνης κλιμάκωσης και συγκεντρώνονται στρατιωτικές δυνάμεις και εξοπλισμός στην περιοχή, εντείνονται και τα ιμπεριαλιστικά παζάρια για τις λεγόμενες «εγγυήσεις ασφαλείας» στην Ανατολική Ευρώπη.

Τη Δευτέρα 10/1, αντιπροσωπείες των ΗΠΑ - με επικεφαλής την αναπληρώτρια ΥΠΕΞ Γουέντι Σέρμαν - και της Ρωσίας - με επικεφαλής τον αναπληρωτή ΥΠΕΞ Σ. Ριαμπκόφ - θα συναντηθούν στη Γενεύη. Την Τετάρτη 12/1 στις Βρυξέλλες θα γίνει ειδικό Συμβούλιο ΝΑΤΟ - Ρωσίας, με τη συμμετοχή των πρεσβευτών του ΝΑΤΟ, του Σ. Ριαμπκόφ και Ρώσων αξιωματούχων, ενώ την επομένη θα συνεδριάσει στη Βιέννη ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), όπου συμμετέχουν οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Ουκρανία και ευρωπαϊκά κράτη. Την Πέμπτη 6/1 προηγήθηκε τηλεφωνική συνομιλία των υπουργών Αμυνας ΗΠΑ - Ρωσίας για «τη μείωση των κινδύνων στα σύνορα της Ουκρανίας».

Βέβαια, οι σκληρές διαπραγματεύσεις και η επίκληση στη «διπλωματία» από όλες τις πλευρές δεν αναιρούν τις σφοδρές ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις και την επικίνδυνη όξυνση της αντιπαράθεσης Δύσης - Ρωσίας. Οι ανταγωνιστικοί σχεδιασμοί των δύο πλευρών και η συνεχιζόμενη επιχείρηση ΝΑΤΟικής περικύκλωσης της Ρωσίας καθιστούν την Ανατολική Ευρώπη ένα «καζάνι που βράζει», ενώ παράλληλα επιδρούν πολύμορφα η ραγδαία άνοδος της Κίνας, η αύξηση της επιρροής της σε Ουκρανία και Νότιο Καύκασο και η μετατόπιση του κέντρου βάρους του παγκόσμιου ανταγωνισμού στην περιοχή Ασίας - Ειρηνικού. Σε ένα τέτοιο φόντο έρχονται στην επιφάνεια και οι διαχρονικές αντιθέσεις εντός του ευρωατλαντικού άξονα για τη σχέση με τη Ρωσία, ενώ είναι ενδεικτικές οι «μπηχτές» της ΕΕ, που ζητά πιο ενεργό ρόλο στις διαπραγματεύσεις.

Η Ρωσία έχει καταθέσει προτάσεις για γραπτές «εγγυήσεις ασφαλείας» από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, ζητώντας μεταξύ άλλων να μην ενταχθούν στο ΝΑΤΟ η Ουκρανία και η Γεωργία, να σταματήσει η ανάπτυξη εξοπλισμών και στρατευμάτων σε χώρες κοντά στα σύνορά της, να μην αναπτυχθούν πύραυλοι μικρού και μεσαίου βεληνεκούς στην Ευρώπη και να υπάρχει συντονισμός για τις στρατιωτικές ασκήσεις που διεξάγονται σε Ανατολική Ευρώπη, Βαλτική και Μαύρη Θάλασσα.

Η Ρωσία ζητάει δεσμευτικές συμφωνίες με τη μορφή Συνθηκών ή συμβάσεων. Ακόμα βέβαια κι αν επιτευχθούν κάποιοι συμβιβασμοί για αυτό που ονομάζουν «πιο σταθερή και προβλέψιμη σχέση», οι εντεινόμενοι ανταγωνισμοί καθιστούν αυτούς τους συμβιβασμούς εύθραυστους και προσωρινούς, ενώ τίποτα δεν εξασφαλίζει ότι οι όροι των Συνθηκών θα τηρούνται ή ότι κάποια πλευρά δεν θα αποχωρήσει, όπως έχει γίνει και σε άλλες περιπτώσεις (Συνθήκη INF, «Ανοιχτοί Ουρανοί» κ.ά.).

Ηδη αξιωματούχοι των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ έχουν χαρακτηρίσει μη αποδεκτές ορισμένες αξιώσεις της Μόσχας, ειδικά τα θέματα ένταξης μιας χώρας στο ΝΑΤΟ, ενώ σημειώνουν ότι οι «εγγυήσεις ασφαλείας» θα πρέπει να είναι αμοιβαίες, δηλαδή και η Ρωσία να δώσει κάποια ανταλλάγματα.

Στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν λίγο πριν το τέλος του έτους οι Πρόεδροι της Ρωσίας, Βλ. Πούτιν, και των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, επέμειναν να επικαλούνται τη «διπλωματία» ως τη «μόνη λύση» στην Ανατολική Ουκρανία, την ώρα που και οι δυο πλευρές παραμένουν με το «δάχτυλο στη σκανδάλη».

Ο Μπάιντεν σημείωσε ότι η οποιαδήποτε διπλωματική πρόοδος περνάει από την «αποκλιμάκωση» στην Ουκρανία, ενώ για τη Μόσχα η ασφάλεια της Ρωσίας περνάει μέσα από τη μη διεύρυνση του NATO στα ανατολικά, τη μη στήριξη της Ουκρανίας από ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ και τον τερματισμό των δυτικών στρατιωτικών δραστηριοτήτων κοντά στα ρωσικά σύνορα.

Ολη την περασμένη βδομάδα οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ πραγματοποίησαν απανωτές επαφές σε μια προσπάθεια να συντονίσουν τη στάση τους μπροστά στις διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα, επιχειρώντας να συμβιβάσουν διαφωνίες και εντός του ευρωατλαντικού μπλοκ.

Ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Αντ. Μπλίνκεν συζήτησε με την ομάδα των «Εννέα του Βουκουρεστίου» (Πολωνία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Τσεχία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία και Σλοβακία), χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που είναι και μέλη του ΝΑΤΟ, για τη «στρατιωτική δραστηριότητα της Ρωσίας στα σύνορα με την Ουκρανία», καθώς οι ΗΠΑ εργάζονται «για την αποκλιμάκωση μέσω της αποτροπής, της άμυνας και του διαλόγου».

Είχε επίσης τηλεφωνική επικοινωνία με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ΥΠΕΞ της Τουρκίας, από τις χώρες του ΝΑΤΟ που ενισχύουν στρατιωτικά και οικονομικά το Κίεβο.

Ο ίδιος ο Μπλίνκεν δήλωσε ότι «είναι πολύ δύσκολο να επιτύχουμε πραγματική πρόοδο σε όλους τους τομείς μέσα σε μια ατμόσφαιρα κλιμάκωσης και απειλών, με το πιστόλι στον κρόταφο της Ουκρανίας», όταν στην πραγματικότητα και οι δύο πλευρές κλιμακώνουν τις απειλές και την αντιπαράθεση.

Την Παρασκευή έγινε και η τηλεδιάσκεψη των ΥΠΕΞ του ΝΑΤΟ για το θέμα (βλ. σελ. 15). Τις προηγούμενες μέρες ο γγ του ΝΑΤΟ, Γ. Στόλτενμπεργκ, είχε αναφέρει ότι η συνεδρίαση του Συμβουλίου ΝΑΤΟ - Ρωσίας, η πρώτη εδώ και δυόμισι χρόνια, θα επικεντρωθεί «στη στρατιωτική ασφάλεια στην Ευρώπη, την Ουκρανία και τα μέτρα που σχετίζονται με αμοιβαία στρατιωτική διαφάνεια και μείωση του κινδύνου. Μια ατζέντα για ουσιαστικό διάλογο προς το συμφέρον όλων μας».

Να σημειωθεί ότι την ώρα που η Μόσχα θέτει ως «κόκκινη γραμμή» την εναντίωση στην παραπέρα επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα σύνορά της, ο Πρόεδρος της Φινλανδίας, Σ. Νιινίστο, παρότι η χώρα του διατηρεί καλές σχέσεις με τη Ρωσία, στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του επέλεξε να επαναλάβει ότι η χώρα του διατηρεί το δικαίωμα της επιλογής να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.

Υπενθυμίζεται ότι η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ είχε «προειδοποιήσει» τον περασμένο μήνα ότι τυχόν ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ«θα είχε σοβαρές στρατιωτικές και πολιτικές συνέπειες», με «αντίστοιχη απάντηση από τη Ρωσία».

Η ΕΕ, επιδιώκοντας να αναδειχθεί σε «παγκόσμιο γεωπολιτικό παίκτη» και στο πλαίσιο της λεγόμενης «στρατηγικής κυριαρχίας» σε Αμυνα και εξωτερική πολιτική, διεκδικεί πιο ενεργό ρόλο στα ιμπεριαλιστικά παζάρια με τη Ρωσία και πιο ισχυρό «πάτημα» στην Ουκρανία.

Ο επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Ζ. Μπορέλ, πραγματοποίησε την Τετάρτη και την Πέμπτη επίσκεψη στην Ουκρανία, στο πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό για φέτος, εκφράζοντας τη «στήριξη της ΕΕ στην εδαφική ακεραιότητα» της Ουκρανίας απέναντι στη «ρωσική επιθετικότητα».

Οπως ανακοινώθηκε, ο Μπορέλ θα υποβάλει προτάσεις στα κράτη - μέλη για να ξεκινήσει άμεσα η «Στρατιωτική Συμβουλευτική και Εκπαιδευτική Αποστολή» της ΕΕ στην Ουκρανία, με εκπαίδευση των ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Επιπλέον, πρόσφατα η Ουκρανία εντάχθηκε στο «Ευρωπαϊκό Ταμείο Ειρήνης» για να λάβει 31 εκατ. ευρώ στρατιωτική ενίσχυση, που «στοχεύει στη βελτίωση των υλικοτεχνικών υποδομών και στην καταπολέμηση των κυβερνοεπιθέσεων». Εξάλλου η ΕΕ έχει διαθέσει δισεκατομμύρια ευρώ οικονομικής στήριξης στο Κίεβο τα τελευταία χρόνια, επεκτείνοντας συνεχώς το διμερές εμπόριο και αναπτύσσοντας οικονομικές σχέσεις.

Σχετικά με το ενδεχόμενο ρωσικής εισβολής, ο Μπορέλ δήλωσε στη γερμανική εφημερίδα «Die Welt» ότι «δεν μπορεί να αποκλειστεί τελείως μια στρατιωτική εισβολή, αλλά υπάρχουν πολλά άλλα ανησυχητικά σενάρια, παρόλο που είναι λιγότερο ακραία». Μεταξύ άλλων ανέφερε την αποσταθεροποίηση της ουκρανικής κυβέρνησης μέσω υβριδικών τακτικών, την περαιτέρω κλιμάκωση στα ανατολικά της χώρας και τη μείωση της διαμετακόμισης φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.

ΕΕ, ΗΠΑ και ΝΑΤΟ προειδοποιούν τη Ρωσία με «άνευ προηγουμένου» κυρώσεις σε περίπτωση στρατιωτικής κλιμάκωσης ή εισβολής στην Ουκρανία, αποκλείοντας προς το παρόν στρατιωτική συμμετοχή τους σε τέτοια περίπτωση.

Πάντως, μπορεί η κυβέρνηση των ΗΠΑ να «καθησυχάζει» την ΕΕ ότι δεν θα συζητήσει με τη Ρωσία ζητήματα που αφορούν αποκλειστικά την Ευρώπη ή το ΝΑΤΟ αλλά θα επικεντρωθεί στον διμερή Στρατηγικό Διάλογο Σταθερότητας, ωστόσο οι αντιθέσεις μέσα στον ευρωατλαντικό άξονα δεν μπορούν να κρυφτούν.

«Δεν θέλουμε και δεν πρέπει να είμαστεένας ουδέτερος θεατής, πάνω στην πλάτη του οποίου λαμβάνονται οι αποφάσεις», υπογράμμισε ο Μπορέλ. «Οποιος θέλει να διαπραγματευτεί τη μελλοντική αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη, πρέπει, φυσικά, να μιλήσει και με τους Ευρωπαίους. Η ευρωπαϊκή ασφάλεια αφορά εμάς. Η Αμερική και η Ρωσία (ή το ΝΑΤΟ και η Ρωσία) δεν μπορούν απλώς να τη διαπραγματευτούν», συμπλήρωσε.

Το ίδιο μήνυμα, ότι «δεν θα μπορούσε να υπάρξει απόφαση για την ασφάλεια στην Ευρώπη χωρίς την Ευρώπη», μετέφερε και η Γερμανίδα ΥΠΕΞ Αναλένα Μπέρμποκ, κατά την επίσκεψή της στην Ουάσιγκτον την περασμένη Τετάρτη. Την ώρα που τόσο η ίδια όσο και ο Αμερικανός ΥΠΕΞ «προειδοποίησαν» ξανά ότι «οι ρωσικές ενέργειες στην Ουκρανία θα έχουν ξεκάθαρο κόστος», αναδείχθηκαν ξανά οι διαφορές ΗΠΑ - Γερμανίας. Ο Μπλίνκεν έθεσε εκ νέου ζήτημα για τον αγωγό «Nord Stream 2», που θα μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στην Γερμανία μέσω Βαλτικής, ενώ η Μπέρμποκ επανέλαβε ότι η γερμανική κυβέρνηση δεν εξετάζει εξαγωγές όπλων στην Ουκρανία, με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ να τονίζει ότι οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να εξοπλίζουν το Κίεβο.

Η αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στην Ουκρανία, σε συνδυασμό με την ενίσχυση των εμπορικών και επενδυτικών «δεσμών» σε Νότιο Καύκασο και Κεντρική Ασία, είναι ένας παράγοντας που απασχολεί οπωσδήποτε όλες τις πλευρές.

Το διμερές εμπόριο Κίνας - Ουκρανίας έφτασε το ρεκόρ των 15,76 δισ. δολαρίων το διάστημα Γενάρης - Οκτώβρης 2021, αυξημένο κατά 32% σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2020. Η Κίνα παραμένει σταθερά ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ουκρανίας και η Ουκρανία έχει γίνει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Κίνας στην πώληση καλαμποκιού και λαδιού.

Τα στοιχεία που δημοσίευσε ο Κινέζος πρέσβης στην Ουκρανία, με αφορμή τα 30 χρόνια διπλωματικών σχέσεων των δυο κρατών, υπογραμμίζουν τη σημασία που δίνει και η Κίνα στην περιοχή, αλλά και τη φιλοδοξία να ενισχυθεί η διείσδυση των κινεζικών μονοπωλιακών ομίλων.

«Η Κίνα εισάγει αγαθά αξίας άνω των 2,2 τρισ. δολαρίων ετησίως. Είμαστε έτοιμοι να εισάγουμε ακόμα περισσότερα προϊόντα από την Ουκρανία», τόνισε.

Ο πρέσβης υπενθύμισε την περσινή συμφωνία των δύο κυβερνήσεων για εμβάθυνση της συνεργασίας στον τομέα των υποδομών, με την επισήμανση ότι η Κίνα είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο από άποψη ικανότητας στις υποδομές και «έχει τη δυνατότητα να κατασκευάσει ακόμα πιο αξιόλογα έργα στην Ουκρανία».

Εξάλλου, αναπτύσσεται συνεργασία Κίνας - Ουκρανίας στο πλαίσιο του Νέου Δρόμου του Μεταξιού (Πρωτοβουλία «Μία Ζώνη - Ενας Δρόμος»), «όπως φαίνεται από τη σημαντική πρόοδο στην ενίσχυση της συνεργασίας στα logistics και άλλες πτυχές της διασύνδεσης των υποδομών».

Η Ουκρανία συνδέει την Ευρώπη και την Ασία, «έχει ένα μοναδικό και τεράστιο γεωγραφικό πλεονέκτημα και δυνατότητες στον τομέα της εφοδιαστικής και της μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων», πρόσθεσε. Σήμερα κυκλοφορούν περισσότερα από 10.000 εμπορευματικά τρένα Κίνας - Ευρώπης ετησίως, ενώ πρόσφατα άνοιξε και γραμμή εμπορευματικού τρένου μεταξύ Κίνας και Ουκρανίας.