Τόσο η επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου Ρ. Τ. Ερντογάν στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα στις αρχές της περασμένης βδομάδας, όσο και η επικείμενη επίσημη επίσκεψη του Ισραηλινού Προέδρου Ι. Χέρτζογκ στην Αγκυρα μέσα στον Μάρτη, επιβεβαιώνουν την επιτάχυνση διεργασιών για την αναθέρμανση των σχέσεων της Τουρκίας με άλλες χώρες - κλειδιά της περιοχής. Η εν λόγω επιδίωξη της τουρκικής αστικής τάξης με τη σειρά της βρίσκει ευνοϊκό έδαφος, καθώς εντάσσεται σε εντεινόμενες διεργασίες και κινητικότητα σε ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς και ανταγωνισμούς στην ευρύτερη «γειτονιά» μας.

Η επίσκεψη Ερντογάν στο Αμπου Ντάμπι ολοκληρώθηκε την Τρίτη με την υπογραφή 13 μνημονίων συνεργασίας Τουρκίας - Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων σε πολλούς τομείς, και μίας Κοινής Υπουργικής Δήλωσης για την έναρξη διαπραγματεύσεων με στόχο μία «Συνολική Συμφωνία Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης».

Η πρώτη επίσκεψη του Ερντογάν στα Εμιράτα από το 2013 και οι συμφωνίες που υπογράφηκαν κατά τη διάρκειά της αποτελούν συνέχεια της επίσημης επίσκεψης που έκανε στην Τουρκία τον περασμένο Νοέμβρη ο Εμιρατινός σεΐχης, διάδοχος στο Αμπου Ντάμπι, Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ, αποτυπώνοντας ακόμα πιο ανάγλυφα την αναθέρμανση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών.

Υπενθυμίζεται ότι Τουρκία και ΗΑΕ υποστήριζαν επί χρόνια αντιτιθέμενες εμπόλεμες πλευρές στη Λιβύη, ήρθαν σε αντιπαράθεση και με αφορμή την τουρκική υποστήριξη στους «Αδελφούς Μουσουλμάνους», ενώ η κυβέρνηση Ερντογάν είχε κατηγορήσει τα Εμιράτα για στήριξη στην απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία τον Ιούλη του 2016.

Οι συνολικότερες αναδιατάξεις σε ιμπεριαλιστικές συμμαχίες και ανταγωνισμούς στην ευρύτερη περιοχή, όμως, δημιούργησαν το έδαφος για αναζήτηση συμβιβασμών μεταξύ των δύο πλευρών και για συμφωνίες επωφελείς για τα μονοπώλιά τους.

Η ένταση των ανταγωνισμών στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, ανάμεσα στη Δύση και σε Ρωσία - Κίνα αλλά και δυνάμεις όπως το Ιράν, για το ξαναμοίρασμα πηγών, οδών και αγωγών Ενέργειας και νευραλγικών περασμάτων εμπορίου, σε συνδυασμό με τη μετατόπιση του κέντρου βάρους του διεθνούς ανταγωνισμού στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, ευνοούν διάφορες τέτοιες κινήσεις «επαναπροσέγγισης» στην περιοχή.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι «συμφωνίες του Αβραάμ» για την εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με αραβικές χώρες, υπό τις ευλογίες των ΗΠΑ, αλλά και η επιχείρηση αποκλιμάκωσης των εντάσεων που είχαν ξεσπάσει τον Ιούνη του 2017 ανάμεσα στο Κατάρ και σε χώρες - μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC). Ο «πάγος» μεταξύ GCC - Αιγύπτου και Κατάρ (το οποίο είναι στενός σύμμαχος της Τουρκίας και διατηρεί στο έδαφός του τουρκικά στρατεύματα και βάση) «έσπασε» και επίσημα τον Γενάρη του 2021, με τη «διακήρυξη της Αλ Αουλα».

Σε αντιστοιχία με τα παραπάνω προωθείται και η «επαναπροσέγγιση» της Τουρκίας με τα ΗΑΕ, όπως και με άλλες χώρες της περιοχής.

Σε συνθήκες κλυδωνισμών και διαφόρων «πιέσεων» στην τουρκική οικονομία, αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα το γεγονός ότι τα ΗΑΕ διαθέτουν σημαντικά κεφάλαια για νέες προσοδοφόρες επενδύσεις.

Καθόλου τυχαία, οι τομείς στους οποίους υπογράφηκαν μνημόνια και πρωτόκολλα συνεργασίας μεταξύ ΗΑΕ και Τουρκίας περιλαμβάνουν πεδία κομβικής σημασίας για τα συμφέροντα του κεφαλαίου των δύο χωρών και για τους διεθνείς ανταγωνισμούς.

Μεταξύ άλλων υπογράφηκαν μνημόνια συνεννόησης και συνεργασίας στους τομείς της Βιομηχανίας και των προηγμένων τεχνολογιών, της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής, της αγροτικής παραγωγής, των χερσαίων και θαλάσσιων μεταφορών, της αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών και εκτάκτων αναγκών κ.ο.κ.

Επιπλέον, υπογράφηκε υπουργική δήλωση έναρξης διαπραγματεύσεων για τη «Συνολική Συμφωνία Οικονομικής Εταιρικής Σχέσης», δύο πρωτόκολλα συνεργασίας που το ένα αφορά τον τομέα των ΜΜΕ και των επικοινωνιών και το άλλο τον τομέα των αρχείων πληροφοριών, και μία επιστολή πρόθεσης για έναρξη συναντήσεων με αντικείμενο τη συνεργασία στην αμυντική βιομηχανία.

«Είναι κοινός μας στόχος να φτάσουμε τις διμερείς σχέσεις σε πολύ υψηλό επίπεδο σε όλους τους τομείς και να προωθήσουμε επενδύσεις. Η Τουρκία παρέχει πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα για επενδυτές που αναζητούν εναλλακτικές λύσεις σε τομείς παραγωγής που έχουν κέντρο την Ασία», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο Τούρκος Πρόεδρος λίγες ώρες πριν αναχωρήσει από τα ΗΑΕ.

Φεύγοντας από τα ΗΑΕ ο Ερντογάν δεν παρέλειψε να συνδέσει την επίσκεψή του εκεί με το επικείμενο ταξίδι του Ισραηλινού Προέδρου Ι. Χέρτζογκ στην Τουρκία γύρω στις 9 Μάρτη.

«Είχαμε θετικές τηλεφωνικές συνδιαλέξεις με τον Πρόεδρο του Ισραήλ, κ. Χέρτζογκ, σε διάφορες περιστάσεις. Αναμένεται να επισκεφθεί τη χώρα μας τον Μάρτιο. Βεβαίως καλωσορίζουμε αυτήν την επίσκεψη με την ελπίδα πως θα αποτελέσει βήμα, μετά από το χάσμα που υπήρξε για πολύ καιρό, για το καλό των σχέσεων Τουρκίας - Ισραήλ», είχε πει φεύγοντας από τα Εμιράτα ο Ερντογάν.

Η επικείμενη επίσκεψη Χέρτζογκ θα είναι το πρώτο ταξίδι Ισραηλινού Προέδρου στην Τουρκία μετά από τουλάχιστον μία δεκαετία σημαντικής επιδείνωσης των διπλωματικών και πολιτικών σχέσεων των δύο χωρών, με αφορμή την εισβολή του ισραηλινού στρατού, τον Μάη του 2010, στο πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» που κατευθυνόταν προς τη Γάζα και τον θάνατο 10 Τούρκων που επέβαιναν σε αυτό, από ισραηλινά πυρά.

Κλιμάκιο υψηλόβαθμων Τούρκων αξιωματούχων βρέθηκε ήδη αυτήν τη βδομάδα στο Ισραήλ, στο πλαίσιο της προετοιμασίας της επίσκεψης του Ισραηλινού Προέδρου.

Ενδεικτική των σχετικών διεργασιών - αλλά και της επίδρασής τους στις αντίστοιχες βλέψεις της ελληνικής αστικής τάξης - είναι η πρόσφατη συνέντευξη στην ιστοσελίδα «Liberal» του Ισραηλινού πρέσβη στην Αθήνα, Γιόσι Αμράνι. Μεταξύ άλλων επεσήμανε: «Η Τουρκία είναι πολύ σημαντική οικονομικά, πολιτικά, στρατηγικά, διπλωματικά και δεν μπορεί να αγνοείται η σημασία της αυτή. Είναι χώρα με σημαντική γεωστρατηγική θέση και είναι προς το συμφέρον του Ισραήλ να έχει καλές σχέσεις μαζί της. Αυτό θα είναι καλό για τη σταθερότητα σε ολόκληρη την περιοχή».

«Είμαστε χώρα της Μ. Ανατολής, της Μεσογείου, θέλουμε τη μεσογειακή συνεργασία και αν τώρα η Τουρκία το επιλέξει, μπορεί να προχωρήσει η σχέση μας και με την Τουρκία προς το συμφέρον όλης της περιοχής», πρόσθεσε. Μετά δε από αυτούς τους ύμνους για τη γεωστρατηγική σημασία της Τουρκίας, έσπευσε να «καθησυχάσει» ότι «η επαναπροσέγγιση με την Τουρκία δεν έρχεται σε αντίθεση με την εξαιρετική και σημαντική σχέση μας με την Ελλάδα και την Κύπρο (...) Εχουμε τις τριμερείς στις οποίες επίσης αποδίδουμε σημασία, καθώς και τη συνεργασία 3+1 με τις ΗΠΑ, για την οποία ελπίζουμε ότι θα υπάρξει ουσιαστικό περιεχόμενο».

Αντίστοιχα, ως κίνηση που «καθησυχάζει» Αθήνα και Λευκωσία παρουσιάζεται και το γεγονός ότι ο Ισραηλινός Πρόεδρος πριν μεταβεί στην Αγκυρα αναμένεται να επισκεφθεί την Ελλάδα και την Κύπρο.

Οι επιδράσεις αυτής της προωθούμενης επαναπροσέγγισης Τουρκίας - Ισραήλ, ωστόσο, ήδη έχουν αρχίσει να φαίνονται, ιδιαίτερα στους ενεργειακούς σχεδιασμούς.

Ο ίδιος ο Ερντογάν σε δηλώσεις του στις αρχές του μήνα είχε θέσει τα ζητήματα της Ενέργειας στο επίκεντρο των ανανεωμένων παζαριών με το Ισραήλ: «Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε ισραηλινό φυσικό αέριο εμείς στη χώρα μας, και, πέρα από αυτό, θα μπορούσαμε να συνεργαστούμε για να το μεταφέρουμε στην Ευρώπη», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Τούρκος Πρόεδρος.

Καθόλου τυχαία, ο Ερντογάν έσπευσε να συνδέσει αυτές τις προοπτικές συνεργασίας Τουρκίας - Ισραήλ και με το «ναυάγιο» του «East Med» (του αγωγού που σχεδιαζόταν για υποθαλάσσια μεταφορά φυσικού αερίου από κοιτάσματα του Ισραήλ και της Κύπρου προς την Ευρώπη). «Κατά τη γνώμη μου», ανέφερε ο Τούρκος Πρόεδρος, «οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από αυτό γιατί δεν βρήκαν ό,τι περίμεναν και δεν βρήκαν τη δουλειά βιώσιμη, από χρηματοπιστωτικής και οικονομικής πλευράς».

Σημειωτέον, η ενεργειακή τροφοδοσία της Τουρκίας εν πολλοίς στηρίζεται σήμερα στο ρωσικό φυσικό αέριο και στα πετρέλαια του Ιράν και του Ιράκ. Μία αναθέρμανση των σχέσεων με το Ισραήλ περνά για την Αγκυρα μέσα και από το «δίχτυ» της τουρκικής πρότασης για διέλευση του ισραηλινού φυσικού αερίου των κοιτασμάτων Λεβιάθαν και Ταμάρ από το τουρκικό έδαφος, με στόχο τις αγορές της Ευρώπης.

Και, όπως φαίνεται καθαρά και στις παραπάνω δηλώσεις Ερντογάν, ο στόχος δεν είναι μόνο η κάλυψη των τεράστιων ενεργειακών αναγκών της τουρκικής οικονομίας, αλλά και η περαιτέρω αύξηση του γεωπολιτικού εκτοπίσματος της Τουρκίας ως «ενεργειακού κόμβου».

Η επιλογή διέλευσης του ισραηλινού φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας παραμένει στο τραπέζι από το 2016, όταν είχαν ξεκινήσει τα εντατικά παζάρια μεταξύ του τότε υπουργού Ενέργειας της Τουρκίας Μπ. Αλμπαϊράκ και του Ισραηλινού ομολόγου του Γ. Στάινιτς.

Από τότε μέχρι σήμερα, βέβαια, μεσολάβησαν οι εξελίξεις στο «τρίγωνο» συνεργασίας Ισραήλ - Ελλάδας - Κύπρου και στο τετραμερές σχήμα Ισραήλ - Ελλάδα - Κύπρος - Αίγυπτος, με τις «ευλογίες» των ΗΠΑ, όπως και τα «πανηγύρια» για τον «East Med», με τις σχετικές υπογραφές για την κατασκευή του τον Γενάρη του 2020. Τα παραπάνω συνοδεύονταν με πηχυαίους τίτλους και αναλύσεις για το πώς τα ενεργειακά σχέδια των ΗΠΑ, της ΕΕ και των μονοπωλιακών τους ομίλους δήθεν θωρακίζουν την ειρήνη και τα κυριαρχικά δικαιώματα Ελλάδας και Κύπρου από την τουρκική επιθετικότητα.

Στην πραγματικότητα, το αμερικανικό non paper που λίγο - πολύ αποσύρει και επισήμως τη στήριξη των ΗΠΑ στον «East Med» επιβεβαιώνει για μια ακόμα φορά ότι τα σχέδια για «περιφερειακή αγορά Ενέργειας» υπό την εποπτεία των ΗΠΑ δεν έχουν καμία σχέση με τα παραπάνω παραμύθια. Επιβεβαιώνεται ακόμα ότι τα σχέδια ΗΠΑ - ΝΑΤΟ στην ευρύτερη περιοχή δεν «παρακάμπτουν» την Τουρκία και τα συμφέροντα της αστικής τάξης της, ακριβώς γιατί κομβικό τους στοιχείο είναι η διατήρηση της Αγκυρας στο ευρωατλαντικό μπλοκ.

Χαρακτηριστικά είναι τα όσα αναφέρει σχετικά ο νέος πρέσβης των ΗΠΑ στην Αγκυρα, Τζ. Φλέικ, σε εκτενή του συνέντευξη σε τουρκικά ΜΜΕ, ξεκαθαρίζοντας πως η Τουρκία «ως μέλος του ΝΑΤΟ εδώ και 70 χρόνια αποτελεί μια κρίσιμη χώρα σε μια πολύ σημαντική χρονική στιγμή για μας».

Πρόσθεσε δε ότι «η Τουρκία λαμβάνει όλο και περισσότερο τη θέση της στο παγκόσμιο στερέωμα ως ένας μεγαλύτερος παίκτης» αλλά και ότι «αναμφισβήτητα οι σχέσεις μας με την Τουρκία είναι πολύ πιο σημαντικές με δεδομένες τις απειλές που αναδύονται στην περιοχή, όπως συμβαίνει σήμερα στην Ουκρανία».

Παράλληλα θύμισε ότι η Τουρκία «έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στόλο "F-16"» και «αποτελεί τη χώρα με την τρίτη μεγαλύτερη συνεισφορά στις αποστολές του ΝΑΤΟ».

Και συνέχισε: «Η Τουρκία αποτελεί έναν σημαντικό σύμμαχο ως προς την απώθηση του τυχοδιωκτισμού και της επιθετικότητας της Ρωσίας στην περιοχή».

Αναφερόμενος δε στο άνοιγμα της Τουρκίας και στην Αφρική, σημείωσε ότι «η Τουρκία ήταν πάντα στο γεωγραφικό επίκεντρο, εξαιτίας της μεγάλης της εμβέλειας και της εξωτερικής της πολιτικής, και είμαστε τυχεροί που έχουμε έναν αναντικατάστατο σύμμαχο όπως η Τουρκία, ειδικά με δεδομένες τις δύσκολες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε στην περιφέρεια αυτή σήμερα».

Τέλος, μνημονεύοντας ειδικά τον «στρατηγικό μηχανισμό» που ΗΠΑ - Τουρκία δημιούργησαν «με στόχο να ενθαρρύνει τον διάλογο υψηλού επιπέδου σε τομείς στους οποίους συνεργαζόμαστε ή ίσως δεν συμφωνούμε ακριβώς», εξήγησε ότι «δεδομένης της σημασίας που έχει αυτή η σχέση και αυτή η νέα δέσμευση για διάλογο, ελπίζω ότι θα δούμε υψηλόβαθμες επισκέψεις».