Η «επένδυση» στον γυναικείο δυναμικό και η πληρέστερη αξιοποίηση του «ανθρώπινου κεφαλαίου», δηλαδή η ενσωμάτωση των γυναικών σε όλο το φάσμα της καπιταλιστικής οικονομίας, βρίσκονται σταθερά στην ατζέντα της ΕΕ και των κυβερνήσεων, ως εργαλεία για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των οικονομιών τους και της κερδοφορίας των επιχειρήσεων.

Στο πλαίσιο αυτό, το προηγούμενο διάστημα το Ευρωκοινοβούλιο υιοθέτησε ένα ακόμα ψήφισμα με το οποίο επαναλαμβάνει την ανάγκη να ενισχυθούν τα ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά της «γυναικείας επιχειρηματικότητας» και αυτοαπασχόλησης, ιδιαίτερα σε τομείς από την ανάπτυξη των οποίων η καπιταλιστική οικονομία προσδοκά κερδοφόρα διέξοδο για τα υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια.

Συναφείς προβληματισμοί διατυπώνονται και από την ελληνική κυβέρνηση, η οποία στο «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2021 - 2025» έχει συμπεριλάβει την προώθηση της «γυναικείας επιχειρηματικότητας», την εκπαίδευση και κατάρτιση γυναικών ιδιαίτερα στους τομείς των Θετικών Επιστημών, της Τεχνολογίας, της Μηχανικής και των Μαθηματικών (STEM), καθώς και στις Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνίας (ΤΠΕ).

Οι στόχοι του Σχεδίου περιλαμβάνουν την ενίσχυση της εκπαίδευσης και κατάρτισης γυναικών στα σχετικά πεδία, καθώς και την προώθηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας «στον τομέα των νέων τεχνολογιών, της έρευνας και της καινοτομίας».

Με βάση τα στοιχεία που παραθέτει το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου, οι γυναίκες συνιστούν μόλις το 34,4% των αυτοαπασχολούμενων στην ΕΕ και το 30% των επιχειρηματιών που ιδρύουν νεοφυείς επιχειρήσεις.

Επίσης, μόλις το 10% των «επιχειρηματικών αγγέλων» στην Ευρώπη είναι γυναίκες και μόλις το 10% όλων των θέσεων ανώτερων στελεχών σε εταιρείες ιδιωτικών επενδύσεων και επιχειρηματικού κεφαλαίου παγκοσμίως καταλαμβάνεται από γυναίκες.

«Το χάσμα είναι εμφανές, είναι δε αναγκαίο να ενισχυθεί η ενδυνάμωση των γυναικών επιχειρηματιών και επενδυτών. Η οικονομική ενδυνάμωση των γυναικών έχει νόημα από οικονομική, επιχειρηματική και δεοντολογική άποψη. Συνεπώς, το ζήτημα αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί, δεδομένου ότι είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, την τόνωση της οικονομίας και της ευρωπαϊκής ανάκαμψης, και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ», συνοψίζει η αιτιολογική έκθεση.

Στην κατεύθυνση αυτή, οι γυναίκες επιχειρηματίες και αυτοαπασχολούμενες χαρακτηρίζονται «πηγή οικονομικής μεγέθυνσης και θέσεων εργασίας που δεν αξιοποιείται επαρκώς», «αναξιοποίητη πηγή καινοτομίας και ανάπτυξης», ιδιαίτερα στο πλαίσιο «του πράσινου και του ψηφιακού μετασχηματισμού της Ευρώπης και της οικονομικής ανάκαμψης μετά την κρίση COVID-19». Εκτιμάται μάλιστα ότι «η ευρωπαϊκή οικονομία μπορεί δυνητικά να επωφεληθεί από αύξηση του ΑΕΠ ύψους 16 δισεκατομμυρίων ευρώ, αν ενθαρρυνθούν περισσότερες γυναίκες να εισέλθουν στην ψηφιακή αγορά εργασίας».

Οι προβληματισμοί της έκθεσης εστιάζουν στη δυσκολία που συναντούν οι γυναίκες επιχειρηματίες να βρουν χρηματοδότηση. Οπως αναφέρεται, ιδρυτικές ομάδες επιχειρήσεων «που απαρτίζονται αποκλειστικά από άνδρες έλαβαν το 93% του συνολικού κεφαλαίου που επενδύθηκε στην ευρωπαϊκή τεχνολογία το 2018». Στην κατεύθυνση αυτή, καλεί την Κομισιόν «να συμπεριλάβει τις Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα στις πρωτοβουλίες της, καθώς οι ιδιωτικές εταιρείες μπορούν να διαδραματίσουν πολύτιμο ρόλο ως σύμβουλοι και να μεταδώσουν σχετικές και εξειδικευμένες δεξιότητες στις γυναίκες επιχειρηματίες».

Επικροτεί τις «προσπάθειες των ειδικών ιδιωτικών επενδυτικών ταμείων που ενσωματώνουν κριτήρια φύλου στις επενδυτικές εκτιμήσεις τους» και καλεί την Επιτροπή να στηρίξει «προγράμματα συνεπένδυσης, με ταμεία επιχειρηματικού κεφαλαίου και επιχειρηματικούς αγγέλους που εστιάζουν στις επενδύσεις σε γυναίκες, και προγράμματα καθοδήγησης για γυναίκες επιχειρηματίες».

Τις κατευθυντήριες αυτές οδηγίες έχει ήδη φροντίσει να «τρέξει» η ελληνική κυβέρνηση. Με τη δημιουργία του «Κέντρου Καινοτομίας για Γυναίκες - #GIL4W», έχει θέσει ως στόχο τη συνεργασία με «φορείς της αγοράς» ώστε να γίνουν οι νεοφυείς επιχειρήσεις «πόλος έλξης» για «επενδυτικούς αγγέλους» και επιχειρήσεις από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ενδεικτικό για τον προσανατολισμό που έχει το ενδιαφέρον της ΕΕ για τη «γυναικεία επιχειρηματικότητα» είναι το πρόγραμμα «Women TechEU». Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία προσφέρει επιχορηγήσεις σε νεοφυείς επιχειρήσεις υπερπροηγμένης τεχνολογίας που διοικούνται από γυναίκες και βρίσκονται στο πρώιμο και πιο επισφαλές στάδιο της ανάπτυξής τους. Η ΕΕ εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στην υπερπροηγμένη τεχνολογία, έναν τομέα που αντιπροσωπεύει «πάνω από το ένα τέταρτο του οικοσυστήματος νεοφυών επιχειρήσεων της Ευρώπης», με τις ευρωπαϊκές εταιρείες να αποτιμώνται «σε ποσό που υπερβαίνει τα 700 δισεκατομμύρια ευρώ».

«Κάθε γυναίκα που δεν έχει την ευκαιρία να στήσει και να διοικήσει μια εταιρεία τεχνολογίας συνιστά όχι μόνο απώλεια ταλέντων και πολυμορφίας για την Ευρώπη, αλλά και μια χαμένη ευκαιρία για οικονομική ανάπτυξη», διαπιστώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και θέτει στόχο την αύξηση του αριθμού των νεοφυών επιχειρήσεων που διοικούνται από γυναίκες.

Η πλειοψηφία των αυτοαπασχολούμενων γυναικών, οι οποίες συνήθως δραστηριοποιούνται σε επιχειρήσεις που απασχολούν ελάχιστο ή και καθόλου προσωπικό, δηλαδή σε επιχειρήσεις που μετά βίας εξασφαλίζουν ένα ελάχιστο εισόδημα για την επιβίωση, ακόμα κι αν καταφέρουν να αξιοποιήσουν τα εν λόγω προγράμματα έχουν ελάχιστες ελπίδες να αντεπεξέλθουν στον ενδοκαπιταλιστικό ανταγωνισμό.

Η «γυναικεία επιχειρηματικότητα», που στηρίζουν και προωθούν η ΕΕ και οι κυβερνήσεις, δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα και τα οξυμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουν χιλιάδες αυτοαπασχολούμενες. Η προσοχή τους είναι σταθερά στραμμένη στην προώθηση της λειτουργίας ευρύτερων σχημάτων επιχειρήσεων, που θα λειτουργούν ως δορυφόροι των μονοπωλιακών κολοσσών, τέτοιοι που να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες της ανταγωνιστικότητας της καπιταλιστικής οικονομίας.

Το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου δεν παραλείπει να αναφερθεί στη σημασία της «εξισορρόπησης επαγγελματικής και προσωπικής ζωής για τις γυναίκες επιχειρηματίες και τις αυτοαπασχολούμενες», ξεχωρίζοντας μάλιστα την ανάγκη για «ευέλικτη φροντίδα παιδιών» και καλώντας τα κράτη - μέλη να αναλάβουν σχετικές πρωτοβουλίες «για να ενθαρρυνθούν περισσότερες γυναίκες να συμμετάσχουν στην επιχειρηματικότητα».

Αυτά τα μέτρα, όμως, δεν αποτελούν διευκόλυνση της αυτοαπασχολούμενης μητέρας, αντίθετα συνιστούν διαχρονικές αντιδραστικές προσαρμογές της ΕΕ και των αστικών κυβερνήσεων στην επέκταση της γυναικείας εργασίας, για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της καπιταλιστικής οικονομίας. Δεν επιδιώκουν να ελαφρύνουν τις αυτοαπασχολούμενες από τις καθημερινές υποχρεώσεις της ατομικής - οικογενειακής ευθύνης για τη φροντίδα των παιδιών, των ηλικιωμένων, των ΑμεΑ.

Οι συγκεκριμένες κατευθύνσεις βρίσκονται στην αντίπερα όχθη από τη σύγχρονη ανάγκη για αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν φροντίδα και Προσχολική Αγωγή για όλα τα βρέφη και νήπια, για την ολόπλευρη ψυχοσωματική, διανοητική, κοινωνική τους ανάπτυξη, για την ανάπτυξη κοινωνικών υποδομών για την ολόπλευρη στήριξη των ηλικιωμένων και άλλων εξαρτώμενων μελών της οικογένειας.

Η πολιτική της ΕΕ εστιάζει στην προσαρμογή της λειτουργίας τέτοιων υπηρεσιών στο «ευέλικτο» ωράριο των αυτοαπασχολούμενων και μισθωτών γυναικών, προσπαθώντας να διαχειριστεί την οξυμένη κατάσταση που δημιουργείται καθώς οι υπάρχουσες κρατικές και ιδιωτικές δομές καλύπτουν ένα μικρό μόνο ποσοστό των αναγκών της φροντίδας της οικογένειας.

Οι σχετικές προτάσεις της ΕΕ δεν αναχαιτίζουν την αβάσταχτη καθημερινότητα της αυτοαπασχολούμενης, με τις ατελείωτες ώρες εργασίας, ως συνέπεια των νόμων «απελευθέρωσης» του ωραρίου και της κατάργησης της κυριακάτικης αργίας, με την έλλειψη μέτρων στήριξης της μητρότητας, που αναγκάζει τις γυναίκες να δουλεύουν μέχρι να γεννήσουν και να επιστρέφουν στο πόστο τους αμέσως μετά τον τοκετό, με τη θηλιά των χρεών και της ακρίβειας, που στραγγαλίζει τις μικρές επιχειρήσεις.

Ετσι, οι αναφορές στα ειδικά προβλήματα των αυτοαπασχολούμενων γυναικών είναι πέρα για πέρα προσχηματικές, αφού σε καμία περίπτωση δεν θίγονται οι γενικότερες στρατηγικές κατευθύνσεις για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της καπιταλιστικής οικονομίας και οι συνέπειές τους στη ζωή των γυναικών. Δεν θίγεται η πολιτική που λογαριάζει τα μέτρα προστασίας της μητρότητας και της οικογένειας ως «κόστος» για το καπιταλιστικό κράτος και με κριτήριο το κέρδος των επιχειρηματικών κολοσσών.

Κόντρα στις κατευθύνσεις της ΕΕ και των κυβερνήσεων, οι αυτοαπασχολούμενες πρέπει να θέσουν στην πρώτη γραμμή αιτήματα και διεκδικήσεις στη βάση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών και δυνατοτήτων που διαμορφώνονται για την ικανοποίησή τους. Να παλέψουν μέσα από τις Ενώσεις και τα Σωματεία τους, αλλά και τους Συλλόγους Γυναικών, για:

• Τα ζητήματα της κυριακάτικης αργίας, του ωραρίου, του ελεύθερου χρόνου και της δημιουργικής αξιοποίησής του.
• Το αίτημα για επίδομα άδειας μητρότητας 2 μήνες πριν και 6 μήνες μετά τον τοκετό, στο ύψος του κατώτατου μισθού, ανεξάρτητα από ασφαλιστικές εισφορές, καθώς και για απαλλαγή της αυτοαπασχολούμενης μητέρας από τις εισφορές για έναν χρόνο μετά τον τοκετό.
• Την ανάγκη για προστασία του γυναικείου οργανισμού από βλαπτικούς παράγοντες στον χώρο εργασίας.
• Τη διεκδίκηση ενός δικτύου δωρεάν δημόσιων υποδομών και υπηρεσιών Υγείας, με βάρος στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και στη διασύνδεση με τις σχολικές μονάδες, τους βρεφονηπιακούς σταθμούς.
• Την απαίτηση για δίκτυο δωρεάν δημόσιων υποδομών και υπηρεσιών Προσχολικής Αγωγής, Ειδικής Αγωγής, δημιουργικής απασχόλησης των παιδιών.