Η εκδήλωση για τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου για τους πολιτικούς εξόριστους θα γίνει στις 10 π.μ. στην πλατεία της Χώρας, με ομιλητή τον ΓΓ της ΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα.

Θα ακολουθήσει καλλιτεχνικό αφιέρωμα, όπου συμμετέχουν οι Λούντζη Μαριλίζα (φωνή), Βλαχούτσος Κώστας (πιάνο), Γκόντζος Χρήστος (μπουζούκι) και Σταυρόπουλος Κώστας (κιθάρα - φωνή).

Στις 6.30 μ.μ., επίσης στην πλατεία της Χώρας, θα πραγματοποιηθεί νησιώτικο γλέντι με τους Αλέξανδρο Κεντρή (μπουζούκι), Ιάσονα Κτενά (βιολί), Αθηνά Κουκή (κανονάκι), Θοδωρή Μέρμηγκα (τραγούδι, κιθάρα), Κατερίνα Νιάνιου (τραγούδι) και Αλέξανδρο Σωτήρχο (λαούτο).

Η αποχώρηση από την Ανάφη θα γίνει για Σαντορίνη το μεσημέρι του Σαββάτου 4 Ιούνη στις 2 μ.μ. και για Πειραιά το βράδυ του Σαββάτου 4 Ιούνη στις 11.30 μ.μ.

Η Ανάφη πέρασε στην Ιστορία ως ένας από τους πρώτους τόπους εξορίας, όπως λειτούργησε από το 1924 έως το 1943 και από το 1946 έως το 1949. Συγκεκριμένα, άρχισε να χρησιμοποιείται από το 1925 ως τόπος εξορίας μελών και στελεχών του ΚΚΕ, εργατών, αγροτών, νεολαίων και άλλων αγωνιστών. Ηταν μια περίοδος που εντάθηκε η καταστολή του αστικού κράτους ενάντια στο ΚΚΕ και στο εργατικό - λαϊκό κίνημα, με τη δικτατορία του Πάγκαλου. Ο αριθμός των εξόριστων πολλαπλασιάστηκε μετά το «Ιδιώνυμο» της κυβέρνησης Βενιζέλου το 1929, που ποινικοποίησε την κομμουνιστική ιδεολογία και δράση. Στην αρχική δε περίοδο της δικτατορίας Μεταξά, στα χρόνια 1936 - 1938, οι εξόριστοι στην Ανάφη έφτασαν τους 750.

«Πρόσεξε, αν συνεχίσεις να μιλάς έτσι για την κατάσταση και σε πάρει είδηση η αστυνομία, θα σε πιάσουνε, θα σε ποτίσουνε ρετσινόλαδο και θα σε στείλουν κατευθείαν στην Ανάφη». Αυτά συμβούλευαν οι «συνετοί» σε όποιον έκανε κριτική ή απλώς σχολίαζε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Εκείνη την περίοδο υπήρξαν πολλές μεταγωγές εξορίστων σε άλλους τόπους εξορίας και μαρτυρίου, ειδικότερα των πιο πρωτοπόρων, όπως στην Ακροναυπλία και αλλού.

Το 1941, 220 εξόριστοι παραδόθηκαν από τις ελληνικές κρατικές αρχές στις φασιστικές δυνάμεις κατοχής. Ακολούθησαν 8 μήνες απερίγραπτης πείνας και τιτάνιας προσπάθειας των εξόριστων για να την αντέξουν. Πολλοί μεταφέρθηκαν σε άλλα κάτεργα και τελικά οδηγήθηκαν σε τόπους εκτέλεσης, στο Κούρνοβο, στο στρατόπεδο «Παύλου Μελά», στην Καισαριανή, με μαρτυρίες να αναφέρουν ότι από τους 200 εκτελεσθέντες κομμουνιστές την 1η Μάη 1944 οι 70 είχαν περάσει από την Ανάφη.

Το 1947, έναν χρόνο μετά την επαναλειτουργία του νησιού ως τόπου εξορίας, στην Ανάφη κρατούνταν 262 εξόριστοι, ανάμεσά τους 30 γυναίκες και 2 παιδιά. Στο νησί εξορίστηκαν μια σειρά από στελέχη του ΚΚΕ: Ηλέκτρα Αποστόλου, Δημήτρης Γληνός, Βασίλης Μπαρτζιώτας, Αδάμ Μουζενίδης, Γιώργης Σιάντος, Κώστας Θέος, Κώστας Βαρουξής κ.ά.

Η εξορία σε ένα τόσο άγονο και απομονωμένο μέρος, που δεν μπορούσε να θρέψει ούτε τους κατοίκους του (περίπου 500 τον αριθμό), ήταν βασανιστήριο, με τους εξόριστους να είναι μόνιμα αντιμέτωποι με τον υποσιτισμό. Παράλληλα, συνεχής και με όλους τους τρόπους ήταν η προσπάθεια του αστικού κράτους να κάμψει το ηθικό τους, να αποσπάσει δήλωση μετάνοιας.

Πηγή αντοχής υπήρξαν η πίστη στα ιδανικά του ΚΚΕ και η στήριξη των οργανώσεων αλληλεγγύης. Οι εξόριστοι, εμπνεόμενοι από ανώτερα ιδανικά, μετέτρεψαν τον άγονο βράχο σε τόπο μόρφωσης, πολιτισμού και συντροφικής ζωής, σε ένα ακόμα «άπαρτο κάστρο».

Η ζωή των εξόριστων αγωνιστών οργανώθηκε μέσα από τις Ομάδες Συμβίωσης Πολιτικών Εξόριστων. Η καθολική συμμετοχή σε αυτές, με βάση τους κανόνες της ομαδικής συμβίωσης, ήταν η δύναμή τους απέναντι στις κάθε είδους κακουχίες.

Οι εξόριστοι είχαν νοικιάσει 15 περίπου ακατοίκητα σπίτια και τα είχαν διαμορφώσει σε θαλάμους, στους οποίους και κατοικούσαν ομαδικά. Σε ένα από αυτά έμεναν οι γυναίκες, οι οποίες ήταν λιγότερες από τους άντρες, ενώ μερικές είχαν μαζί και τα παιδιά τους.

Είχαν κατορθώσει να οργανώσουν έτσι τη ζωή τους πάνω στο νησί ώστε με το ελάχιστο επίδομα που λάμβαναν από το κράτος - και το οποίο με διάφορες προφάσεις κοβόταν - και με ένα μέρος από τα εμβάσματα που έστελναν σε ορισμένους οι δικοί τους, κατάφερναν να επιβιώσουν. Κάθε ομάδα είχε τους υπεύθυνους, τον Γραμματέα και το Γραφείο της. Τα μέλη της έκαναν με τη σειρά όλες τις απαραίτητες καθημερινές δουλειές (μάζεμα ξύλων, μαγείρεμα, καθαριότητα κ.ά.). Στους θαλάμους υπήρχαν θαλαμάρχης, ταμίας, αλλά και υπεύθυνος μόρφωσης και εκπολιτισμού. Το συσσίτιο ήταν κοινό για όλους, εκτός από τους αρρώστους, για τους οποίους υπήρχε ιδιαίτερη μέριμνα.

Μέχρι και λέσχη είχαν δημιουργήσει, όπου γίνονταν ομαδικές εκδηλώσεις με διάφορες αφορμές, όπως θεατρικές παραστάσεις για επετείους, απαγγελίες και τραγούδια, αγώνες σκακιού και ταβλιού. Είχαν δημιουργήσει το δικό τους μουσικό συγκρότημα και χορωδία, ενώ μεγάλη σημασία δινόταν στη βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου. Οι εξόριστοι είχαν δημιουργήσει σχολείο για τους αναλφάβητους και για εκείνους που δεν είχαν ολοκληρώσει τη στοιχειώδη εκπαίδευσή τους, αλλά και τμήματα Φιλοσοφίας, Πολιτικής Οικονομίας, Κοινωνιολογίας, Ιστορίας, ξένων γλωσσών κ.λπ. Μάλιστα, στη μόρφωση και στους κύκλους μαθημάτων οργανωνόταν άμιλλα ανάμεσα στα μέλη του κάθε θαλάμου, καθώς και μεταξύ των υπόλοιπων θαλάμων.