Γιούρα - Ενα άλλο συνώνυμο της Κόλασης...

Η Γιούρα άνοιξε σαν στρατόπεδο συγκέντρωσης κρατουμένων στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου. Η ίδια η χρήση της Γιούρας, αλλά και το γεγονός ότι δεν ήταν η μόνη που χρησιμοποιήθηκε ανάλογα είναι σήμερα γνωστό ότι συνδέονται άμεσα με σχέδια που ξεπερνούν τα πλαίσια και τα όρια της Ελλάδας. Στην πραγματικότητα, συνδεόταν με σχέδια του διεθνούς ιμπεριαλισμού, η αξιοποίηση της εμπειρίας των οποίων φάνηκε καθαρά έκτοτε σε πολλές περιπτώσεις.

Αυτό, άλλωστε, φάνηκε καθαρά από τον τρόπο μεταχείρισης των κρατουμένων στο νησί, οι πρώτοι των οποίων αποβιβάστηκαν στις 11.7.1947. Στο νησί έχει στηθεί ένας πραγματικά διαβολικός μηχανισμός εξόντωσης των κρατουμένων και, το κυριότερο, όχι τόσο φυσικής εξόντωσης, όσο ψυχικής. Ακριβώς αυτό το γεγονός δείχνει την ιδιαίτερη σημασία που δίνει ο αντεπαναστατικός συνασπισμός με επικεφαλής τον ιμπεριαλισμό στην τακτική των στρατοπέδων, που εξαπλώνεται με την ένταση της ιμπεριαλιστικής επέμβασης και τον εμφύλιο πόλεμο. Δε θέλουν απλώς να κερδίσουν έναν πόλεμο. Θέλουν δύο πράγματα ακόμη:

• Τη διασφάλιση της θέσης τους για όσο το δυνατόν περισσότερο καιρό.
• Τη συγκέντρωση εμπειρίας για μελλοντικούς αντεπαναστατικούς πολέμους.

Ετσι, δεν είναι παράξενο αν, στο στρατόπεδο της Γιούρας, εφαρμόζονται ακόμη και τα πιο βάρβαρα μέσα, ώστε ο κρατούμενος να «σπάσει», να υποταχθεί εντελώς, ακόμα και να στραφεί ενάντια στον ως τότε εαυτό του. Η συνολική προσπάθεια είναι μία: Η υποταγή του κρατουμένου, η μετατροπή του σε ερείπιο σωματικό και ψυχικό.

Μια τέτοια πλευρά της «επιχείρησης Γιούρα» ήταν η χρησιμοποίηση των ίδιων των κρατουμένων για την ανέγερση της φυλακής που θα τους έκλεινε στο εσωτερικό της. Ηταν κάτι ανάλογο με τη γνωστή από άλλες περιόδους του ιμπεριαλισμού ιδέα της ανασκαφής των τάφων από τους ίδιους τους μελλοθάνατους. Χτισμένο από χέρια άπειρα και, ασφαλώς, όχι πρόθυμα, το κτίριο είναι φυσικό να παρουσιάζει πολλές κακοτεχνίες.

Το γεγονός ότι η «επιχείρηση Γιούρα» δεν αποτέλεσε μόνο μια οξυμένη μορφή καταστολής, αλλά μια γενικότερη επιχείρηση εκφυλισμού και διαφθοράς φαίνεται και από το ότι η περίοδος αυτή της Γιούρας συνδέεται, πέραν των πολλών άλλων, και με (όπως όλα δείχνουν, τεράστιες) οικονομικές ατασθαλίες και καταχρήσεις.

Η δεύτερη φορά που άνοιξε η Γιούρα ήταν το Μάη του 1967.

Το αίτιο που οδήγησε στην εξέλιξη αυτή είναι κατ' εξοχήν γνωστό. Στις 21 Απρίλη του 1967, έχει γίνει το στρατιωτικό πραξικόπημα, που δημιούργησε την ομώνυμη στρατιωτική δικτατορία. Μέσα στα πλαίσια της δικτατορίας αυτής, στην οποία δε θα αναφερθούμε σήμερα, το άνοιγμα της Γιούρας έχει μια ιδιαίτερη ιστορική σημασία, που, ίσως, δεν έχει προσεχτεί όσο πρέπει.

Κατ' αρχήν, το άνοιγμα αυτό έγινε, προφανώς, με βάση σχέδια που είχαν από καιρό καταρτιστεί. Και μόνο αυτό το γεγονός δείχνει ότι επρόκειτο για παραπέρα επεξεργασία ή, τουλάχιστον, αξιοποίηση της εμπειρίας που είχε συγκεντρώσει ο αντεπαναστατικός συνασπισμός, ο οποίος, με προεξάρχοντα τον ξένο ιμπεριαλισμό, είχε από προηγούμενες δεκαετίες επικρατήσει στη χώρα μας. Από την άλλη, η δημιουργία του στρατοπέδου είχε σκοπό να προκαλέσει τη δημιουργία μιας «σκιάς» σε όλο τον πληθυσμό και να δώσει την εντύπωση της «ετοιμότητας για όλα».

Αυτή τη φορά, στη Γιούρα συγκεντρώθηκαν πολλές χιλιάδες άνθρωποι, που κάλυψαν μεγάλο μέρος της επιφάνειας του μικρού νησιού. Οι άνθρωποι αυτοί συγκεντρώθηκαν από όλη την Ελλάδα και ένα μέρος τους ταξίδεψε με αρματαγωγό πολλές μέρες πριν φτάσει στον προορισμό του. Η σύνθεση έδωσε έντονα την εντύπωση ότι η συγκέντρωση έγινε με βάση καταλόγους, που είχαν επίσης συνταχτεί από πολύ καιρό.

Το δεύτερο άνοιγμα της Γιούρας έγινε, μεταξύ άλλων, μέσα σε συνθήκες μεγάλης διεθνούς έντασης, πράγμα που έδειχνε ότι το υπόστρωμα των αιτιών της δικτατορίας πήγαινε πολύ μακρύτερα από όσο έδειχνε. Στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα γύρω από το Ισραήλ, η κατάσταση είχε από μήνες «ανάψει». Μετά από λιγότερο από ένα μήνα παραμονής στο νέο στρατόπεδο, οι κρατούμενοι έμαθαν την είδηση του διορισμού του στρατηγού Μοσέ Νταγιάν στη θέση του αρχηγού των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων και, ακριβώς την επομένη, το ξέσπασμα του «Πολέμου των 6 Ημερών», του οποίου οι συνέπειες ακόμη διαρκούν.

Ωστόσο, το σημαντικότερο πρόβλημα δεν ήταν οι φυσικές συνθήκες. Εκείνοι που είχαν ξανανοίξει το στρατόπεδο δεν το είχαν, ασφαλώς, κάνει μόνο για να μπουν στον κόπο να συγκεντρώσουν εκεί τόσες χιλιάδες κρατουμένων. Το έκαναν για λόγους, που, στην ουσία τους, δε διέφεραν από εκείνους για τους οποίους ανοίχτηκε η «πρώτη Γιούρα». Ο στόχος τους ήταν να «σπάσουν» τους κρατουμένους, με ακόμη απώτερο στόχο τη δημιουργία και καλλιέργεια κλίματος υποταγής. Είναι, βέβαια, αλήθεια ότι οι συνθήκες στη Γιούρα του 1967 και εξής δεν μπορούσαν να συγκριθούν με εκείνες της πρώτης περιόδου. Ηταν, όμως, τόσο ευκολότερες όσο φαίνονταν; Πόσο εύκολο είναι, αλήθεια, να αντέξεις τη φυλακή, όταν ξέρεις ότι δεν έχεις να περιμένεις οποιεσδήποτε άμεσες αλλαγές, όταν λείπει εντελώς η κατάσταση της έκτακτης ανάγκης που υπήρχε σε άλλες προηγούμενες περιόδους;

Ας αφήσουμε την απάντηση για στιγμές συστηματικότερης φιλοσοφικής αναζήτησης. Εδώ ας περιοριστούμε να πούμε ότι οι κρατούμενοι της δεύτερης Γιούρας που προτίμησαν τους τοίχους από την εύκολη ελευθερία συντέλεσαν και αυτοί, έστω με το δικό τους μικρό και ταπεινό τρόπο, στο να μην πεθάνει η ελληνική ψυχή, στο να μη σβήσει, σε μια ίσως κρίσιμη στιγμή, το αγωνιστικό πνεύμα, όπως επεδίωκαν οι μονίμως επιδιώκοντες το θεάρεστο αυτό στόχο.

Ωστόσο, η Γιούρα επρόκειτο να ανοίξει και μια τρίτη φορά.

Βρισκόμαστε στο τέλος του 1973. Η χώρα, αν και ίσως χωρίς να το έχει εντελώς συνειδητοποιήσει, βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο. Από τη μια, τα γεγονότα του Νοέμβρη του 1973 έχουν δείξει στους υποστηρικτές του καθεστώτος (ανάμεσα στους οποίους πρωτεύουσα θέση κατέχουν οι Αμερικανοί) ότι η κατάσταση δεν μπορεί να τους εμπνέει πια την ως τώρα εμπιστοσύνη. Από την άλλη, οι δυνάμεις αυτές έχουν και άλλους λόγους αδημονίας. Ο κύριος ελληνικός λόγος της ανόδου της δικτατορίας, το Κυπριακό, χρονίζει. Βέβαια, και η μέχρι τότε ιστορία της δικτατορίας είναι γεμάτη επεισόδια σχετικά με την Κύπρο, που δείχνουν μεν την πρωτεύουσα θέση του προβλήματος, δεν το προωθούν όμως - και, φυσικά, όταν λέμε «προωθούν», εννοούμε σύμφωνα με τα συμφέροντα και τις βλέψεις των κυριάρχων και των επικυριάρχων.

Μέσα στο πολύπλοκο σύνολο αυτών των παραγόντων, των οποίων η ιστορία δεν έχει γραφτεί ακόμη και που ίσως περιέχουν πολύ πιο αιφνιδιαστικές λεπτομέρειες από όσο σήμερα νομίζουμε, η θέση του Γ. Παπαδόπουλου δεν μπορεί πια να κρατηθεί. Ανατρέπεται, λοιπόν, χωρίς πολλές διατυπώσεις και τη θέση του παίρνει ο Δ. Ιωαννίδης με μια σαφή εντολή: Το κλείσιμο του Κυπριακού. Φυσικά, ο ίδιος ο Ιωαννίδης δεν ξέρει ότι πρόκειται για παγίδα, που αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, και στη δική του ανατροπή. Οι προϊστάμενοί του, όμως, οι περισσότεροι επιτελείς του και οι ως σήμερα μυστηριώδεις πραγματικοί του συνεργάτες το ξέρουν πολύ καλά. Γι' αυτό παίρνουν και τα μέτρα τους. Ενα από αυτά είναι η ένταση της καταστολής, που απαιτεί ειδική αναφορά, και ένα άλλο είναι το άνοιγμα, για τρίτη φορά, της Γιούρας.

Εκεί, μεταφέρονται μερικοί από όσους είχαν συλληφθεί το Νοέμβρη. Οι κρατούμενοι αποβιβάζονται στη Γιούρα στις πρώτες και ακόμη νυχτερινές ώρες του 1974. Καθώς τα γεγονότα συμπίπτουν με την ενεργειακή κρίση που δημιούργησε ο πρόσφατος πόλεμος του Οκτώβρη, η πρώτη εκπομπή που ακούν από το ραδιόφωνο στο έδαφος του νησιού είναι «Η Ευρώπη υποδέχεται το νέο χρόνο με σβηστά φώτα».

Ανάμεσα στους κρατούμενους, των οποίων ο αρχικός αριθμός αυξάνεται με μερικές κατοπινές αφίξεις, μαζί με τους κομμουνιστές βρίσκονται και αρκετοί ακόμα αστοί δημοκράτες.

Κατ' αρχήν υπήρχε το Κυπριακό. Η απότομη και άνευ φανερού αποχρώντος λόγου επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας μετά το Νοέμβρη του 1974 δεν ήταν δυνατόν να ξεφύγει από κανέναν. Οι κρατούμενοι της Γυάρου παρακολουθούν όπως και όσο μπορούν την εξέλιξη και πρέπει να πούμε ότι τα πράγματα εξελίχθηκαν όπως ακριβώς τα πρόβλεπαν. Υπάρχει και η άποψη ότι το ΝΑΤΟ αιφνιδιάστηκε από τις εξελίξεις αυτές. Είναι κρίμα που δε ρώτησε τους κρατούμενους της Γυάρου, που ευχαρίστως και δωρεάν και χωρίς απαίτηση πνευματικών δικαιωμάτων θα το ενημέρωναν. Με τα μικρά τους μέσα, οι κρατούμενοι προσπάθησαν και να παρέμβουν. Μόλις έφτασαν οι ειδήσεις για το κυπριακό πραξικόπημα, οι κρατούμενοι, με πρωτοβουλία των κομμουνιστών κρατουμένων, κατέβηκαν σε αποχή από το συσσίτιο και κατέθεσαν ψήφισμα διαμαρτυρίας.

Αλλά υπήρχαν και άλλα προβλήματα. Το πρώτο εξάμηνο του 1974, ήταν η περίοδος όπου τα προβλήματα των σχέσεων Ελλάδας και Τουρκίας σημείωσαν, όχι μόνο νέα ένταση, αλλά και νέα περιπλοκή. Το Πάσχα του 1974, οι δηλώσεις του τότε πρωθυπουργού της Τουρκίας Μπουλέντ Ετσεβίτ μετέφεραν για πρώτη φορά τις ελληνοτουρκικές διαφορές από την Κύπρο και στο Αιγαίο. Η γενική κατάσταση, αλλά και η γεωγραφική θέση του νησιού έφεραν τους κρατούμενους μπροστά στο ενδεχόμενο να βρεθούν στο επίκεντρο μιας διεθνούς σύγκρουσης. Η τρίτη περίοδος της Γιούρας έληξε με τη μεταπολίτευση του Ιούλη του 1974, όταν το στρατόπεδο έκλεισε και πάλι.