Ο προοδευτικός Τούρκος ποιητής Αταόλ Μπεχράμογλου γιορτάζει τα 80 του χρόνια, ρίχνοντας γέφυρες επικοινωνίας και συνεννόησης μεταξύ του τουρκικού και του ελληνικού λαού (Αρχείο Αταόλ Μπεχράμογλου)

Μόνο που αυτός ο φωτισμένος δρόμος, ο οποίος απευθύνεται σε κάθε λαϊκό σπιτικό και σε κάθε φτωχική αγροικία, δεν είναι ευθύς και ανεμπόδιστος. Η λογοκρισία τον απαγορεύει, τα μίσθαρνα όργανα του αστικού κράτους συλλαμβάνουν τον αγωνιστή καλλιτέχνη, τον περνούν από την κρησάρα της δίωξης, του βασανισμού, της φυλάκισης, του εκτοπισμού.

Καθώς όμως η κατασκευασμένη αυτή γλώσσα περνά από το ποιητικό διυλιστήριο του κομμουνιστή πρωτοπόρου Ναζίμ Χικμέτ (1902 - 1963) αποκτά τη μουσικότητά της, που αναδεικνύει τα νοήματα χωρίς να τα συσκοτίζει. Στο εργαστήρι του μπαίνει ο κατά 40 χρόνια νεότερός του δημιουργός, εκφράζοντας όλη την αθλιότητα του νεοπαγούς τουρκικού κράτους.

Το εξώφυλλο της συλλογής ποιημάτων «Τουρκία, θλιμμένη μου πατρίδα, πατρίδα μου ωραία», που κυκλοφόρησε τον Φλεβάρη του 1981 σε μετάφραση του κινηματογραφιστή Γιώργου Μπόζη (1939 - 2006) από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»

Τη χρονιά της κυκλοφορίας του βιβλίου στα Ελληνικά, ο Μπεχράμογλου δεν είχε ακολουθήσει ακόμα τον δρόμο της αυτοεξορίας στη γαλλική πρωτεύουσα, όπου παραμένει από το 1982 έως το 1989, οπότε παραγράφονται τα αδικήματα για τα οποία έχει καταδικαστεί και επιστρέφει στη μητριά πατρίδα.

Πληθωρική είναι η παρουσία του, παρά τις διώξεις του, στα πολιτιστικά δρώμενα υπέρ του τουρκικού λαού: Ως εκδότης των περιοδικών «Στροφή», «Οι Φίλοι του Λαού», «Αγωνιστής», «Καλλιτεχνική Εργασία», ως μεταφραστής (Πούσκιν, Τσέχοφ, Γκόρκι, Μαγιακόφσκι, Ρίτσος), ως δραματουργός του Δημοτικού Θεάτρου Κωνσταντινούπολης, αλλά και ως γραμματέας του Συνδικάτου Τούρκων Συγγραφέων. Σήμερα διδάσκει ρωσική γλώσσα και λογοτεχνία και συνεργάζεται με την ημερήσια εφημερίδα «Τζουμχουριέτ» («Δημοκρατία»).

Το σχέδιο του Τούρκου ζωγράφου Ορχάν Ταϊλάν, το οποίο κοσμεί το εξώφυλλο της ελληνικής έκδοσης και επαναλαμβάνεται ως προμετωπίδα στην αριστερή σελίδα, πριν από τον κύριο τίτλο

«Η ποίηση του Α. Μπεχράμογλου, επηρεασμένη από τον μεγάλο Ναζίμ Χικμέτ, μιλάει με ειλικρίνεια για τα γνωστά και καυτά καθημερινά προβλήματα, χωρίς να επαναλαμβάνει τα "χιλιοειπωμένα'' και χωρίς να γίνεται ''δογματική''. Οι επαναστατικές δραστηριότητες συμβαδίζουν με τον έρωτα, με τα ανθρώπινα συναισθήματα, με την αγάπη για τις ομορφιές της ζωής...

(...) Προσεγγίζει πολύπλευρα και όχι μονόπλευρα τα θέματά του, σύμφωνα με τη διαλεκτική μέθοδο, και εκφράζει (...) τις ποικίλες επιδράσεις που δημιουργούν οι έντονες πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις πάνω στους προοδευτικούς διανοούμενους (...).

Η ποίησή του (...) είναι ταυτόχρονα απλή και δυναμική, λυρική και αγωνιστική, ενθουσιώδης και θλιμμένη, μελωδική και κραυγαλέα, προσωπική και μαζική».

Το πρώτο μέρος είναι αφιερωμένο στην τουρκική πραγματικότητα, το δεύτερο στη διεθνιστική αλληλεγγύη και το τρίτο στον συναισθηματικό κόσμο του ποιητή. Δύο ποιήματα έχουν ελληνικό θέμα: «Τι λένε τα ελληνικά τραγούδια» και «Για ένα τραγούδι του Θεοδωράκη».

Για την εκδοτική ιστορία των ελληνικών μεταφράσεων, αξίζει να αναφέρουμε ότι τρία δημιουργήματα του Αταόλ Μπεχράμογλου περιλαμβάνονται στην «Ανθολογία Τουρκικής Προοδευτικής Ποίησης» (εκδόσεις «Αλφειός», 1981), σε μετάφραση του συγγραφέα Ερμου Αργαίου (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του συγγραφέα και μεταφραστή Ερμόλαου Ανδρεάδη, 1910 - 2004): «Οπου και να 'ναι μια μέρα», «Του Πάμπλο Νερούδα», «Μήνες ολάκερους ο αδερφός μου στη φυλακή».

Ο Αταόλ Μπεχράμογλου με τον 33 χρόνια μεγαλύτερό του Γιάννη Ρίτσο, σε μία από τις επισκέψεις του στην Ελλάδα. Ο καθένας από την πλευρά του έχει ασχοληθεί με το έργο του άλλου, αποδεικνύοντας στην πράξη ότι η ποίηση ενώνει Ελληνες και Τούρκους στην Ανατολική Μεσόγειο

Η Μαύρη Θάλασσα

Είναι μια θάλασσα

Ερημη, σκοτεινή,

Παραπονεμένη, λυπημένη

Μανιασμένη

Σαν λίμνη νιώθει

Κλεισμένη στις στεριές ανάμεσα

***

Ο Μουσταφά Σουπχί

Κι οι δεκαπέντε

Ομοϊδεάτες και συναγωνιστές του

Σύντροφοι

Σ' αυτή τη θάλασσα δολοφονήθηκαν

Σ' αυτά τα κύματα θαφτήκανε

***

Οι δεκαπέντε

Είχαν ξαναγυρίσει στην πατρίδα

Για να οργανώσουν τον αγώνα από τη βάση

Ενάντια στον ιμπεριαλισμό που γυρεύει να μας αφανίσει

Και ενάντια στον καπιταλισμό

Που θέλει να μας καταπιεί.

Τους πρόλαβαν

Ομως οι δήμιοι...

Η ζωή

Φέρνει μέσα της το θάνατο

Την ώρα που γεννιέται...

***

Ο λαός έζησε

Πολλούς πόνους

Και εξακολουθεί να τους ζει

Ομως ο θάνατος δεν μπορεί

Ο ιδρυτής και πρώτος ΓΓ της ΚΕ του ΚΚ Τουρκίας, Μουσταφά Σουπχί (1883 - 1921), για τον οποίο, 59 χρόνια μετά τον θάνατό του, ο τότε 38χρονος Μπεχράμογλου γράφει «Το έπος του Μουσταφά Σουπχί» (1980)

***

Μήτε η φωτιά

Μήτε η φυλακή

Μήτε το αίμα

Δεν μπορούν να σταματήσουν

Τον απελευθερωτικό

Δημοκρατικό

Λαϊκό αγώνα...

• Το περασμένο Σαββατοκύριακο η στήλη ήταν αφιερωμένη στον Κύπριο προλετάριο ποιητή Παύλο Μεράνο (ψευδώνυμο του Σωτήρη Κωνσταντίνου). Ο «δαιμονόπληκτος» γραφιάς τον «βάφτισε» Σπύρο!